Mai na dela ni veiulu-ni-vanua ni veiolive, sa rai sobu yani vaka ki Jerusalemi ko Jisu. Sa mai tevuki toka oqo e matana e dua nai rairai ka veivakacegui ka lagilagi na kena totoka. Sa kena gauna ni solevu ni lako sivia, era sa lako mai kina ko ira na kawa i Jekope me ra marautaka e na solevu levu ni vanua. Ia e na kedra maliwa na veiwere ni se-ni-kau kei na veivaini sa tara veitaravi kina na nodra veivale laca ko ira na vulagi, sa rairai mai kina na veidelana sa caka veitaqataqai kina na were, ka rairai talega na veivale vakaturaga kei na veibai ni valu ni nodra koro turaga. Na goneyalewa ni Saioni, ena nona, cibi kei na nona nanuma, ni tukuna. Au na sega ni raica na rarawa;” ka ni sa nanuma ni sa lomani ko koya me vaka eliu ka kaya ni sa kaukauwa tikoga me vaka e na gauna sa meketaki kina ko Saioni vakaoqo, “Sa toka vinaka sara, a nodra marau na kai vuravura kecega, na ulu-ni-vanua ko Saioni,” “na koro nei koya na Tui levu.” Same 48:2. Sa rairai levu na vale ni soro. Na rarama ni mata-ni-siga ni sa vakarau dromu sa rairai vinaka sara kina na kena vatu sa vulavula sara. O cei beka vei ira na Isireli e sega ni marau ni sa raica na nona koro lagilagi era dau dokadokataka oqo? Ia ka sa sega ni vakaoqo na vakanananu i Jisu luke19:41. “Ia ni sa toro voleka mai ko koya, ka raica na koro, sa tacake.”ka tagi ena nona raitayaloyalo taka ni sa curu vakaturaga ko koya ki Jerusalemi, ni ra sa cavuta na nodra osana ko ira sa lako vata kaya, a nodra tui, ia sai koya na gauna sa rui sinai kina na lomana e na rarawa levu ka veivakurabuitaki. Ko koya na Luve ni Kalou, ko koya sa yalataki vei ira na Isireli, ko koya sa vakamalumalumutaka rawa na mate, ka dau kauta mai na veiseraki vei ira era vesuki tu mai nai bulubulu, ia sa tagi, ia ka sega ni tagi walega, sa rarawa vakaidina, e na rarawa sa sega ni tukuni rawa!

Na wai ni matana sega e na vukuna sa raitayaloyalotaka tu na veivanua ena butuka . Ena matana e voleka kina na were ko Kecisemani, na yasana sa yaco kina emuri na nona rarawa levu.Na bai ni sipi sa raica talega ka vakananuma nai soro sakau mai me vakamatei Aisea53:7.sega nai nanuma ko koya na nona rarawa. Sa nanumi Jerusalemi ga, ka sa tagi ko koya e na vukudra na kai Jutia ni ra sa butobuto ka cata na loloma levu sa kauta mai vei ira ko Koya.

Nai tukutuku ni yabaki e udolu ka vakacaca sa lomani ira vinaka kina na Kalou ko ira na Isireli, sa tevuki tu ki na mata i Jisu. Sa tiko mai na ulu-ni-vanua ko Moraia, na yasana sa vauci kina ki nai cabocabo ni soro na luve ni vosa ni yalayala ko Aisake, me vaka na manumanu sa galu tu-nai vakatakarakara kei Jisu na Luve ni Kalou. Nai Vakatekivu 22:9. Mai na delana ko ya sa vakadinadinataki vei Eparaama na veivakalougatataki, o koya na vosa ni yalayala ni Mesaia. Tikina 16-17. Ia mai na vanua talega ko ya sa vosa kina vei Tevita na Kalou e na buka waqa e na dela ni cabocabo ni soro kama, ka sa vagolea tani kina nai seleiwau me kakua ni rusa ko ira na Isireli – nai vakatakilakila ni nona sorovaki keda ko Jisu. 1 Veigauna 21:18, 17. E na veikoro e vuravura sa dokai duadua vua na Kalou ko Jerusalemi sa “digitaki Saioni ko Jiova; sa vinakata ko koya me nonai tikotiko.” Same 132:13. E na veitabatamata era sa cavuta kina na nodrai tukutuku ko ira na parofita. E na vanua talega ko ya, era sa dauyalovaka kina na nodra miqa ni ka boi vinaka na bete, ka sa kuvu cake na kena kubou vata kei na nodra masu na lewe ni soro, ka sa vaka nai madrali boi vinaka vua na Kalou. E na tikina talega ko ya sa daudave kina e na veisiga na dra ni lami, nai vakatakarakara kei Jisu na Lami ni Kalou. Mai na vanua talega ko ya sa dauvakaraitaka kina nai ukuuku i Jiova e na o e na dela ni cabocabo ni bulubulu. Ia nai kabakaba sa raica ko Jekope e na nona tadra sa tiko na vuna e na vanua ga ko ya – o koya ga nai kabakaba sa coko vata kina ko lomalgi kei vuravura – ka sa cabe cake kina ka siro sobu kina ko ira na agilosi ni Kalou, ia e na vuku ni kabakaba ko ya sa dola kina vei ira na kai vuravura na loqi tabu sara. Ia kevaka sa vakarorogo vinaka vua na Kalou na matanitu vaka-Isireli sa tu dei ga ka tawa mudu na nodra koro ko Jerusalemi, na digitaki i Jiova. Ia nai tukutuku ni mataqali lomani ko ya, sa tukuni ni ra sa daulesu ka talaidredre. Era sa dauvorata na loloma vakalomalagi, era sa dauvakacacana na nodra gauna vinaka kei na veika sa yalataki vei ira.

Ia ni ra sa “vakalialiai ira nai talatala ni Kalou” ko ira na Isireli, ka beca na nona vosa, ka vakacacataki ira na nona parofita,” sa sega ni mudu na nona vakaraitaki koya vei ira me “Jiova na Kalou, sa yalololoma ka daulomasoli, sa vosovoso vakadede, ka levu na nona yalovinaka kei na dina;” ia ka sa tu ga na nodra dautalaidredre, ia ko koya sa ia tikoga vei ira na nona loloma kei na nona daumasuti ira. Ia me vaka na nona loloma na tamata vua na luvena, ia ka vakalevu cake sara, sa vakatalega kina na Kalou, ni talai ira tikoga na “Nonai talatala kivei ira ko Jiova na nodra Kalou na nodra qase, sa sou e na mataka, ka talai ira; ni sa yalololoma ko koya vei ira na nona tamata, kei na yasana sa dau tiko kina ko koya.” Lako Yani 24:6; 2 Veigauna 36:15. Ia ni sa rairai tawa yaga vei ira na nona dauvunauci ira kei na nona daumasuti ira, sa qai soli vei ira nai loloma uasivi taudua mai lomalagi; ia ka sa vaka sa sovaraki kivei ira ko lomalagi taucoko e na loloma levu ko ya.

Ia na Luve ni Kalou sa qai talai mai me vakamasuti ira na lewe ni koro tawa veivutuni. Ia ko Karisito ga sai koya sa kauti ira na Isrieli, me vaka na vaini vinaka, mai Ijipita. Same 80:8. Ia e na ligana era sa vakasavi kina ko ira na kena meca. Ia sa qai tea ko koya e na “dua na ulu-ni-vanua qele bula.” Na nona dau veimaroroi sai koya ga na kena bai. Na nonai talatala sa talai mai mera wereca ka vakatawa. “A cava tale me caka ki na noqu veivaini, ka’u sa sega ni cakava kina?” sa kaya ko koya. Ia ni sa namaka me vuataka na vua ni vaini vinaka, “sa vuataka ga na vua ni vaini ca,” ia e na nona loloma sa qai lako mai ko koya ke sa rawa beka me vakabula mai na rusa na nona veivaini. Sa cukivovotaka na nona were na Kalou; ia sa samaka na nona veivaini ka sa maroroya. Sa sega ni oca rawa e na nona dausegata me bula vinaka na vaini sa tea ko koya e na ligana.

E tolu na yabaki sa lako voli na Turaga ni Rarama e na kedra maliwa na nona tamata. Ia “ko Koya ka daulako voli ka daucaka vinaka, a sa vakabulai ira kecega sa vakasaurarataki ira na tevoro,” ia sa dauvakabulai ira sa kavoro na yalodra, ka sa sereki ira na bobula, ka solia me ra rai tale ko ira era sa mataboko, me rogo tale ko ira sa didivara, ka vakasavasavataki ira na vukavuka, ka vakaturi ira tale ko ira na mate, ka vunautaka nai tukutuku-vinaka kivei ira na dravudravua. Luke 4:18; Maciu 11:5. vei ira na veimataqali vakayadua ga sa rogoca na nona kaci loloma, “Dou lako mai vei au, oi kemudou vakayadua ga sa oca ka colata nai colacola bibi, ia ka’u na vakacegui kemudou.” Maciu 11:28.

Ia ni sa saumi e na ca ko koya ni sa caka vinaka, kei na veicati e na vuku ni nona loloma (Same 109:5), sa ia tikoga na nona cakacaka ni loloma. Sa sega sara e dua sa vakasaqara na nona loloma sa biu laivi. Me vaka na vulagi sa sega na nona yasana, na dravudravua kei na dauveivakawai sa kenai sau e na veisiga, ia ka sa ia tikoga na nona dauveiqaravi ka dauvakamama-dataka na nodra rarawa na tamata, ka sa masuti ira tikoga me ra taura nai solisoli ni bula. Ia ni sa vaka na ua levu na nona loloma ka sa suka wale ni ra sa tamata loma kaukauwa, sa ia tale na nona loloma vaka na biau levu, a loloma sa sega ni tukuni rawa. Ia ko Isireli sa qai gole tani mai vua na wekana dina kei koya na nona dauveivuke. Era sa beca na nona dauvakamamasu e na loloma vei ira, ka cata na nonai vakaro, ka vakalialia na nona vakasala.

Na gauna ni veivinakati sa voleka ni oti; na bilo ni nona cudru berabera na Kalou sa voleka ni sinai. Na o sa tubu cake tiko e na veigauna ni nodra vuki tani kei na nodra dautalaidredre sa qai loaloa sara mai, ka sa vakarau kacabote me lutuki ira na kena ca, ia ko koya sa rawarawa vua me vakabulai ira mai na rusa, era sa beca, ka vakacacana, ka biuta, ia ka sa qai vakarau me mate ki na kauveilatai. Ia ni sa lili tiko ki na kauveilatai ko Karisito, na nodra siga na matanitu ko Isireli era sa vinakati kina ka vakalougatataki kina, sa mudu sara. Ia ni sa yali e dua bau ga na tamata sa dua na ka ca sara ka sa mamada nai yau kei na ka talei kecega ni vuravura; ia ni sa raici Jerusalemi ko Karisito mai na ulu-ni-vanua ni veiolive e na siga ko ya, na kena rusa ni koro taucoko, kei na matanitu taucoko, sa rairai e matana; sa rairai vua na kena ca sa vakarau yacovi ira na digitaki i Jiova – na Nona ka talei.

Ko ira na parofita era sa dautagicaka na nodra dau lesu na Isireli, kei na veivakararawataki rerevaki sa saumi kina na nodrai valavala ca. Sa vinakata ko Jeremaia mei vurevure ni wai na matana, me sa qai tagi rawa kina e na siga kei nai bogi e na “vukudra na nona vuetaki na goneyalewa ni noqu tamata.” Jeremaia 9:1. Ia sa qai vakabeka evei na nona rarawa, o koya sa sega ni raica walega na gauna lekaleka, ia ka raica na veigauna kecega! Ia ka sa raica ko koya na agilosi dauveivakarusai ni sa laveta tu na nonai seleiwau ki na koro sa dede sara na nona dauvakaraitaki koya kina ko Jiova. Mai na tuatua ni veiolive e na tikina ko ya sa tiko kina emuri na mataivalu i Taitusi, na nodra turaga ni valu na kai Roma, sa rai yani kina ko Jisu ni sa vakawai tu na matana ka sa raica ko koya na vale ni soro kei na kenai yaya kecega, ia ka sa nanuma na gauna sa bera, ni ra na vakavolivolita ko ira na meca. Sa vaka sa rogoca ko koya na vadugu ni qele ni ra sa lako vakaivalu mai. Sa rogo talega mai vei koya na nodra tagi na yalewa kei na luvedra e na nodra viakana e na gauna ni valu. Sa raica na kena vale tabu kei na veivale vakaturaga, ni sa soli ki na buka waqa ka sa yavu na koro.

Ia ni sa raica ko koya na veitabatamata emuri, sa kunei ira na Isireli sa vakasevi ki na veivanua kecega e vuravura, “sa vaka na waqa e vuqa era sa kasa e na veibaravi.” Ia e na veivakararawataki levu sa vakarau lutuki ira, sa raica ko Jisu nai matai ni bilo ni cudru me ra gunu kina, ia ka na lesi vei ira e na siga ni lewa me ra gunuva na kena soko. Na loloma va-Kalou, a loloma levu, sa tukuni vei ira e na domo ni vosa vakaloloma oqo: “Isa! Jerusalemi, Isa! Jerusalemi, ko iko sa vakamatei ira na parofita, ka vakaviriki ira sa talai yani vei iko, au a nanuma vakavica me’u vakasoqoni ira vata na nomu gone, me vaka na toa yalewa sa vakasoqoni ira na luvena e ruku ni tabana, ia dou a sega ni vinakata!” Maciu 23:37. Isa! Ko iko na matanitu daudomoni eliu, kevaka ko a kila na gauna ko a lakovi kina kei na veika ni nomu vakacegu! Au a tarova na agilosi dauveilewai, au a masuti iko mo veivutuni, ia ko a sega ga. Ia ka sa sega ni ko ira ga nai talatala, se ko ira na parofita, ko a beca ka biuta, o koya talega na Yalosavasava nei Isireli, na nomui Vakabula. Kevaka ko sa rusa, sa qai bale ga vei iko. “Ia dou sa bese ni lako mai vei au, mo dou rawata kina na bula.” Joni 5:40.

Sa raica ko Jisu vei ira na kai Jerusalemi e dua nai vakatakarakara kei ira na kai vuravura sa yalokaukauwa tu e na tawa vakabauta kei na dautalaidredre, era sa cici ga yani me ra sota kei na veisausaumi i Jiova. Na kedra rusa na mataqali ca ko ya sa vakararawataka na lomana, ka sa tagicaka na nodra rarawa. Sa votu nai tukutuku ni nodrai valavala ca, ka sa vaka ni sa kena wai-ni-volavola na wai-ni-mata kei na dra; ia ko Jisu sa yavavala sara na lomana e na loloma vei ira sa vakararawataki kei ira sa vakaloloma tu; sa vinakata vakalevu sara me sereki ira kecega. Ia ka sa dredre ni vagolea na kui era sa voleka ni kuitaki kina; eratou sa le vica wale eratou sa vakasaqara na nona veivuke. Sa lomana dina ga me vakayalia na nona bula, me rawa kina na nodra bula; ia era sa lewe lailai sara sa lako mai vei koya me ra bula.

Na Tui kei lomalagi sa tagi tu! Na Luve ni Kalou tawa yalani sa rarawa na lomana, ka sa cuva no e na nona yaluma! Na ka oqo sa vakasinaiti lomalagi e na ka veivakurabuitaki. Sa rairai kina na kena vakasisila nai valavala ca; ka sa macala kina na kena dredre me vakabulai ira na tamata mai na ka sa yaco e na vuku ni talaidredre ki na vunau ni Kalou. Sa rai yani ko Jisu ki nai vakataotioti kei vuravura, ka sa raici vuravura sa vakacalai tale me vaka sa vakacalai ko Jerusalemi eliu. Na nodrai valavala ca levu na Isireli sai koya na nodra biuti Jisu; ia na nodrai valavala ca levu e na gauna ki muri oqo sai koya na nodra biuta na vunau ni Kalou, o koya na kena yavu na Nona matanitu mai lomalagi, e vuravura talega. Nai vakaro i Jiova sa beci ka biu laivi. Ko ira na lewe vuqa era sa vakamalumalumutaki ki nai valavala ca, ka bobula vei Setani, ka lewai me ra mate e nai karua ni mate, era sa bese ni vakarorogo ki na vosa dina e na siga era a lakovi kina. A mataboko rerevaki! A dodomo ca e veivakurabuitaki!

Ni sa vo e rua na siga me yacova na solevu ni lako-sivia, ni sa lako tani vakadua e na vale ni soro ko Karisito, ni sa vunauca na nodra dauveivakaisini na Farisi, sa qai lako tale vata kei ira na nona tisaipeli ki na ulu-ni-vanua ni veiolive, ka ra sa tiko sobu e na dua na yasana sa rairai vinaka kina na koro. Sa raica tale ko Jisu na kena bai, kei na veivale cecere kei na veivale vakaturaga. Sa qai raica tale na vale ni soro e na kenai ukuuku, a ka talei ka lagilagi ka toka e na ulu-ni-vanua tabu.

E na gauna eliu ni sa bera ni dua na udolu na yabaki me yacova na gauna i Jisu, sa vakalevulevuya na loloma ni Kalou ko Tevita ni sa cakava me nonai tikotiko na vale ni soro: “Ia sa tu mai Selemi na nona vale, kei na nonai tikotiko mai Saioni.” Ia “sa digitaka ga na mataqali Juta, na ulu-ni-vanua ko Saioni, sa daulomana ko koya. Sa tara vakacecere na nona vale tabu.” Same 78:68,69. Na vale ni soro sa caka taumada, sa tara e na gauna era sautu kina ko ira na Isireli. Sa levu nai yau sa vakasoqonavata ko Tevita na tui e na vuku ni vale ko ya, ia na kenai vakarau ni vale sa vakaraitaki mai Vua na Kalou. Sa vakaotia na vale ko Solomoni, na tui vuku vei ira kecega na tui Isireli. Sa vakaturaga dina sara na vale oqo ka sa sega e dua na vale e na dua na gauna me tautauvata kaya. Sa kaya na Turaga vei Akeai e na vuku ni vale ni soro sa caka emuri, “Ena levu nai ukuuku ni vale oqo kimuri ka lailai nai ukuuku ni vale eliu.” “Ia ka’u na vakayavalataka na veimatanitu kecega, ena qai yaco mai na ka sa domoni e na veimatanitu kecega; ia ka’u na vakasinaita na vale oqo e nai ukuuku, sa kaya ko Jiova ni lewe vuqa.” Akeai 2:9, 7.

Ia ni sa vakarusa na vale ni soro ko Nepukanesa, sa qai tara tale ni sa bera e lima na drau na yabaki me yacova na gauna i Jisu; era sa tara ko ira sa qai sereki mai na veivakabobulataki ni ra sa lesu tale ki na nodra vanua sa ca ka lala tu. Sa so vei ira na kena qase era a raica na vale ni soro i Solomoni kei na kenai ukuuku, ka ra sa tagi e na kena yavu nai karua ni sa vinaka eliu ka uasivi sobu nai karua. Na ka sa tubu cake e na lomadra sa tukuna na parofita: “O cei vei kemudou sa bula tiko dou a raica na vale oqo e na kena lagilagi eliu? Sa sega li ni vaka na ka wale sara e na matamudou?” Akeai 2:3. Ia ka sa qai soli emuri na vosa ni yalayala ni sa sivia nai ukuuku ni vale taumada nai ukuuku ni vale sa caka emuri.

Ia e na kena rairai vinaka vakavuravura sa uasivi cake sara nai matai; ia ka sega tale ni dau rairai e nai karua na serau i Jiova me vaka eliu. Sa sega ni vakayacori na kaukauwa va-Kalou ni sa caka na solevu ni curu vale ni soro me vaka eliu. Sa sega ni rairai na o ni ukuuku me curuma na vale sa caka emuri me vaka sa daurairai e nai matai ni vale. Sa sega ni dau lako sobu mai lomalagi na buka waqa me vakama nai soro kama e nai cabocabo ni soro me vaka eliu. Nai ukuuku ni Kalou sa daurairai eliu e na kedra maliwa na agilose sai vakaruru, ia e na vale sa tara tale emuri sa sega ni rairai kina. Na kato ni veiyalayalati sa sega ni tiko kina, sa yali talega nai cabocabo ni bulubulu, ia sa sega talega na vatu raraba e rua sa volai kina na vunau e tini. Sa sega ni daurogo me vaka eliu na domo i Jiova me vakaraitaka vua na bete na loma ni Kalou.

Sa vuqa sara na yabaki era sa tovolea ko ira na Jiu me ra vakaraitaka na ka sa yaco kina na vosa ni yalayala ni Kalou sa tukuna ko Akeai, ia ka sa sega ni rawa. Na nodra viavialevu kei na nodra tawa vakabauta sa vakamatabokotaka na lomadra, ia era sa sega ni raica kina na kenai balebale na nona vosa na parofita. Ia nai karua ni vale ni soro sa sega ni dokai ni sa tu kina na o ni ukuuku sa tiko e na vale eliu, ia ka sa tu kina ko koya sa tu vua na “ka kecega sa sinai kina na Kalou” – na Kalou dina ga oqo sa yaco me tamata. Sa yaco dina mai na “Ka Domoni ni Veimatanitu” ki na vale ni soro ni sa qai vakatavulica kina ko Karisito ka vakabulai ira kina na tamata. E NA NONA TIKO KINA KO KARISITO, sai koya na ka sa uasivi cake kina nai karua ni vale ni soro. Ia ko Isireli sa biuta nai loloma levu sa soli vei ira. Ia ni sa qai sivia yani na matamata ni koro ko koya nai vakavuvuli yalomalumalumu e na siga sa biuta vakadua kina na vale ni soro, sa qai takali vakadua kina nai ukuuku ni vale ni soro. Sa qai vakayacori vakaidina na vosa ni Vakabula, “Raica, sa qai biu vei kemudou na nomudou vale me lala didi.”

Ko iratou na tisaipeli eratou sa sinai e na rere kei na kurabui e na vosa i Jisu e baleta na rusa ni vale ni soro, ia ka dredre vei iratou me ratou kila vinaka na kenai balebale ni nona vosa. Na yavu levu, na cakacaka bibi, kei na cakacaka vakamataitaki, sa soli kece me rawa kina na vale vinaka ko ya. Sa solia vakayauyau kina ko Eroti na nodrai yau na kai Roma kei na nodrai solisoli na kai Jutia, ia ko koya talega na tui Roma kei na nodrai solisoli na kai Jutia, ia ko koya talega na tui Roma sa solia kina eso na nonai loloma. Eso na vatu vulavula ka lelevu dina sara, sa kau mai Roma, sa tiko e na vale ko ya; ia ki na vatu lelevu oqo eratou sa dusivaka ni ratou sa kaya vei Jisu. “raica, na veivatu, kei na veivale, sa vakaevei na kenai rairai!”

Ia na nodra vosa oqo sa qai sauma ko Jisu, ia ka ratou sa kidacala e na nona vosa, ni sa kaya ko koya, “Au sa kaya vakaidina vei kemudou, Ena sega ni vo tu eke na veivatu sa veitaqataqai, ena talaraki sobu kecega.” Maciu 24:2.

Na rusa i Jerusalemi eratou sa nanuma ga me yaco vata ga kei na nona lako mai ko Karisito, ka ratou sa nanuma me qai yaco kina na matanitu i Karisito, me rusa kina na nodra lewa na kai Roma ka cudruvi kina na nodra tawa veivutuni na tamata eso. Ia ka rau sa veiyawaki, na rusa i Jerusalemi kei na lako mai nei Jisu.

Na veigauna sa bera sa vunitaki vei iratou. Ke sa macala taucoko sara vei iratou na ka lelevu e rua – na nona mate nai vakabula kei na rusa ni nodra koro kei na vale ni soro – eratou na vuabale sara e na rarawa. Sa vakamacalataka vakalekaleka na veigauna ko Karisito me yaco sara ki nai vakataotioti. Na Nona vosa sa sega ni macala taucoko; ia na kenai balebale sa tukuni emuri me vaka sa yaga vei ira na tamata e na veigauna me ra kila. Sa vakarua na kenai balebale ni vosa sa baleti Jerusalemi: sa tukuni kina na kena rusa ko Jerusalemi ka sa vakatakarakarataki kina na kena ca ni gauna emuri sara.

Sa tukuna ko Jisu vei iratou sa vakarorogo tu na veivakararawataki sa voleka ni lutuki ira na Isireli tawa veivutuni, kei na veicudruvi levu ni ra sa biuta na Mesaia ka vakoti Koya ki na Kauveilatai. Eso na veivakatakilakila tawa vakabekataki rawa sa dusivaka na siga ko ya. Ia na gauna ni domobula ko ya sa yaco vakidacala mai. Sa vakasalataki iratou ko Karisito: “Ia ni dou sa raica sa tu e na vale tabu na ka vakasisila sa dauveivakarusai, o koya sa vosa kina ko Taniela na parofita (me kila mada ko koya sa wilika), me qai se ki na veiulu-ni-vanua ko ira sa tiko e Jutia.” Maciu 24:15, 16; Luke 21:20. Ni ra sa qai tiko ko ira na mataivalu tawa lotu nei Roma e na vanua tabu (sa dautabu na vanua sa voleka ki na kena bai ni koro), ia ni ra sa tiko kina ko ira na mataivalu, ko ira era sa vakarorogo ki na vosa i Jisu me ra qai dro ki na veiulu-ni-vanua. Ia ni ra sa raica nai vakatakilakila oqo, me ra kakua sara ni berabera. Ia e na vanua taucoko ko Jutia, me vaka sa vakaroti vei ira mai Jerusalemi, sa vakatalega kina vei ira e na vanua taucoko ia me ra vakatotolo sara. O koya sa tiko e na dela ni vale me kakua ni lako sobu kira me taura e dua na ka. Ko ira sa tiko e na were se e na veivaini sa sega ni tara me lesu tale me kauta na nodrai sulu. De ra sa rusa vata kei na koro, sa yaga me ra lako sara ki na vanua sa tukuni vei ira.

E na gauna sa tui kina ko Eroti, sa vakavinakataki ko Jerusalemi, eso na vale cecere sa tara, eso talega na kena bai, eso talega na bai ni valu, ka sa yaco kina me kaukauwa na koro, ka sa rairai me tawa kabati rawa kina. Ia ko koya e na gauna ko ya sa parofisaitaka me ca rawa na koro, era kaya beka ko ira nai taukei, me vaka era sa kaya e na vuku i Noa, me tamata lialia. Ia ka sa tukuna vakamacala ko Karisito, “Ena takali ko lomalagi kei vuravura; ia na noqu vosa ena sega ni takali.” Maciu 24:35.

Ia ni sa parofisaitaki oti na kena ca, sa vasagavulu na yabaki me yacova na gauna sa yacovi ira na veivakararawataki sa tukuni, sa vosoti ira vakadede na Kalou me kakua ni yacova vakatotolo na koro kei na matanitu na ka sa parofisaitaki. Ia na nona loloma vei ira na Isireli sa vaka era sa vakaukauwataka kina na lomadra. Sa qai sega ni maroroi ira tale na Kalou, ia ko Setani kei ira na nona agilosi era sa sega tale ni tarovi, ia na matanitu koya sa qai biu me muria na nona lewa na tevoro ni sa vakakina na ka era sa digitaka.

Na parofisai kecega sa tukuna ko Karisito sa baleti Jerusalemi sa yaco kece sara. Ko ira na Jiu era sa qai kila na dina ni vosa sa volai, “Nai vakarau dou sa vakarautaka, ena vakarautaki tale vei kemudou.” Maciu 7:2.

Nai vakatakilakila kei na ka e veivakurabuitaki, sa rairai mai, ka sa vaka ni sa tukuni kina na kedra rusa kei na veivakararawataki. E na lomaloma ni bogi na vanua sa cila mai e dua na rarama e cake ka tiko e ra na vale ni soro. E na veio ni sa vakarau dromu na mata-ni-siga, sa rairai kina nai vakatakarakara i mataivalu era sa vakarau ia nai valu. Ko ira na bete era sa cakava tiko na nodra cakacaka e na bogi, sa dau kurabui e na rorogo e veivakurabuitaki; ka sa dausautaninini na vanua, ia ka sa dau rogo mai na vosa vaka na domo ni le vuqa, sa kaya, “Me da lako tani yani.” Nai sogo ni matamata ni koro ki na tui cake, a ya sa bibi sara ka sa dauyaga me ruasagavulu na tamata me ra sogota, ka sa dauwiri e na kaukamea levu sa lutu ki na qara vatu, sa dola vakaikoya e na lomaloma ni bogi.

Sa dauveilakoyaki tiko eloma ni koro e dua na tamata ka yabaki vitu, ka tukuna na ca sa voleka ni yacovi Jerusalemi. E na bogi kei na siga sa daulagata tiko na vosa oqo, “A domo mai na tui cake; a domo mai ra; a domo mai na veicagi e va; na watina tagane kei na watina yalewa; a domo sa baleti ira kecega na tamata.” Na tamata i valavala vakatani oqo, sa biu ki na vale-ni-veivesu ka vakanakuitataki; ia ka sa sega e dua na vosa didi sa cavuta kina ko koya. Ia ki na nodra vakalialiai koya kei na nodra vakacacani koya, sa dausaumi ira vaka, “E ca vei Jerusalemi! E ca, e ca vei ira na kena tamata!” Na nona vakasalataki ira sa sega ni mudu me yacova na gauna sa vakamatei e na rusa ni koro sa parofisaitaka ko koya.

Sa sega sara e dua na tamata lotu dina sa rusa e na kena rusa ni koro. Sa tukuna vei ira na Nona tisaipeli ko Jisu. “Ia ni dou sa raica ni sa buku na druadrua mai Jerusalemi e na matai valu eso, dou kila kina ni sa qai voleka na kena ca sara; me qai dro ki na veiulu-ni-vanua ko ira era sa tiko e Jutia; ia ko ira sa tiko eloma me ra lako tani yani.” Luke 21:20, 21. Ni sa buku na druadura e na mataivalu i Sesitusi na turaga ni valu mai Roma, era sa qai biuta tale na koro ko ira na mataivalu ka lako yani e na gauna sa rairai me rawarawa me re kabata na koro. Ia ko ira na Jiu ka tiko eloma, era sa yalolailai sara ka voleka sara me ra soro, qai kauta tani na nona mataivalu na turaga ni valu nei Roma, ia ka sega ni macala se cava na ka sa lewa vakakina ko koya. Ia na Kalou, e na nona loloma, se lewa tiko na ka oqo e na vukudra na nona tamata, nai vakatakilakila sa qai soli vei ira sa wawa tiko, ia ka sa qai soli e dua na gauna vei ira me ra qai muria na ka sa vakaroti vei ira eliu. Ia sa yaco ni ra sa sega ni tarovi ira na tamata lotu ko ira na Jiu se ko ira na kai Roma, ia era sa dro ga me vaka ka tukuni vei ira. Ni ra sa lako yani ko ira na kai Roma, sa qai doudou kina ko ira na Jiu me vakasevi ira, ia ni ra sa vala tiko, era sa qai biuta rawa kina na koro ko ira na tamata lotu. Ia e na sala sa sega sara na tamata me tarovi ira e na nodra lako. E na gauna ko ya era sa soqoni vata mai Jerusalemi e na Solevu ni vale taba ni kau, ko ira na Jiu; e na vuku ni ka oqo era sa qai dro rawa, ko ira na tamata lotu, ni sega na tamata me tarovi ira. Era sa dro kece ki na dua na koro ki na tai kadua ni Joritani na yacana ko Pela, e na vanua ko Perea.

Sa qai oti e dua na gauna era sa lesu tale ko ira na kai Roma ki Jerusalemi. Sa kena gauna ni Solevu ni Lako-sivia ka sa lewe vuqa sara na Jiu era sa tiko eloma ni koro. Na kakana sa tiko mai na koro sa vakacacani e na dua nai valu eloma ni koro sa tubu e na vuvu kei na veicati ni ra sa vala vakataki ira ko ira na Jiu, ia era sa qai viakana sara. E dua nai vakarau ni witi sa kenai voli e £300. E na kena kaukauwa na viakana era sa kania na kuli ni manumanu e na nodrai vava, kei nai vau ni nodrai sulu, kei na kuli ni manumanu sa tu e na nodrai sasabai. Eso vei ira era sa lako yani e na bogi me ra taura na kakana, ia ka levu vei ira sa vesuki ka vakamatei, ia ka so vei ira sa lesu tale sa kovei vei ira na ka era sa rawata.

Sa levu dina sara na mate e na viakana kei na mate dauveitauvi. Na loloma vakaveiwatini sa rairai me yali sara. Sa kovea na tagane na kakana sa kana vakalailai kina na watina. Na luvedra talega era sa dautaura vakaukauwa vei ira na nodra qase na kakana sa tu vei ira. Na nona taro na parofita makawa, “e dua li na yalewa me na guilecava na luvena sa sucu?” sa sauma sara na taro ko ya, “A ligadra na yalewa dauyalololoma, sa vakasaqa na luvedra dina: era sa kedra kakana ni sa vakacacani na goneyalewa ni kai noqu.” Aisea 49:15; A Lele i Jeremaia. 4:10; Ai Vakarua 28:56, 57.

Ko ira na turaga ni valu nei Roma era sa tovolea me ra vakarerei ira na Jiu me ra soro vakatotolo. Ko ira era sa kau vakabobula ni ra sa vorati ira na kai Roma era sa vakanakuitataki, ka vakararawataki, ka vakoti ki na kauveilatai e na matadra era sa tiko eloma ni koro. Sa so na drau sa vakamatei e na veisiga, ia ka sa ia tikoga vakakina na ka oqo ka sa osooso na vanua e na vuku ni kauveilatai e na Buca i Jiosafati kei Kalivari. Ia ka sa vakakina na nodra kerekere rerevaki ka tau ena mata ni dabedabe ni veilewai i Pailato: “Me baleti kelmami kei ira talega na luveimami na Nona mate.” Maciu 27:25.

Na turaga ni valu nei Roma, ko Taitusi, sa vinakata vakalevu me vakaotia vakatotolo nai valu, ka sa vinakata ko koya me maroroya na koro me kakua ni rusa sara. Sa sinai na lomana e na rarawa ni sa raica ko koya na yago ni tamata sa bini tu e na veibuca. Ia e na vuku ni vale ni soro, sa vakaroti ira matua na nona sotia me ra kakua ni vakacacana vakalailai e dua na vatu. Ia ni ra sa vakarau curu ki na koro ka vakamasuti ira na Jiu ko Taitusi me ra kakua ni tarovi koya e na nona cakacaka, me kakua kina ni vakasisilataka na nodra vale ni soro e na dra ni tamata. Kevaka sa lomadra me ra vala ga me ra la’ki vala e na dua tale na tikina me savasava tikoga kina na vale ko ya. E dua na Jiu dauvolavola, na yacana ko Josifusi, sa masuti ira talega na Jiu me ra vakarorogo vei Taitusi, me ra soro ga, me ra vakabulai kina vata kei na nodra koro kei na vale ni soro. Ia ko ira na Jiu ni ra sa rogoci koya era sa cata sara ka ra rukaki koya. Era sa vakacokai koya e na moto ni sa masu tiko. Ia sa tawa yaga na lewa i Taitusi, sa lewa oti na Kalou ka tukuna e na vuku ni veivatu sa veitaqataqai me ra talaraki sobu kecega.

E na vuku ni nodra yalokaukauwa na Jiu kei na nodrai valavala ca era sa cakava eloma ni koro, era sa kurabui kina ka cudru kina ko ira na kai Roma, ia sa qai lewa kina ko Taitusi me qai kabati na vale ni soro. Ia ka qai lewa kina ko Taitusi me qai kabati na vale ni soro. Ia ka sa nanuma ga ko koya me vakamatei ira na Jiu ka tiko kina, ia me maroroya ga na vale. Era sa sega ni muria vakavinaka na nona vosa ko ira na sotia. E na bogi ni sa moce ko Taitusi, era lako vakaivalu mai ko ira na Jiu ka vakidacalataki ira na kai Roma. Sa lako yani e dua na sotia vaka-Roma ka viritaka e dua na buka sa waqa tu ki na loma ni vale ni soro, ia sa qai caudre sara na kau sitari sa tiko kina. Sa cici sara mai ko Taitusi ka vakaroti ira na sotia me ra bokoca sara. Ia na nona vosa sa sega ni rogo. E na nodra cudru na sotia era sa vakacaudreva tale eso na yasana eloma ni vale, ka oti, era sa qai vakamatei ira na Jiu ka tiko kina. Sa drodro na dra me vaka na wai e nai kabakaba ni vale ni soro, ka sa levu dina sara na Jiu era sa mate kina. Ia ni sa rogo tiko na domo ni valu, sa rogo cake sara na domo “Ikapoti!” – sa takali nai ukuuku.

Sa sega ni tarova rawa ko Taitusi na nodra cudru na nona sotia; sa qai curu ko koya kei ira na nona turaga ni valu eso me ra sarava na loma ni vale ni soro. Sa kidacala e na kenai ukuuku me vaka sa raici rawa e na rarama ni buka; ia ni sa sega ni yaco na yameyame ni buka ki na loqi tabu sa qai tovelea tale me maroroya na tikina ko ya, ka sa sega ni rawa. E dua na sotia ka sega ni raici, sa viritaka e dua na buka ki loma ni tikina ko ya ka sa kama vakatotolo ka sega ni bokoci rawa. Sa curu oso na kena kubou ka ra sa rere me ra tiko tale kina ko Taitusi kei ira vata kaya.

Sa dua na ka rairai ca sara vei ira na kai Roma; e vaka beka evei ko ira na Jiu? Na kena tuatua na ulu-ni-vanua ko Saioni sa vaka e kama tiko e dua na ulu-ni-vanua sa kacabote. Na kena tibitibi kau sitari sa caudre sara; ia na kena taba ni vale gatagata sa ubi e na siliva, sa cila e na buka ka sa rairai levu. Na veiulu-ni-vanua sa voleka sa rarama e na kena caudre; ka sa raici kina na tamata era sa vakaraica na ka ca sa yaco tiko; ia na bai ni koro e cake sa osooso kina e na tamata, ia na matadra eso sa vulavula sara e na rere; eso vei ira sa rairai cudrucudru sara e na nodra vala ka ra sega ni vakayacora rawa e dua na ka. Nodra kaila na sotia vaka-Roma kei na rorogo ni buka kei na ka rogo vakatani ka rerevaki. Na yaloyalo ni rorogo mai na veiulu-ni-vanua, kei na nodra tagi na tamata sa tiko e cake e na dela ni bai vatu; kei na nodra qoqolou na tamata sa kama tiko, sa ka vakaloloma dina sara.

Ia sa rusa sara na koro ia na vanua sa tiko kina na vale ni soro sa “cukiti me vaka na were.” Jeremaia 26:18. Sa sivia e dua na milioni na kena levu na tamata sa mate; ia ko ira na kena vo era kau vakabobula, ka volitaki eso, ka yarataki ki Roma me caka kina na marau i Taitusi, sa biu me vala vata kei ira na manumanu daukata eso e na rara ni qito, ka so tale era sa veiseyaki ki na veivanua e vuravura.

Sa yaco kina na parofisai i Karisito e baleti Jerusalemi, ka bera e dua tale na kena vakayacori, ia ka sa mamada na ka sa yaco eliu me vaka na kena yaloyalo walega. E na nodra rusa ko ira na Jiu eda sa raica kina na rusa ni vuravura oqo kei ira era sa biuta na loloma ni Kalou ka buturaka na Nona vunau. Sa butobuto nai tukutuku ni rarawa ni gauna sa oti yani. Sa malumalumu na lomada ni da sa vakanananu kina, ia e na gauna sa bera mai ena ca vakalevu cake. Nai tukutuku ni gauna sa oti yani – na maue kecega, na veivala, ia “nai valu kei na kaila ni valu,kei nai sulu sa lomoci e na dra’ a cava kecega oqo ni da sa nanuma na ka rerevaki ni siga ko ya ni na sega tale ni tarovi ira na tamata i valavala ca na Yalo Tabu!

Ia ena qai macala me vaka sa sega ni macala eliu na veika ca sa yaco e na lewa i Setani. Me vaka e na gauna sa rusa kina ko Jerusalemi, era na vakabulai ko ira na tamata lotu dina, ‘ko ira kecega era sa volai vata kei ira na bula.” Sa tukuna vakamacala ko Karisito ni na lako vakarua mai ko Koya me vakasoqoni ira era sa yalodina Vua; “Ena qai tagi na mataqali vakaaduaga e vuravura, era na qai raica na Luve ni tamata ni sa lako mai e na veio ni lomalagi e na kaukauwa kei nai ukuuku levu. Ia ena talai ira na Nona agilose ko Koya kei na davui sa rogo levu, ka ra na vakasoqoni ira vata na Nona digitaki mai na mata ni cagi e va, mai na vu ni lomalagi e dua ka yacova na vu ni lomalagi kadua.” Maciu 24:30, 31. Ia ko ira kecega era sa talaidredre ki na tukutuku-vinaka era na vakarusai e nai cegu ni gusuna, ka ra na vakaoti e na serau i nona rairai mai. 2 Cesa 2:8. me vakataki ira na Isireli era sa vakamatei ira vakataki ira ga; era na bale ga e na nodrai valavala ca.

Ia ko ira na tamata me ra kakua ni vakaweleweletaka nai vakavuvuli ni gauna sa oti yani. Me vaka sa vakasalataki ira na Nona tisaipeli ko Jisu ka sa solia vei ira e dua nai vakatakilakila ni kena rusa na koro, me ra qai dro rawa kina, sa vaka talega kina ni sa vakasalataki ko vuravura edaidai, ka sa soli eso nai vakatakilakila ni nona lako tale mai, ia ko ira kecega era sa vinakata, sa rawa vei ira me ra drotaka na cudru sa lako tiko mai. Sa kaya ko Jisu, “Ena qai tu nai vakatakilakila eso e na mata-ni-siga, kei na vula, kei na veikalokalo; a ra na ca na lewe ni veivanua e vuravura.” Ia ko ira sa vakaraica na veivakatakilakila oqo era na “kila kina ni sa voleka, ia mai na mata ni katuba.” “O koya oqo mo dou qai vakatawa,” sa Nona vosa ni vakasala. Ia ko ira era sa nanuma na vosa oqo era na sega ni tiko e na butobuto, me yacovi ira e na siga ko ya e na gauna era na sega ni kila kina. Ia vei ira sa sega ni vakatawa “ena lako mai na siga ni Turaga, me vaka na daubutako e na bogi.” 1 Cesa. 5:5.

Ia me vaka era sa tawa vakarau tu ko ira na Jiu e na gauna eliu me ra vakabauta na vosa i Karisito e baleti Jerusalemi, sa vakatalega kina e na gauna oqo. Ke yawa se voleka na siga koya, sa macala ga ena yacovi ira vakidacala mai ko ira na tawa lotu, na Nona lako mai. Ni sa ia tiko, nai valavala era sa daucakava na tamata; ni ra sa osooso e na nodra marau, se na nodra cakacaka, e na veilakoyaki, se na veivoli, ni ra sa vakalevulevuya na kena vinaka na vuravura ko ira nai liuliu e na veilotu, kara sa vakamoceri ira kina na tamata me ra tiko vakacegu – e na gauna ga ko ya, me vaka na daubutako e na bogi sa daucuru ki na vale sa sega ni vakatawai, ena vaka talega kina na rusa ena yacovi ira na wele kei na tawa lotu, ia era “na tawa dro tani rawa.” 1 Cesa. 5:3.

Sa qai tekivu kina na veivakararawataki levu vata kei na vosa-vakacacataki kei na veivakalialiai. Sa mate eso ki na kauveilatai; ka so sa vakaisulutaki e nai sulu kuli ni manumanu vutivutia, me kati ira kina na koli daukata; eso sa boro e na waiwai caudre rawarawa ni ra vakamai, ka sa dauvakamarautaki kina e na veibogi ko Niro ni ra sa mate vakararawa vaka ko ya ko ira na tamata lotu.

Ia ko ira sa daudikeva na ka sa caka e na veigauna, era sa raica na rara i Niro kei na nona veiwere sa dave kina na kedra dra na tamata lotu va-Karisito e na gauna eliu sara, sai koya na koro sa tiko kina emuri na mataqali lotu sa vakararawataka vakalevu na tamata dina e na veigauna. E na vanua ga ko ya sa tara kina e dua na vale sa uasivi cake sara ka ca na veivale vakaturaga e na gauna i Niro era sa dautiko kina ko ira na Pope. Era sa kaya sa vakadewa vei ira na nodra lewa mai vei Pita o koya o dua na gonedau yalomalumalumu ka sega ni nanuma vakalailai me vakasaurarataka na tamata. Ko ira oqo e na veigauna sa oti yani era sa solia na lewa kivei ira na veimatanitu sa wase kina na matanitu vaka-Roma.

Ni sa tukuna ko Jisu vei iratou na tisaipeli na rusa i Jerusalemi kei na nona lako vakarua mai na Turaga, sa tukuna talega na veika ena yaco e na veigauna eloma, mai na gauna sa kau cake kina vei iratou ki lomalagi, me yacova na nona lesu tale mai me sereki ira kece na nona tamata. Mai na veiulu-ni-vanua ni veiolive sa raica ko Jisu na rarawa sa voleka ni liwavi ira nai vavakoso lewe ni soro e na nodra gauna nai apositolo me vaka e na dua na cagi, ia ni sa kila na veigauna emuri talega, sa raica ko koya na veivakararawataki levu sa vaka na covulaca sa lutuki ira na nona tamata e na veigauna butobuto. Ia e na vosa lekaleka eso, ia ka sa vosa vakalewena ka bibi, sa cavuta kina ko koya na nodra lewa kaukauwa na veitui ni vuravura oqo. Sa nodra ga na tamata i Karisito me ra muri koya e na sala ni veivakamaduataki, na sala ni veivakacacani, kei na sala ni veivakararawataki sa lako kina na nodra Turaga. Na cudru sa yacovi koya nai Vakabula sa nodra talega era sa vakabauta na yacana.

Nai tukutuku ni vavakoso lewe ni lotu e na gauna makawa sa vakadinadinataka na nona vosa nai Vakabula. Na kaukauwa ni vuravura kei etesi sa vala kei ira sa nei Karistio. Na veilotu makawa vakatevoro (vakapekani) era sa kila ke sa gumatua na lotu va-Karistio, sa na rusa kina na nodra veivale ni soro kei na nodra veicabocabo ni soro; o koya oqo era sa qai segata me ra vakarusa na dina. Ko ira na tamata nei Karisito sa tauri vakaukauwa vei ira na nodrai yau, ka ra vakasevi mai na nodra veivale. Era “sa vosota na veivala e na rarawa vakaidina.” Ia era sa “vakatovolei eso e na veivakalialiai kei na vakanakuitataki, ka na vesu talega kei na biu ki na vale-ni-veivesu.” E lewe vuqa vei ira era sa vakadinadinataka na nodrai tukutuku e na kedra dra. Ko ira na turaga kei ira na tamata lalai, ko ira na vutuniyau kei ira na dravudravua, ko ira na kila ka, kei ira na tawa kila ka, era sa mate vakaloloma vata ga.

Sa vakatekivu na veivakararawataki oqo e na gauna ni nona lewa ko Niro, sa voleka ki na gauna sa mate kina ko Paula, ia ka sa ia tiko ga na veivakararawataki ka me oti eso na drau na yabaki. Ko ira na tamata lotu eso era sa beitaki vakailasu ni ra kitaka na laba kei na veika ca tale eso, ka sa tukuni ni ra sa vuna ga na veika ca sa yacova na matanitu – na dausiga, na mate dauveitauvi kei na tavuki ni vanua. Eso sa lewai ni ra sa vakatubu ca e na matanitu, se e na lotu. Eso era sa biu me kati ira na manumanu daukata. E na gauna eso na nodra mate vakararawa na tamata lotu sa nodra marau e na veisoqo levu. Ko ira na tamata era sa dausoqoni vata me ra raica, ia ni ra sa tagi e na nodra rarawa na tamata lotu, sa dredrevaki ira ko ira na lewe vuqa.

E na vanua era sa dro kina na tamata lotu era sa vakasevi kina me vaka na manumanu ni veikau ka ra dro ki na veivanua lala. “Era sa dravudravua sara, era sa vakararawataki, era sa vakacacani (ia sa sega ni yaga ko ira na kai vuravura me ra tiko vata kei ira); era sa se, ki na veivanua liwa lala, ki na veiulu-ni-vanua, kei na qara eso, kei na veiqara vatu e vuravura.” Ipiriu 11:37, 38. E na veiulu-ni-vanua sa volekati Roma, na koro levu, sa tu eloma ni qele eso na qara balabalavu sara sa caka e na vatu. E nai drodro oqo era sa daubuluti ira kina na nodra mate ko ira na tamata lotu, era sa dautiko talega kina ko ira ni ra sa vakasevi. Ni na lako tale mai na Vu-ni-bula me vakayadrati ira era sa gumatua, sa le vuqa na tamata sa vakamatei e na vuku i Karisito era na lako mai na veiqara vatu ko ya ni ra na kacivi mai.

E na gauna ni veivakararawataki kaukauwa ko ira na dautukutuku nei Karisito era sa maroroya vinaka sara na nodra vakabauta. Ni ra tiko e na veivanua tawa lasa ka butobuto eloma ni qele, era sa sega ni vosa didi kina. E na vosa sa baleta na vakabauta kei na dauvosota kei nai nuinui, era sa vaqaqataki ira vakai ira me ra vosota vinaka na ka kecega. Ni sa yali na ka kecega vakavuravura vei ira, era sa sega ni biuta na nodra vakabauti Karisito. Na veivakatovolei kei na veivakararawataki sa vaka nai kabakaba era kau cake kina ki na nodrai vakavakacegu kei na kedrai sau.

Me vaka na tamata dina ni Kalou e na gauna makawa, era sa “vakararawataki vakalevu, a ra sa bese ga ni bula, me vinaka cake kina na nodra tu cake tale.” Ia ko ira oqo era sa nanuma na vosa ni Turaga ni sa kaya ko koya me ra reki ka marau vakalevu ni ra sa vakacacani ka vakasewasewani, ni sa levu na kenai sau vei ira mai lomalagi; ni sa vakakina na nodra vakacacani na parofita era sa bula eliu. Maciu 5:11,12. Era sa marau ni sa soli vei ira me ra vosota na ka dredre e na vuku ni dina, ia ni ra vakamai tiko sa rogo na nodra sere ni vakavinavinaka ni sa kuvu cake na kena kubou. Ni ra sa ta cake e na vakabauta sa vaka era sa raici Jisu kei ira na nona agilosi ni ra rai sobu vei ira e na loloma mai lomalagi, ka lomani ira e na nodra dauvosota. E dua na domo sa rogo mai vei ira mai lomalagi ka kaya, “Mo dou gumatua me yacova na mate, au na qai solia vei kemudou nai sala ni bula.” Nai Vakatakila 2:10.

Sa vaka ni sa tawa yaga na cakacaka i Setani me vakarusa nai vavakoso lewe ni soro i Karisito. E nai valu levu oqo era sa solia kina na nodra bula na tamata lotu, sa sega ni mudu kina na tamata i valu. E na nodra mate sa rairai kina na nodra gumatua; sa mate na tamata ka sa ia tikoga na nodra cakacaka. Sa kuruvaki ga nai tukutuku-vinaka kei Karisito, ia na kena levu vei ira ka vakabauta ka tubu tikoga. Sa curu ki na veivanua dredre ka lako sara vei ira na turaga ni valu vaka-Roma. E dua na tamata lotu sa tukuna vakaoqo vei ira na veivakararawataki, “Ia dou sa vakararawataki keitou ka vakacacani keitou, ia ka sega ni yaga na nomudou cudru. Ia ena vakabauta kina na lotu ko ira tale eso. Ia ni keitou sa ta sobu keitou na tubu cake vakalevu kina. Na nodra dra na tamata nei Karisito sa vaka na sore ni kau, ka na tubu tikoga.”

Ia ko Setani sa qai vukica na lewa ka sa qai tovolea me rawai ira na tamata lotu e na dua tale na ka. Ke sa rawata ko koya me vakaisini ira na tamata lotu,ka tuberi ira me ra sega tale ni veivinakati kei na Kalou, sa qai macala ni na takali vei ira na nodra kaukauwa, kei na nodra tudei, ka rawarawa me ra rawai kina.

Ia na meca levu sa segata me rawata na nonai lawaki na ka sa sega ni rawata ko koya e na nona vakasaurarataki ira. Sa qai oti sara na veivakararawataki, ka sa tovolea ko Setani me rawai ira e na tiko sautu e vuravura kei nai tikotiko dokai. Ko ira na tamata tawa lotu era sa qai vakabauta vakatikina na lotu va Karisito, ka ra sa sega ni muria na veitikina tale eso. Era sa kaya ni ra sa vakabauti Jisu me Luve ni Kalou, ka vakadinata ni sa tu cake tale mai na mate ko Koya; ia ka sa sega ni tu vei ira na vakasisilataka nai valavala ca, ka sa sega ni rairai yaga vei ira me ra veivutuni Ia ni sa rairai vaka era sa veivutuni, era sa qai kaya vei ira na tamata lotu dina me ra veivinakati ga ka cakava e dua na lewa me ra qai vakabauta vata kei ira e dua nai vakarau ni lotu e baleti Karisito.

Sa qai dua na gauna rerevaki dina sara vei ira na tamata dina. Na vale ni veivesu, na veivakararawataki, na buka waqa kei nai seleiwau, era sa kalougata kina, ia e nai lawaki ca oqo era mani ca kina. Eso vei ira na tamata lotu era sa tudei sara, ka tukuna ni sa dredre sara me ra gole vakalailai kivei ira sa tiko e na veimama. Ka so tale era kaya me vakarawarawataka na lotu vei ira ki sau, me ra coko vata kei ira sa vakabauta vakatikina ga na dina; ra kaya ni ra na rawai kina me ra veivutuni dina ko ira na tamata tawa lotu.

Ia sa gauna ni rarawa levu e na lomadra na tamata dina. E nai sulu rairai vakalotu sa vaka sa vakaisulu kina na tevoro ka sa curu rawa kina ko koya ki na lotu me vakacacana na nodra vakabauta ka vagolea na lomadra mai na vosa dina. Ia ko ira na le vuqa e nai vavakoso lewe ni lotu, era sa vakarawarawataka nai vakarau me coko vata rawa na lotu dina kei na lotu pekani. Ia ni sa rairai ni ra lotu dina, era sa kabita tikoga na nodra lotu makawa, ka sa vakaisosomitaka talega na nodra matakau era sa qarava eliu e na matakau i Jisu kei Meri kei ira tale eso. Ia na leveni ni dausoro ki na veimatakau sa tubu cake me ca sara. Nai vakavuvuli ni lotu tawa dina, kei nai vakarau ni lotu vakaiceni, sa curu rawa ki na nodra vakabauta era sa tamata lotu va-Karisito. Ia ni ra sa coko vata kei ira na veimatakau, na lotu va-Karisito sa vakacacani ka vakasisilataki kina, ka sa qai yali kina na kena savasava kei na kena kaukauwa. Sa so tale era sa sega ni tuberi rawa me ra lewa vakakina, era sa tudei ga e na nodra talairawarawa vua na Kalou dina ka ra qaravi Jiova duaduaga.

Sa dua na vala levu era sa kitaka ko ira na tamata dina ni ra tudei ga e na nodra vakabauta kei na nodra cata nai vakavuvuli tawa dina, ia ka dredre vei ira eso me ra kila na dina ni so nai talatala tawa dina era sa vakacuruma ki na lotu na veika vakavuravura. Era sa sega ni digitaka kece na nodrai vakarau mai nai Vola Tabu.

Ia ni sa dede ka kaukauwa na vala kei nai vakavuvuli lasulasu sa vakacuruma tiko ki na lotu, era sa qai lewa ko ira na tamata dina me ra kakua ni tiko vata kei ira era sa vakarawarawataka na lotu vei ira na tamata kecega. Era sa rerevaka na ka sa ca kina na nodra lotu, ia ka sa rairai ni sa sega tale e dua na ka me ra vinaka kina, o koya ga me ra gole tani mai vei ira na lewe vuqa era sa vakaraarawataka na lotu.

E na nonai vola vei ira na kai Cesalonaika, sa parofisaitaka ko Paula nai apositolo na vuki tani mai na dina ka sa tubu cake kina na lotu vaka-Roma. Sa tukuna vakamacala ko koya ni na sega ni yaco na nona lako mai na Turaga me yacova na gauna sa na “yaco mada eliu na vuki tani ka na vakaraitaki mada na tamata ni valavala ca, a luve ni veivakarusai; o koya sa dauvorata, a sa vakalevulevui koya me uasivi cake e na ka kecega sa vakatokai me Kalou.” 2 Cesa. 2:3,4. Sa kaya talega ko Paula, “Sa cakacaka vakavuni edaidai na ca.” Tikina e 7. Ia e na gauna eliu sara ko ya, sa raica ko koya ni sa dolo tiko na gata ni valavala ca ki loma ni lotu.

Sa sega ni rairai levu na kena curu nai tovo ni veimatanitu vakatevoro. Sa curu vakamalua ga, sa vakavuni ga eliu, ka vakavotui emuri ni sa kaukauwa na ca ka rawai na lomadra na tamata; sa vakakina na cakacaka ni vakavuvuli lasulasu sa curu ki na lotu e na gauna ko ya. Ia ni sa oti na gauna ni rarawa, ka sa taura na lotu ko ira na turaga eso kei na tui eso, sa luvata na nonai sulu ni yalomalumalumu na lotu va-Karisito, me vakaisulu e nai sulu vakaiukuuku ni vuravura oqo; ia era sa muria nai vakaro ni tamata me kenai sosomi na vunau ni Kalou. E na nona taura na lotu vakarairai Ko Konisitaini na tui Roma, e na yabaki A.D. 312 era sa marau vakalevu kina ko ira e na lotu; ia ko vuravura e nai sulu vakalotu sa qai curu sara ki loma ni bai. Sa qai totolo sara kina na cakacaka ni veivakacalai. Ni sa rairai me oti na gauna vakatevoro sa ka vakarairai walega ni sa tu ga na ka makawa. Sa vakacacana na lotu na kenai vakavuvuli. Na kenai vakavuvuli, na kenai vakarau, kei na kena cakacaka, sa yaco kina me lawa ni lotu.

Na kena veivinakati oqo, na lotu vakatevoro kei na lotu dina sa vuki, sa yaco kina me tubu cake na “tamata ni valavala ca, a luve ni veivakarusai,” o koya sa parofisaitaki me dauvorata ka vakalevulevui koya me uasivi cake e na ka kecega sa vakatokai me kalou. Na kenai vakarau na lotu makawa ko ya sa cakacaka talei i Setani – nai vakananumi kei Setani e na nona segata me tiko ko koya e nai tikotiko vakaturaga me lewai vuravura me vaka na nona veitalia.

Sa tovolea ko Setani me rau veiyalayalati kei Karisito. Sa lako mai vei Jisu ko koya mai na lekutu, ka vakaraitaka Vua na veimatanitu kei na kedrai ukuuku, ka sa qai yalataka kecega vua ke sa cuva vei koya. Sa vunauca na nona viavialevu ko Jisu, ka sa qai lako tani yani ko Setani. Ia ka sa daugumatua ko Setani e na nona cakacaka vei ira na tamata. Me rawata nai tavi vakavuravura kei na veidokadokai, sa qai veiyalayalati na lotu kei ira na turaga vakavuravura, ia ni sa biuti Jisu vakaoqo na lotu sa Nona eliu, sa qai yaco kina me vakarorogo emuri vei koya na tevoro kei koya na pikapo mai Roma.

Sa dua nai vakavuvuli daukilai e na lotu vaka-Roma em kenai liuliu na Pope. Ia sa tukuni ni sa tu vua na kaukauwa me lewai ira na pikapo kei ira kecega na bete e na veivanua e vuravura, ka sa suguta ko koya eso na yaca sa nona duaduaga na Kalou. Sa vakatokai koya na Pope me “Turaga na Kalou” ka sa vinakata ko koya me ra vakarorogo vua ko ira kecega. Sa sega na tikina e nai Vola Tabu sa tukuni kina ni sa lesi e dua na tamata mei sosomi ni Kalou, me ulu ni soqosoqo lewe ni lotu. Sa dua tani nai vakavuvuli ni lotu vaka-roma ka dua tani nai vakavuvuli ni Vola Tabu. Na kaukauwa sa tu vua na Pope sai koya na kaukauwa sa vu mai vua na meca.

Sa macala vei Setani na nodra kila ka na tamata e na ka ni Vola Tabu ena kune kina na nona lasu me malumalumu talega kina na nona lawaki. Ia sai koya ga nai Vola sa kaukauwa kina nai Vakabula me vorata rawa kina na tevoro. E na nona segati Karisito ko Setani, sa daurauta vinaka sara na vosa ka cavuta ko Karistio, sa vakaoqo, “Sa volai.” E na nona vosa kecega na meca sa sauma ko Karisito e na vuku kei na kaukauwa ni Vosa. Ia ko Setani me rawa na nona kaukauwa ka tu e na lotu vaka-Roma, sa yaga me vakawabokotaka e na lomadra na tamata nai Vola Tabu. Sa dauvakalevulevuya na Kalou na Nonai tikotiko; o koya sa nanuma kina ko Setani me bokoca se vunia na dina ni Vola Tabu. Oqo na ka sa yaco e na vuku ni lotu Katolika. Sa vuqa na drau na yabaki sa vuni nai Vola Tabu vei ira na tamata. Sa tabu vei ira me ra wilika e na nodra veivale nai Vola Tabu, ia ko ira na bete kei ira sa liu e na lotu ko ya era sa dautukuna ni sa totaki ira nai Vola Tabu, ia ka sa sega ni vakakina. E na vuku ni ka oqo era sa nanuma ni sai sosomi dina ni Kalou e vuravura na Popi.

Ia ni sa tabonaki na rarama ni Vola Tabu sa qai cakacaka e na nona veitalia ko Setani. Sa tukuni e na parofisai me vakananuma ko koya me vukica na gauna eso kei na lawa eso. Sa sega ni berabera me vakayacora na ka oqo na lotu vaka-Roma. Me vakarawarawataka kina na nodra vuki mai na veimatanitu ki sau, sa vakaisosomitaki na nodra matakau, me ra qai soro ki na matakau kei nai vakananumi sa tukuni me nodra nai apositolo se ko ira na tamata yalosavasava eso. E nai karua ni Bose Levu mai Nisi, e na lotu vaka-Roma, e na yabaki A.D. 787 sa qai macala me ia tikoga na dausoro ki na veimatakau e na veivanua. Ia me vakaotia na cakacaka ni veivakacacataki, sa qai lewa na lotu me biuta nai karua ni vunau e na vunau e tini ka tukuni kina me kakua na dausoro ki na veimatakau. Ia ni sa yali mai kina e dua na vunau, era sa wasea nai katini me vakaisosomitaka nai karua o koya sa biu.

Na yalo ni dauvuki ki nai vakavuvuli lasulasu ni veimatanitu ki sau, sa qai rawa kina me ra vuki tani e na veika tale eso. Sa qai segata ko Setani me vakatanitaka talega nai kava ni vunau e baleta na Siga Tabu. Sa tovolea ko koya me biuta nai kavitu ni siga, sa lesia na Kalou ka vakalougatataka talega ko koya, era sa qai vakaisosomitaka e nai matai ni siga ni macawa, o ya na Sade, o koya na siga era sa dausoro ki na mata-ni-siga ko ira na veimatanitu eso. Sa sega ni rairai votu eliu na nodra vukica na siga ko ya. Ni sa oti na nodra gauna nai apositolo era sa muria na Siga Tabu e nai kavitu ni siga ko ira kecega na tamata lotu va-Karisito. Era sa doka sara na Kalou, ni ra sa nanuma sa tawa vukici rawa na vunau e tini ka ra sa maroroya vakavinaka sara na vunau ko ya. Ia ka sa cakacaka vakavuni ko Setani me rawa kina na ka sa vinakata ko koya. Me ra qai vinakata nai matai ni siga ni macawa, sa qai caka me siga ni solevu mei vakananumi na tu cake tale i Jisu. Sa caka kina na lotu, ia sa siga ni gade talega, ka ra sa daumuria tikoga na Siga Tabu dina e nai kavitu ni siga.

Me vakarautaka na sala me rawa kina na veitalia i Setani, sa tuberi ira na Jiu ko koya, ni sa bera na gauna i Jisu, me ra vakabibitaka na Siga Tabu e na nodrai vakavuvuli e vuqa, me qai ka ni oca kina sara vei ira na tamata na Siga Tabu. Ia e na gauna emuri sa qai tuberi ira na tamata me ra vakatoka na siga ko ya me “Siga Tabu vaka-Jiu.” Ia ni sa siga ni marau na Sade, sa tuberi ira ko Setani me ra nanuma ni sa siga ni lolo kei na siga ni rarawa na Siga Tabu dina.

E na yabaki A.D. 321 sa cakava ko Konisitaini, na tui Roma, e dua na lawa sa lesi kina na Sade me siga ni marau e na veivanua kece ena matanitu vaka-Roma. Nai matai ni siga ni wiki sa ka dokai vei ira na lewe ni veivanua vakatevoro eso, ia era sa qai vakatekivu me ra vakarokorokotaka talega ko ira na tamata lotu. Ia sa nona lewa ko Konisitaini me ra qai lewa vata e na ka oqo ko ira kecega na lewe ni nona matanitu taucoko. Ko ira na bete eso kei ira sa liu e na lotu, era sa kerea vua me vakakina na nona lewa, ni ra sa nanuma ke vakakina sa na qai vakarawarawataka kina na nodra vuki mai ko ira na tamata vakatevoro, era sa nanuma me qai tubu cake me levu kina na nodrai tavi me ra tamata dokai e vuravura. Ni ra sa tuberi vaka tu oqo me ra nanuma ni sa siga ni lotu na Sade, ko ira na tamata lotu, era sa vakabauta talega me Siga Tabu dina sa tukuni e na vunau.

Nai tukutuku ni gauna butobuto ko ya, ni sa kaukauwa e vuravura na lotu vaka-Roma, sa volai ga mai lomalagi. Sa lailai ga na kedrai tukutuku e na nodrai vola na tamata. Na kedrai vakananumi sa voleka ga ni boko e vuravura, ia sa kune ga e na nodra daubeitaki ira ko ira sa vakacacani ira. Sa nodrai naki e na lotu vaka-Roma me sega ni kune e dua na ka e baleti ira era sa sega ni vakabauta na lotu ko ya. Ia na ka kecega sa sega ni vaka na nodra lewa, se tamata, se nai vola, sa vakarusai. Ke dua sa tukuna vakalailai na nona tawa vakabauta na lotu vaka-Roma, sa rauta na nona vosa lailai ko ya me mate kina ko koya. Sa tovolea talega ko Roma me vakawabokotaka nai tukutuku kecega e baleta na nona dauvakacacana na tamata lotu. E na bose ni lotu ko ya, sa lewai kina me vakamai kecega nai vola sa tukuni kina nai tukutuku ni nodra dauvakamatei ira na tamata lotu. E na gauna ko ya sa sega ni tiko na ka ni tabai vola ka sa rawarawa me vakayacora na nodra lewa e na ka oqo.

Sa curu ki Peritania e na gauna eliu sara na lotu dina. E na gauna ko ya sa savasava na nodra lotu ni bera ni vakacacataki e na lotu vaka-Roma. Na nodrai solisoli taumada ko Roma vei ira mai Peritania sai koya ga na veivakararawataki. Eso na tamata lotu dina mai Igiladi sa dro ki Sikotiladi; ia na dina sa rogo kina sa qai curu ki Ailadi, ia e na vanua tolutolu oqo era sa rogoca e na marau ko ira nai taukei nai tukutuku kei Jisu.

Sa qai dua na matanitu na yacana ko Sakisoni sa curu vakaivalu ki Peritania, era sa tamata tawa lotu. Era sa vakabobulataki ira nai taukei ka ra bese ni rogoca vei ira nai tukutuku dina. Ia ko ira na vulagi era sa vakasevi ira nai taukei ki na veiulu-ni-vanua kei na lekutu. Ia na rarama ni dina sa cila tikoga. Sa dua nai talatala mai na vanua ko ya na yacana ko Koloba (Columba), o koya vata kei ira nai talatala eso sa muria na Siga Tabu ka vunautaka na dina. Era sa vakasevi ki dua na yanuyanu na yacana ko Iona na ka sa caka kina e dua na vuli vinaka, ia ko ira na vuli era sa qai vunau voli ki Sikotiladi, ki Igiladi, ki Jamani talega kei Itali.

Ni ra raici Peritania ko ira nai liuliu ni lotu Katolika era sa lewa me ra vakamalumalumutaka na vanua taucoko ko ya. Ni sa oti e ono na drau na yabaki mai na gauna i Jisu, era sa vakatekivu, ko ira na bete mai Roma, me re vakalotutaki ira na Sakisoni na matanitu ko ya era sa qai tiko vakadua mai Peritania, ka vuqa vei ira sa qai vakabauta na lotu vaka-Roma. Era sa bese ni vakabauta ko ira na tamata lotu dina ni ra sa kila ni sa tauyavutaka na nodra lotu e nai Vola Tabu. Sa qai kaya na bete vei ira, “Kevaka dou sa bese ni vakabauti keitou, ni keitou sa kauta mai vei kemudou na vakacegu, ena yaco ga vei kemudou na rarawa kei nai valu.” Ia sa yaco me vaka na nodra vosa, nai valu kei na veivakararawaaki.

E na veivanua eso sa sega ni lewa kina ko Roma, ko ira nai vavakoso lewe ni lotu era sa tiko vakasavasava. Era sa vakabauta ni sa dei na vunau e tini ka ra muria na Siga Tabu me vaka nai vunau.

E dua na mataqali mai Iurope sa liu vei ira kecega na vavakoso lewe ni lotu e na nodra segata me ra tiko vakasavasava e na nodra qarava na Kalou. Sai ira na Walitenisi mai Pitimodi o koya e dua na tiki i Itali. Sa dede vakalailai sa qai kaya ko Roma me ra vakamalumalumutaki. Era sa vorata vakadede na lewa bibi oqo mani tovolea tikoga ko Roma me rawai ira ka ra sa bale kina ko ira na kena qase. Eso tale era sa bese sara ni vakarorogo vua na Popi se vei ira na kena bete, ka ra lewa me ra vakarorogo ga Vua na Kalou. Sa qai wase rua kina na lotu ko ya. Ko ira sa tu dei e na lotu era sa vakabauta makawa era sa lako yani ki na dua na vanua vou; eso sa lako sara ki colo ka sa ia kina na nodra qarava na Kalou.

Na nodra vakabauta na Walitenisi sa duidui sara kei na nodra vakabauta na lotu vaka-Roma. Ko ira na Walitenisi era sa muria na kenai vakarau ni lotu ni Vola Tabu. Sai ira ga nai vavakoso lewe ni soro dina ka sega ko ira e na lotu vaka-Roma.

E dua na ka sa wase rua kina na lotu e na gauna ko ya, sa bale ga ki na Siga Tabu. Me vaka sa tukuni e na parofisai, sa “biuta na ka dina ki na qele,” na lotu vaka-Roma. Era sa buturaka sobu na vunau ni Kalou, ia na vosa ni tamata walega sa vakalevulevui. Ko ira kecega na lewe ni lotu sa lewai ira na qase ni lotu Katolika era sa vakasaurarataki me ra vakarokorokotaka na Sade. Eso na tamata era sa sega ni kila vinaka ka sa taqaya kina na lomadra, era qai muria na siga ruarua, ia na ka oqo sa sega ni vinaka vei ira na lotu vaka-Roma; era sa lewa me ra vakarokorokotaka ga na Sade, ka me re kakua ni muria na Siga Tabu dina. Ko ira ga era sa dro ki na veivanui yawa era sa muria rawa na vunau ni Kalou.

Ko ira na Walitenisi era sa liu vei ira kece na veimataqali mai Iurpoe e na nodra rawata nai Vola Tabu taucoko e na nodra vosa. Sa volai e na liga walega. E dua na ka era sa daukaya, ni sa rauta na lotu Katolika na vosa i Joni e nai Vakatakila ni sa tukuni kina ko “Papiloni sa bale.” Era sa vosota na moto kei na buka waqa, kei na veivakararawataki tale eso me ra gumatua me ra qarava ga na vosa ni Kalou.

E na veiulu-ni-vanua cecere eso – o koya na nodrai drodro era sa vakararawataki e na veigauna – ko ira na Walitenisi era sa kunea kina nai vakavakacegu, ia na rarama dina sa cila tiko kina e na veigauna butobuto ko ya. Sa dua beka na udolu na yabaki era sa tiko kina ka ra vunautaka na dina me vaka sa vakaroti vei ira.

Sa vakarautaka oti na Kalou nai drodro kaukauwa ka vinaka, me vaka na dina ka soli vei ira. Vei ira na tamata dina ko ya, sai vakatakilakila ni yalododonu ni Kalou na veiulu-ni-vanua kaukauwa ko ya. Era sa dauvakaraitaka vei ira na luvedra na veiulu-ni-vanua cecere sa tawa vuki rawa, me ra qai kilai koya kina na Kalou, o koya sa sega vua na ‘Veivukiyaki, se na yaloyalo ni veigoleyaki,” ia na nona vosa sa dei me vaka na veiulu-ni-vanua tawa mudu. Sa vakataudeitaka na veiulu-ni-vanua na Kalou ka vakaukauwataka; ka sa sega e dua tale na liga sa kauta tani rawa mai na nodra yasana. Sa vaka talega kina na nona vunau, sa dei ga, ia sai koya na kena yavu na matanitu ni Kalou mai lomalagi, ko vuravura talega.

Era sa gumatua ko ira na Walitenisi me ra lako ki na veivanua me ra vunautaka nai tukutuku-vinaka vei ira sa butobuto tu. Ko ira sa dauvolitaki yau ki na veivale, ia ni ra sa kunea e dua na tamata ka via rogoca na dina, era sa qai wilika vua nai Vola Tabu. Eso era sa qai rogoca vakadua kina nai Vola Tabu. Era sa reki vakalevu ni ra sa rogoca nai tukutuku-vinaka ka ra tuberi ki na vakabauta dina kei na vakararavi e na dra i Jisu Karisito.

Eso vei ira sa qai raica ni sa nodra bete dina ko Jisu ka sega na bete ni lotu era sa tiko makawa kina. Eso era sa daulako eliu ki na veivanua sa tukuni me tabu, me qai bokoci kina na nodrai valavala ca, era sa qai raica e na vosa era sa wilika ko ira na Walitenisi, ni sa tawa yaga na veika vakayago ko ya, ka yaga duaduaga na dra i Jisu. Sa levu vei ira sa marau ni ra sa qai kila sa bokoci na nodrai valavala ca e na nodra vakabauti Jisu.

Na nodra tiko vakasavasava na Walitenisi sa tukuni ira na lotu Katolika ni ra sa vuki mai na ka dina. Ia na nodra lako voli na Walitenisi me ra wilika nai Vola Tabu vei ira na tamata sa ka rairai ca vei ira na bete e na lotu Katolika. Sa qai nodra lewa me ra vakawabokotaki ira na Walitenisi. Sa qai vakatekivu na veivakararawataki levu. Sa dauvakaraici ira na Walitenisi ko ira na tamata mai na lotu Katolika, ia sa levu vei ira sa bale me vaka sa bale ko Epeli e na cudru i Keni.

Sa vuqa na gauna sa vakacacani na nodra vanua, ka rusa na nodra veivale kei na nodra veivale ni lotu, ka sa yaco me lekutu na vanua era sa tiko vinaka kina ko ira nai taukei. Me vaka na manumanu daukata sa tubu cake na nona cudru ni sa boica na dra, sa vakatalega kina ko ira era sa vakararawataki ira na Walitenisi ni ra sa raica na nodra rarawa levu. Era sa vakasavi ki na veiulu-ni-vanua cecere ka vunitaki ira e na veiqara vatu.

Sa sega ni rawa me ra beitaki e na dua na ka ca era sa kitaka. Ko ira na nodra meca era sa tukuna ga ni ra tamata tiko malua ko ira na Walitenisi, ka tamata daulotu. Na ka era sa beitaki kina ni ra sa bese ni vakarorogo vua na Popi. E na vuku ni ka oqo era sa vakamalumalumutaki kina, ka vakalialiai, ka sa vakararawataki e na veivakararawataki dredre sara.

E na yabaki A.D. 1487, sa lewa ko Inoseiti (Innocent VIII) na Popi me vakamalumalumutaki ira na Walitenisi. Era sa sega ni beitaki ni ra sa vucesa, se tawa dodonu, se tiko vakaca; era sa beitaki ni sa tu ga vei ira nai rairai ni lotu, ka ra sa “bacani ira na sipi mai na nodrai tikotiko.” Sa lewa na Popi me ra “buturaki me vaka na veigata” sa buturaki.

E na nonai vola na Popi sa kacivi ira kece na lewe ni lotu Katolika me ra veivuke e nai valu vei ira sa vakatokai me “lotu vakasisila.” Ia ko ira sa veivuke e na ka ko ya era sa sereki mai na ka kece era sa beitaki kina, era sa sereki mai na veiyalayalati kecega era sa vauci kina eliu; sa rawa me ra qai taura me nodra nai yau kecega era sa taura vakatawa dodonu eliu. Na vakabokoci ni nonai valavala ca sa yalataki vei ira na tamata yadua sa vakamatea na tamata sa sega ni vakabauta na lotu Katolika. Ke dua sa vauci e na dua na vosa e rau sa veiyalayalati kina kei na dua na Walitenisi, sa qai sereki kina ko koya e na nona vosa na Popi. Sa rawa talega me tauri walega na nodra vanua na Walitenisi. E na nonai vola na Popi ko ya sa rogo kina na domo ni gata levu ka sega na domo i Jisu.

Sa tamata vuli vinaka ko koya. Ia nai vakatekivu ni nona vuku sai koya ga na “rerevaki Jiova.” Sa daurogo e na vale ni vuli ni sa tamata dau lotu ko koya, ia sa tamata vuku talega e na ka, ni vola kecega sa vuli kina ko koya. Sa tovolea ko koya me tamata vuku e na vuku kecega. Sa kila vinaka ko koya na vuku ni veivuli vakavuravura, sa kila na vuku kecega ni lotu, ka sa tamata kila ka e na vuku ni lawa ni veimatanitu. Ia e na nona cakacaka sa yaga sara vua na ka kecega sa rawata ko koya e na vuli. E na nona kila ka e na vuku vakavuravura sa rawa vua me vakamacalataka na nodra cala na tamata. Ia na nona kila ka e na ka vakamatanitu sa rawa vua me vala vata kei ira na turaga ni matanitu ni ra sa tovolea me ra coriti koya. Ia ko ira na tamata kecega era sa raica na nona vuku, era sa qai dokai koya kina. Ko ira na nonai tokani era sa marau vakalevu e na nonai tukutuku; ia ko ira na nona meca era sa sega ni beci koya rawa ni sa tamata vuku ko koya.

Ni sa tiko e na koro ni vuli levu sa gumatua ko koya e na nona vuli Vola Tabu. E na gauna ko ya sa sega ni volai e na nodra vosa na kai Peritania nai Vola Tabu, ko ira ga na vuku era sa wilivola rawa e nai Vola Tabu ni sa volai e na vosa vaka-Iperiu kei na vosa va-Kirisi. Ia ni sa tekivu ko Joni Waikilefi me wilika nai Vola Tabu sa segata ko koya me tamata kila ka sara e na ka ni Vola Tabu. Sa dau viakania na yalona e na ka vakayalo e na veigauna eliu, ia ka sa sega ni kila na dina ko koya. Ia e nai Vola Tabu sa kunea kina na sala ko koya. Sa qai raica ko koya nai tukutuku kei Jisu ka soli koya taucoko vei Karisito, ka sa lomana ga me vunautaka na ka sa rawata ko koya.

Sa vakataki ira na tamata vinaka tale eso ko koya ka sega ni macala vua se na yaco kivei na sala sa tekivu kina ko koya me lakova. Sa sega ni nanuma eliu ko koya me vorata na lotu vaka-Roma; e segai. E na nona segata me kila na dina, sa qai macala kina vua ni sa sega ni dina na lotu ko ya. Ia ni sa raica ko koya sa cala na lotu vaka-Roma, sa qai vunautaka vakamacala sara ko koya, nai Vola Tabu. Sa raica ko koya ni sa biuta na vosa ni Kalou na lotu Katolika ka sa vakaisosomitaka na vosa ni tamata. Sa beitaki ira na bete ni ra sa biuta na Vosa ni Kalou, ka sa kaya ko koya me ra solia tale vei ira na tamata na Vosa ni Kalou, me vunautaki tale e na veivale ni lotu. Sa dua nai vakavuvuli vuku ka dina ko koya, ka sa dua na tamata dauvunau vinaka sara, ia na nonai tovo e na veisiga sa vaka na ka sa dauvunautaka ko koya. Na nona kila ka e nai Vola Tabu, kei na kena macala e na nona vunau, kei na kena savasava na nonai tovo e na veigauna, era sa qai vinakati koya kina vakalevu ko ira na tamata. Sa levu vei ira era sa sega ni vinakataka na ka era sa daurogoca e na lotu era sa tiko kina eliu, ni ra sa raica na kena ca na lotu Katolika, era sa qai reki ka marau vakalevu e nai tukutuku i Waikilefi; ia ko ira na bete, era sa cudru vakalevu ni ra sa raica ni ra sa vinakata na nona vunau ko ira na tamata.

Sa totolo ko Waikilefi me raica na ca, ka sa vala vakaukauwa ko koya me biuta rawa nai valavala ca e na lotu vaka-Roma. Ni sa nonai talatala na tui Peritania ko koya sa kaya ni sa tawa dodonu vua na tui me soli lavo vua na Popi ni sa vakamacalataka ko Waikilefi ni sa sega ni vinaka me lewa na matanitu ko Peritania na lotu Katolika. Era sa yaloca e na nona lewa na Popi ko ira na lewe ni vanua, ia na vunau i Misi Waikilefi sa ka rogo vinaka vei ira na veituraga eso. Era sa qai lewa vata na tui Peritania kei ira na veituraga eso me kakua ni soli tale nai lavo vua na Popi mai Roma. Sa qai malumalumu kina na lotu vaka-Roma mai Peritania.

Sa tiko mai Urope e rua na yabaki ko Misi Waikilefi e na bose vakaturaga. Sa tiko kina eso na turaga mai na veivanua eso. Sa qai macala vei Misi Waikileti na cakacaka kei nai tovo ni lotu vaka-Roma. Ni sa lesu tale ki Peritania ko koya sa qai kaukauwa cake na nona vakamacalataka na lotu ko ya.

Sa lesi koya na tui mei talatala ki na vale ni lotu levu mai Latawaca. Sa rairai kina na nona vinakati koya na tui, ka ra daumuria na nonai valavala ko ira na turaga.

Sa qai tekivu me rairai mai na cudru levu mai Roma. E tolu nai vola mai vua na Popi sa yaco mai e na vukuna, ka sa qai kau ki na mataveilewai ko koya ka sa beitaki e na veika eso. Ko ira na turaga eso kei ira na lewe ni vanua era sa vakavolivolita na vale ni veilewai ka sereki koya mai vei ira era sa vinakata me vakamatei koya.

Ia nai vola mai Roma e na vuku i Misi Waikilefi me ra vesuki koya ka biuti koya ki na vale ni veivesu. Na kenai balebale na ka oqo, era sa nanuma me ra vakamai koya me vaka na kenai valavala e na gauna ko ya. Sa rairai ga ni na bale ko Misi Waikilefi ki na ligadra na bete ni lotu vaka-Roma. Ia sa kaya ko koya e na gauna eliu sara, “kakua ni rere ko au na nomui sasabai,” sa qai dodoka tale na ligana me maroroi na nona tamata. Sa sega ni mate kina ko Misi Waikilefi, na Popi ga sa mate mai Roma. Ko ira na bete ni ra sa bose tiko me ra lewa e dua na ka e baleti Misi Waikilefi, ni ra rogoca ni sa mate na Popi, era sa tinia sara na nodra bose.

Ia ni sa mate ko Kerekori XI, sa qai rua na bete mai Roma rau sa vinakata ruarua me rau Popi. Ia ko ira nodrai tokani era sa dui lewa me rau Popi. E rau sa vala me rau dui kaukauwa. Ko cei beka sa taura e na gauna ko ya nai dola i Pita? E rau sa veimecaki sara, ka levu na dra sa dave mai Roma e na vukudrau. Sa sinai na lotu vaka-Roma e nai valavala kaukauwa, ia na ka sa yaco sa vakamalumalumutaka na lotu Katolika. Ni rau sa vala tiko mai Roma, sa vunau tiko ko Misi Waikilefi ka tusanaki Jisu vei ira na tamata.

Ni sa ia na veisei e na lotu ko ya sa tubu kina na cakacaka ni Kalou. Sa qai vola e dua nai vola ko Misi Waikilefi na yacana “Na veisei e na lotu e na vukudrau na Popi e rua.” Sa kaya kina ko koya ni sa vakabauti rau ruarua ni rau sa veibeitaki vakairau ni rau sa tamata ca ruarua na Popi.

Me vaka na nona Turaga, ko Misi Waililefi, sa dauvunautaka nai tukutuku-vinaka vei ira na tamata dravudravua. Ia ni sa lomani ira na tamata kecega ko koya e na veiyasana mai Peritania, sa vakasamataka e dua na sala me rawa kina vei ira nai tukutuku dina. Sa qai tala ki na veikoro eso na nona tamata vunau. Ia ko ira oqo, era sa vunau e na veiyasana kecega, eloma ni koro, e na kena rara, kei na veivale sa rawa me ra vunau kina. Era sa vakasaqarai ira na tauvi mate kei ira na qase, kei ira na dravudravua, ka tukuna vei ira kecega na rogorogo vinaka ni nona loloma na Kalou. Sa lesi talega ko Misi Waikilefi me qase ni vuli e nai Vola Tabu e na vuli levu mai Okisifote (Oxford University). Sa gumatua sara ko koya me vunautaka nai tukutuku dina vei ira na cauravou era sa vuli kina. Na nona cakacaka levu me laveta ki na vosa vaka-Peritania nai Vola Tabu. Sa kaya ko koya me volai e na vosa vaka-Peritania nai Vola Tabu, me ra qai wilika ko ira na turaga kei ira talega na lalai na cakacaka mana ni Kalou.

Sa rai rai ni na tini vakasauri na nona cakacaka ni sa qai onosagavulu na nona yabaki sa tauvi koya e dua na mate dredre ka ra marau kina ko ira na bete. Era sa nanuma me qai veivutuni ko koya e na cakacaka kecega sa cakava oti ko koya. Era sa la’ki raici koya e nonai davodavo me rogoca vua na nona vakatusa na nonai valavala ca. Era sa kaya vua, “Ko na sega ni bula, sa rairai mo mate ga; tukuna mai na nomui valavala ca, ka mo veivutunitaka na veika ko a tukuna e na vuku i keimami.” Sa qai vosa ko Misi Waikilefi, “Au na sega ni mate oqo, au na bula tale ka vakaraitaka na nomudoui valavala ca.” Era sa qai kidacala e na nona vosa ko ira na bete ka ra sa qai lako tani vakasauri mai vua.

Sa yaco na nona vosa, ka sa bula vinaka tale ka vakaotia rawa na nona cakacaka levu a ya me laveta nai Vola Tabu ki na vosa vaka-Peritania. E na gauna ko ya sa sega na tabai vola me vaka e na gauna oqo.

Ni sa oti na nona cakacaka levu ko ya, sa sega tale ni rerevaka na mate se na vakamatei. Sa qai no e na ligadra na kai Peritania e dua na rarama era sa sega ni bokoca rawa ko ira na tamata.

E na gauna ko ya ni sa sega na tabai vola era sa dauvola nai vola e na liga, ka sa voli dredre kina nai vola. Eso na turaga vutuniyau era volia nai Vola Tabu taucoko, ka so tale era sega ni rawata, era sa volia e dua na tikina. Ke sa sega ni rawata e dua na tamata me volia na nonai vola, era sa qai volia vakamataqali.

Sa levu dina sara na tamata era sa qai yadra mai na nodra butobuto e na ka ni Vola Tabu, ka levu vei ira era sa qai vakabauta nai tukutuku dina sa vunautaka ko Misi Waikilefi kei ira nai talatala era sa tiko vata kaya.

Ko ira na bete ni lotu Katolika era sa rarawa sara ni sa rairai mai nai Vola Tabu. Sa qai dua na nodra meca nai Vola Tabu ka kaukauwa cake ka malumalumu ko Misi Waikilefi e dua na kaukauwa ko ya sa sega ni yaga kina na nodrai yaragi. E na gauna ko ya sa sega mai Peritania e dua na lawa ka tabu kina nai Vola Tabu ni sa sega eliu e dua nai Vola Tabu e na nodra vosa. Sa qai caka emuri e dua na kena lawa.

Ko ira na lotu Katolika era sa qai tovolea tale me ra vagalui Misi Waikilefi. E tolu na bose sa caka sa kacivi kina ko koya me lewai, ia ka sega ni rawa. E na dua no nodra bose na pikapo era sa lewa kina ni sa ca kecega nai vola i Misi Waikilefi; era sa qai lako vua na tui Peritania ka sa lewa ko koya me ra biu ki na vale-ni-veivesu ko ira kecega era sa kaya ni dina na veivola ko ya. Sa sega ni doka na nodra bose ko Misi Waikilefi. Sa kaya ko koya me veilewaitaki e na bose levu ni matanitu. Ia sa vakakina, ka sa beitaki kina na lotu Katolika kei ira na kena bete ni ra kitaka tiko na ka tawa dodonu. Sa vakaraitaki na kena vakasisila na nodrai valavala eso. Era sa taqaya kina ko ira na nona meca ka ra yaco me malumalumu. Sa qai vakadaroi tale na lawa sa baleta nai vola i Misi Waikilefi, ka sa qai sereki ko koya.

Sa qai caka e dua tale na veilewai ko ira na bete levu ka ra sega ni lomani koya vakalailai kina. Era sa nanuma me veivutuni kina ko koya, ke sega, me qai kama e na buka waqa.

Sa sega ni veivutuni ko koya e na vuku ni nonai vola, ka sa tukuna vakamatata ga na nona cakacaka. Sa vukei koya vakalevu kina na Kalou, ka sa vunauci ira vakaukauwa ko koya, ka vakaraitaka vei ira na gauna ni veilewai levu ena lewai ira kecega kina na Kalou, ka vakarautaki ira e nai vakarau bibi sa vakarautaki kina ko Pelisasari. Na kaukauwa ni Yalo Tabu sa rairai e na loma ni vale ni veilewai. Sa vagalui ira kecega na tamata na Kalou, ka sa vaka na gasau mai na dakai i Jiova, sa lauta na lomadra na vosa i Misi Waikilefi. Era sa kaya eliu ni sa cala ko koya, sa qai macala vei ira kecega ni ra sa cala ga ko ira na bete.

Sa qai tarogi ira vakaoqo ko koya: “O cei ko koya dou sa vala vata kaya, e dua li na qase walega, o koya sa voleka ni lutu ki na nonai bulubulu? – e segai! Na dina ga – sa kaukauwa na dina ka malumalumu koi kemudou kecega, ia ena gumatua tikoga vei kemudou na dina.” Ni sa oti na nona vosa oqo, sa qai lako tani ki tautuba, ka sa sega ni tarovi koya e dua.

Sa vo ga me dua na nonai vola vua na Popi mai Roma, ko Uripani VI. Sa savasava ka vinaka sara nai vola ko ya. Ia na nonai tukutuku vua sa vaka na nonai vola kecega – sa vakaraitaka mei vakarau nai Vola Tabu. Sa tinia vakavinaka na nona cakacaka ko Misi Waikilefi ni sa qase sara ko koya.

Ni sa bera na gauna i Misi Use kei Misi Jerome, eso na tamata dina mai Poimia sa dau tukuna vakamacala nai valavala vakatani ni lotu vaka-Roma. Na nodra cakacaka sa vakayadrati ira na tamata eso. Ko ira na kenai liuliu e na lotu era sa kidacala kina, ka ra sa vakatekivu me ra vakararawataki ira era sa muria nai tukutuku dina. Era sa vakasevi eso ki na veiulu-ni-vanua, eso sa rawai ka vakamatei me vaka na manumanu ni veikau. Sa qai dua na lawa sa caka sa vaka me ra qai vakamatei ko ira kecega era sa biuta na lotu vaka-Roma. S a levu na tamata era sa vosota na mate. Ni sa vakarau ciba e dua na tamata, sa kaya ko koya, “Ko ira na meca era sa gumatua e na gauna oqo, ia ka na sega ni vakakina ka tawa mudu; ena tu cake e dua mai vei ira na tamata sa sega vua nai seleiwau se na kaukauwa vaka-vuravura, ia ko ira na tamata era na sega ni gumatua vua.” Sa dede na gauna me yacovi Luca, nai talatala mai Jamani, ia ka sa dua vei ira nai taukei mai Poimia sa vakarau tukuna e dua nai tukutuku sa yavavala kina na veimatanitu; ko Joni Use (John Huss) na yacana.

Ko Joni Use sa dua vei ira na dravudravua; sa mate na tamana ni sa gone lailai ko koya. Sa dua na yalewa daulotu na tinana, ka sa segata ko koya me vuli vinaka na luvena. Sa vuli eliu e na vuli mai na nona yasana, ia ni sa oti ko ya sa lako ko koya ki na vuli levu ki Pereki. Sa lako vata kaya e na sala na tinana, ia sa sega e dua nai lavo me solia vua na luvena; ia ni rau sa toro voleka ki na koro levu ko ya, erau sa cuva sobu, ia sa kerea vakabibi ko tinana me vakalougatataka na luvena na Kalou. Sa sega ni kila ko koya na cakacaka levu sa vo vua e na gauna mai muri.

E na vuli levu ko ya, sa gumatua sara kina ko Misi Use, ka sa liu kina ko koya. Sa tamata yalomalumalumu ko koya, ka sa savasava na nona bula, era sa qai vinakati koya vakalevu kina ko ira na tamata kecega. Sa gumatua e na lotu Katolika ko koya, ka sa daukitaka na kena cakacaka sa dau vakaroti e na lotu ko ya. Ni sa vuli oti ko koya sa vinakati koya na tui, ka sa qai lesi me qase-ni-vuli e na vuli levu ko ya.

Sa lesi talega ko koya mei talatala e na dua na vale ni lotu, ka sa tekivu me vunautaka na vosa ni Kalou. Sa raica ni ra sa sega ni kila vakalailai nai Vola Tabu ko ira na lewe ni lotu, ka ra sa tamata i valavala ca. Sa vunautaka vakadodonu nai tuku-tuku-vinaka ko Misi Use ka vunauci ira e na nodrai valavala ca.

E dua na tamata, a kai Pereki ko koya, na yacana ko Jerome, sa gade yani ki Peritania ka sa kauta mai eso nai vola i Misi Waikilefi. Na Ranadi ni Peritania sa kai Poimia, ka sa vuki ki na lotu i Misi Waikilefi ka levu nai vola sa dauvakauta yani ki na nona vanua. Sa qai wilika nai vola i Misi Waikilefi ko Misi Use ka tekivu kina me vuki tani mai na lotu vaka-Roma.

Sa qai yaco ki Pereki e rua na vulagi mai Peritania e rau sa vuki ki na lotu sa tiko kina ko Misi Waikilefi; e rau sa tamata kila ka ruarua, ka rau sa lako mai me rau vunautaka na dina mai Poimia. E rau sa vunau voli ka sa sega ni vinakata na nodrau vunau nai liuliu ni matanitu, ka mani vagalui rau. Ia ni rau sa dau boro yaloyalo, e rau sa qai kitaka eso na yaloyalo lelevu. E rua nai vakatakarakara lelevu e rau sa kitaka eloma ni koro; e dua sa baleti Jisu e na Nona curu ki Jerusalemi, o Koya na yalomalua a sa vodoka e dua na asa, ka sa muri Koya na Nona tisaipeli e na nodrai sulu madra ka sega ni vakaivava na yavadra. Na yaloyalo kadua, sa rairai kina na Popi kei ira na nona lewe ni sala sa vakaisulu e nai sulu rairai vakaturaga sara, ka sa dua nai sala vakaturaga sa tokara e na ulu ni Popi, ia sa vodoka e dua na ose sa vakaisulu talega vakavinaka sara, ka sa liutaki koya eso na tamata era sa uvuca na davui, ka sa muri koya ko ira na bete lelevu sa vakaisulu talega e nai sulu rairai vinaka sara.

Sa dua na vunau oqo era sa kidacala vakalevu kina ko ira kecega na tamata era sa mai raica e na veisiga. Sa macala vei ira na kenai balebale ka sa yavavala sara na koro ka dredre vei rau na tamata ko ya me rau tiko kina. Ia ni rau sa lako sa sega ni guilecavi rawa na nodrau vunau – o koya na yaloyalo ruarua ko ya. Sa raica talega ko Misi Use ka sa yavavala kina na lomana. Sa qai raica ko koya ni sa ka vakasisila na lotu Katolika, ka sa vunau vakaukauwa ko koya me ra biuta na nodrai valavala ca ko ira na tamata.

Mai Poimia sa curu ki Jamani na kenai vakavuvuli eso ni Vola Tabu. Sa levu na gone mai Jamani era sa vuli mai Pereki, ka so vei ira era sa lako tale ki na nodra vanua ka dautukuna na veika era sa rogoca mai vei Misi Use, ka sa vunautaka kina e na nodra vanua na dina.

Sa qai rogo yani ki Roma na ka kece sa caka e na vuli mai Poimia, ka sa mani kacivi me rairai vua na Popi ko Misi Use. Ke sa talairawarawa ki na nona lewa na Popi ko Misi Use sa macala ni na mate kina ko koya. Ko Tui Poimia kei na Ranadi kei ira nai vakavuvuli ni vuli levu mai Pereki, kei ira na turaga eso ni matanitu, era sa kerea kecega vua na Popi me dua na kena bose mai Pereki ga me vakarorogo ko Misi Use vua e dua na bete levu ni lotu Katolika sai sosomi ni Popi. Sa bese ni vakayacora na nodra kerekere na Popi, ka sa tekivu sara me lewai Misi Use na Popi ka lewa me ra cudruvi ko ira kecega na lewe ni koro ko Pereki.

Sa ka rerevaki vei ira na tamata kecega e na gauna ko ya na nona lewa na Popi. Era sa nanuma ni sai sosomi dina sara ni Kalou ko koya, ka sa tu vua na kaukauwa va-Kalou. Era sa nanuma ko ira na tamata ni sa sogo tu vei ira na matamata-ni-koro ki lomalagi. Sa sogo tu na veivale ni lotu ka sa tabu me caka kina na lotu. Na lotu veitube sa caka rawa walega e taudaku.

Sa tiko vakaca sara na koro ko Pereki ka sa tubu kina na maue e na koro. E le vuqa era sa beitaki Misi Use ka kaya kina ni sa vuna ga ko koya. Eso era kaya me biuti koya ki na vale-ni-veivesu. Sa lewa ko koya me la’ki tiko mai na nona koro me oti kina na nodra rarawa na tamata. Sa qai la’ki vunau ko koya e na veikoro lalai eso ka tukuna vei ira na kena tamata nai tukutuku dina.

E na gauna ko ya sa rarawa sara na loma i Misi Use; sa vakabauta dina na lotu Katolika ko koya ka sa nanuma talega ni sai sosomi ni Kalou e vuravura na Popi. Na nona vunau kecega sa baleta nai valavala ca sa raica ko koya e na lotu. Sa nona nanuma ga me ra vakasavasavataki ira ko ira era sa rogoca na nona vunau. Sa lomalomarua kina na lomana e na gauna eso.

Sa qai lesu tale ki na nona vale ni lotu ki Pereki, ka sa vunautaka tale nai tukutuku dina vei ira na lewe ni koro levu ko ya. Sa totaki koya na ranadi kei ira na turaga eso. E rau sa vunau vata kei Misi Jerome. E rau sa dau tiko vata me yacova na gauna e rau sa mate kina. Sa dua na tamata dau vosa vakavinaka sara ko Misi Jerome ka rau sa tamata yaga ruarua e na cakacaka ni Kalou.

Sa mani tubu me levu na veisei e na lotu E na gauna ko ya eratou sa lewe tolu na Popi ka ratou sa veivala vakai iratou me ratou dui lewa e nai tutu vakapopi, ia sa rogo yawa sara na nodratou vosa kei na nodratou yaloca, ka ratou sa vala talega e nai valu vakavuravura. Ia ni sa yaga vei iratou nai lavo me ratou vala kina, sa volitaki nai solisoli kecega ni lotu kei nai tutu ni lotu eso, kei na veika ni lotu. Ni sa raica na veika oqo ko Misi Use, sa rarawa sara na lomana, ka sa doudou ko koya me vunautaka na dina ka tukuna vakamacala ni sa ca sara me vaka tu oqo na nodrai valavala e na lotu Katolika. Sa qai lewa na tui ko Sejisimodi me caka e dua na bose levu ni lotu Katolika, me ra bosea vakavinaka kina na veika eso sa sega ni macala tu. Sa sega ni vinakata na bose ko Joni e dua vei iratou na Popi, ia ka sa lesi koya na tui me kacivi ira kece na lewe ni bose. Ia ni curu ko Joni ki na koro ni bose, sa curu vakaturaga sara ko koya. Sa levu sara na turaga vakaisulu vinaka era sa curu vata kaya ka sa levu na nodrai ukuuku na tamata kei na nodra ose.

Sa kacivi talega me vakarorogo ki na bose ko ya ko Misi Use. Sa talairawarawa kina ka sa lako ko koya; ia na nona buita ira na wekana sa dua na ka vakaloloma. Sa nanuma ko koya ni sa sega beka ni raici ira tale ka ra na vakamai koya beka. Ni sa vakarau lako sa vola e dua nai vola vua na wekana, sa vakaoqo: “Au sa lako oqo vei ira na noqu meca, ia au sa vakararavi Vua na noqu Kalou. Au sa masu ga me vakaukauwataki au na Kalou kaukauwa, me’u sa vosota rawa na veivakararawataki kei na vale-ni-veivesu, ia na mate talega. Sa vosota na ka kecega ko Karisito, ia sa laiva kina e dua nai vakarau me da muria na we ni Yavana. O koya oqo, ke sa toro ki liu na cakacaka ni Kalou e na noqu mate, mo dou masu ga me vakatotolo ga na gauna ni noqu mate. Ia au na sega beka ni raici kemudou tale.

E na nona lako yani ki na koro ni bose, sa levu na koro sa curu kina ko Misi Use, ka raica ko koya ni sa tubu cake na dina sa dauvunautaka voli ko koya. E na koro eso era sa lewe vuqa sara na tamata era sa la’ki raici koya ni sa lako tiko yani ki na koro sa na lewai kina.

Ni sa yaco yani ki Konesitanisi, na koro ni bose, sa soli vei Misi Use nai vola ni veivakalalagataki, ia ni sa dede vakalailai sa vakacacataki na nonai vola, ka sa biuti koya ki na vale-ni-veivesu dukadukali na Popi.

Sa dede vakalailai sa biu talega ki na vale-ni-veivesu na Popi ni sa lewai e na bose ko koya, ka sa kune kina ni sa tamata ca sara, sa daulaba, ka daubutako, ka dauyalewa talega.  Ia koi rau na Popi ruarua e rau Popi vata kaya, e rau sa lewai ruarua ka dua tale na Popi sa digitaki.

Ni sa lewai na Popi e nai valavala ca sa sega ni beitaki ira kina na bete ko Misi Use, sa rairai ni na sereki ko Misi Use, ia ka sega ni vakakina.  Era sa cudru vakalevu ko ira na kai Poimia eso e na nona biu ki na vale-ni-veivesu ko Misi Use.  Sa soli oti vua e dua nai vola sa tukuni kina me sa maroroi ko koya, ka me lesu vinaka tale ki na nona koro.  Era sa lasu kina ni sa qai biu ki na vale-ni-veivesu ko koya.

E dua na vale-ni-veivesu ca ni sa suasua na qele, ka sa tauvi Misi Use e dua na mate e katakata na yagona ka voleka ni mate kina ko koya.  Ia ni sa malumalumu tiko ko koya sa kau ki na vale ni bose me lewai tale. Sa tukuna vakadodonu ko koya vei ira kecega na lewa ni bose na veika sa beitaki kina, ka vunauci ira talega e na vuku ni nodrai valavala ca.  Ni ra sa tarogi koya na nona lewa e na vuku ni veika sa beitaki kina, sa tukuna ko koya ni sa nona lewa me muria na dina, ka sa rawarawa vua me vosota na mate ka sa dredre me lasutaka na ka sa talei vua.

Sa vakaukauwataki koya na loloma ni Kalou. E na veimacawa ni veivakararawataki ni sa bera na nona mate, sa vakasinaita na yalona na Dauveivakacegui. Ni sa tiko eloma ni vale-ni-veivesu, ka sa vesu talega na ligana e na sinucoco, sa volavola vua na wekana ka kaya, “Au na mate beka e na mataka, ia sa lomani au vakalevu na Kalou.” Sa totaki au ka tokoni au ko Koya. E na vuravura vou ena macala vei kedaru na nona loloma levu na Kalou.”

Sa qai kau tale ko Misi Use e na mata bose me tarogi tale e na ka sa beitaki kina. Era sa kaya vua me veivutuni ka biuta na nona lotu ka me lesu tale ki na lotu Katolika. Sa sauma ko koya ni na muria tikoga na dina ni Vola Tabu ka dredre me biuta na nona lotu.

Era sa qai lewa me mate ko koya ka sa soli koya vei ira na bete me ra vakamalumalumutaki koya. Era sa qai vakasulumi koya e nai sulu ni bete ka kaya ko koya, “Era sa vakasulumi Jisu talega e nai bulu damudamu ni ra vakalialiai Koya.” Era qai sureti koya tale me vuki ka me biuta na nona lotu. Sa qai kaya ko koya, “Au na qai raica rawa vakacava na noqu Turaga e na nona lako mai? Au na qai rawa vakacava me’u raici ira na tamata era sa rogoca vei au nai tukutuku dina au sa vunautaka vei ira? E segai sara; au na mate ga; sa ka wale na yago vuca oqo.” Era sa qai vakaisalataki koya e na sala sa levu kina nai vakatakarakara ni veimanumanu eso. Sa qai kaya tale ko koya, “Au sa marau vakalevu ni sa soli vei au nai sala oqo, ni sa dua na Nonai sala ni veiwa vakavotona sa vosota ko Jisu e na vukuqu.”

Ni sa vakaisulu oti era sa kaya na bete me ra soli koya vei Setani. Sa qai ta cake ka kaya ko Misi Use, “Au sa solia vei Kemuni na Turaga na yaloqu.”

Era sa qai kauti koya yani ki na vanua era sa dau ia kina na veivakamai. Ni sa qai vesu ko koya ki na kau sa sureti koya tale e dua me biuta na nona cala me bula rawa ko koya. Sa qai tarogi koya sara ko Misi Use, ka kaya, “A cava na ka ka’u sa cala kina? Au sa dauvunautaka na vosa, au sa sega ni kila na ka ka’u sa cala kina. Sa rawarawa vei au me’u vakadinadinataka e na noqu dra na ka au sa vunautaka.”

Era sa qai vakacaudreva na buka, ka laga sere ko Misi Use, ka daukaya tikoga ko koya, “Turaga Jisu, na luve i Tevita, mo ni lomani au mai.” Sa qai mate ko koya.

Sa lauti ira na nona meca ni ra sa raica na nona mate vakaturaga. Ni sa mate ko koya, ra sa qai taura na nona dravusa ka la’ki biuta ki na dua na uciwai. Era sa qai kaya ko ira na nona meca me qai cavuraki sara kina na nona cakacaka ko Misi Use. Era sa sega ni nanuma me qai la’ki tete yani na kena yaga na nona cakacaka me vaka na nona dravusa sa drodro yani e na wai ki na veivanua. Sa dina ga ni sa mate ko Misi Use, ia sa bula tikoga na nona vosa. Ia na nona lomadei e na nona vakararawataki sa vagumatuataki ira era sa malumalumu ka yalolailai eliu. Na nona mate sa vakaraitaka na cudru kaukauwa ni lotu vaka-Roma; ia e na nodra vakararawataki Misi Use, ko ira na nona meca, era sa vakatubura ga na lotu era sa via vakarusa.

Ia sa vo e dua tale me mate mai na koro ni bose, ka dua tale na tamata me vakadinadinataka na nona lotu e na nona dra. Ni sa rogoca ko Misi Jerome ni sa vesu tu ko Misi Use, sa biuta sara na nona koro ka lako yani vei koya na wekana, de dua na ka sa kitaka rawa me sereki koya kina. Ia ni sa yaco yani ki na koro ni bose ko Misi Jerome, sa qai macala vua ni sa sega e dua na ka sa cakava rawa, ia ka sa raica ko koya ni sa ka rerevaki na nonai tikotiko, ka sa lewa sara me la’ki dro tale. Ia ni sa kunei e na sala ko koya, era sa qai kauti koya tale ki na koro e nai vesu. Ni sa kau ki na mataveilewai, sa tovolea me vosa vei ira, ia ni sa vakamacalataka na ka sa beitaki kina, era sa vosa cake ko ira me lewe vuqa me kakua ni rogo na nona vosa, era sa vosa cake ko ira na lewe vuqa me kakua ni rogo na nona vosa, era sa kaya me vakamai talega ko koya. Sa qai biu ki na vale-ni-veivesu ka sa vesu vakararawa kina, ia na kena, na madrai kei na wai droka.

Ni sa dede vakalailai e na vale-ni-veivesu, sa qai tauvi koya e dua na mate ka sa rairai me mate kina. Era sa qai vakamamadataka na nona rarawa de mate ko koya ka sega ni mate e na buka waqa. Ko ira na bete era sa nanuma me ra tovolea me vuki tale mai ko Jerome ki na lotu Katolika ni sa qai cudru vakalevu na lewe ni vanua e na nona mate ko Misi Use. Ia ni sa malumalumu tiko vakataki Misi Use eliu, era sa qai kauti Misi Jerome ki na mata ni bose me tarogi kina. Era sa tovolea me vakarerei koya ni ra vakaraitaka vua na kena dredre na mate ko ya. Ia ni sa malumalumu ko Jerome e na nona tiko dede e na vale-ni-veivesu, sa qai yalolailai talega mai ni sa yawa vei ira na wekana, ka sa mate ko Misi Use. Sa qai kaya ko koya me vuki. Sa yalataka ko koya vei ira na kena qase ni lotu Katolika me muria na lotu ko ya.

Ia ni sa oti na nona bubului e na ka oqo, sa rarawa sara na loma i Misi Jerome, ka sa veivutuni sara e na nona masu e na vuku ni nona vosa vei ira na qase ni lotu Katolika. Sa sega ni gole kina vakalailai na lomana. Sa qai nanuma ko koya na vakabauta i Misi Use kei na nona lomadei me yacova sara na nona mate, sa qai madua sara kina. Sa nanuma talega na mate i Jisu ki na kauveilatai, o koya sa mate e na vukudra na tani ka sa sega Vua nai valavala ca. Ni sa bera ni vuki tale ko koya ki na lotu Katolika, sa kunea na vakacegu e na nona rarawa kecega. Ia oqo sa sega ni vakakina, sa vakasinata na lomana na rarawa kei na veivutuni. Sa qai lewa vinaka tale ko koya me kakua sara ni cakitaka na nona Turaga.

Sa kau tale ki na mata ni bose ko koya, ka ra kaya tale vua me cakitaka na cakacaka kecega i Misi Use kei nai vola kecega i Misi Waikilefi. Sa tukuna vei ira na bete ko koya ni sa lomana me vakabauta kecega na cakacaka i Misi Use ka sa vakadinata talega na nonai vola ko Misi Waikilefi. Sa kerea talega vei ira me ra solia e dua na gauna me vakamacalataka na nona vakabauta vei ira e na mata ni bose. Ia ko ira na nona meca ni ra sa kila ni sa dua na turaga dau vosa vakadodonu, era sa rerevaka na nona vosa ko kaya me kakua ni vosa ka kaya me kakua ni vosa vei ira ko koya. Ia ni sa vakamacalataka ko koya na koya na kena dede sa tiko e na vale-ni-veivesu ka sa tawa dodonu me kakua ni solia vua me vosa, era sa qai solia vua me vakamacalataka na nona vakabauta. Era sa nanuma sa sega ni wilivola rawa ni sa dede e na vale-ni-veivesu, sa sega beka ni rawa me tukuna vakamacala e dua na ka. Ia ni sa vakarau vosa vei ira ko koya, sa cuva sobu ka masu vua na Kalou me solia vua na vuku me tukuna rawa na ka sa dodonu me tukuni vei ira e na siga ko ya. Sa curumi koya na Yalo Tabu ka sa vosa vakabibi sara vei ira. Era sa kidacala sara e na nona vosa. Sa vakaraitaka vei ira ko Misi Jerome, ni ra sa daubeitaki na tamata dodonu e na veigauna kecega me vaka erau sa beitaki kei Misi Use. Sa tukuna talega vei ira ni sa beitaki vakatalega kina ko Jisu Karisito.

Sa qai tukuna ko Jerome ni sa veivutuni sara ko koya e na nona vosa sa cavuta eliu ni sa kaya ko koya me vuki tale ki na lotu Katolika. Sa tukuna vei ira, “Koi au, au sa vakarau tu oqo me’u mate. Au na sega ni rerevaka na mate dou sa vakarautaka vei au. Dou na lewai ga e na veilewai levu emuri.”

Era sa sega ni vosota rawa na nona vosa vei ira, ka lewe vuqa vei ira era sa vosa cake me sega ni rogo rawa na domona. Eso sa kaya, “A cava na ka sa yaga tale kina e dua nai vakadinadina? Me mate ga ko koya na tamata ca oqo.”

Sa qai vosa tale ko Jerome ka kaya, “Dou sa nanuma beka ni’u sa rerevaki kemudou? E segai. Dou a biuti au ki na vale-ni-veivesu, ka sa ca na noqu tiko vakavesu ka rawarawa na mate ni’u sa tiko kina e dua na yabaki taucoko. Au sa kidacala e na nomudou tawa loloma.”

Era sa qai kauti koya vakatotolo ki na vale-ni-veivesu. Eso vei ira na turaga era sa rogoca na nona vosa, sa lauti ira sara na nona vakamacala, ia eso vei ira era sa vinakata me ra vakabulai koya. E so vei ira era sa laki raici koya e na vale-ni-veivesu ka yalataka vua eso na ka ni loloma ke sa talaitawarawa ki na nodra vosa na bete, ia ka sa vakataki Jisu ni sa yalataki Vua nai ukuuku ni vuravura oqo, sa bese ga ko Koya.

Sa kaya vei ira ko koya, “Ni vakaraitaka mai vei au na ka ka’u sa cala kina au na qai vuki ki na lotu Katolika.”

Sa dede vakalailai, era sa qai tuberi koya ki na yasana sa kama kina ko Misi Use. Sa laga sere tikoga ko koya e na nona lako. Sa vaka sa raici Karisito ga ko koya, ia na veika vakavuravura sa ka wale vua. Ni sa la’ki tukuna na tamata sa dauvakacaudreva na buka, sa kaya vua ko Misi Jerome, “Ni, vakacaudreva ga e mataqu, ke’u sa rere, au sa sega ni lako mai eke.”

Na nona vosa ni sa vakarau me mate sa vaka tu oqo: “Turaga, na Tamaqu kaukauwa, Ni lomani au mai, ka bokoca na noqui valavala ca kecega, ni ko ni sa kila ni’u sa vinakata na dina.” Sa sega ni rogo tale na nona vosa, ia ka sa yavavala na tebe ni gusuna me vaka sa masu lo tiko ko koya.

Ni rau sa mate ruarua ko Misi Use kei Misi Jerome, e dua na bete sa kaya vakaoqo e na vukudrau, “E rau sa lomadei e na nodrau vakabauta. E rau sa vakarautaki rau me rau mate me vaka e dua na tamata sa vakarautaki koya me la’ki lotu. E rau sa sega ni tagi. Ni sa lako cake na yameyame ni buka, e rau sa laga sere; ia na kena kaukauwa ni buka sa sega ni tarova rawa na nodrau sere.”

Sa rogo yawa na nodrau mate na tamata vinaka ruarua oqo. Sa kaukauwa dina sara na nona cudru na turaga eso mai Poimia. Na nodrau vunau sa qai vinaka vei ira na le vuqa. Nai vola i Misi Waikilefi sa biu wale tu eliu, sa qai kau mai, ka ra sa wilika sara ko ira na turaga, ka sa qai levu na tamata era vakabauta na dina me vaka sa dau vunautaka ko Misi Use kei Misi Jerome.

Ia sa tekivu e na nodrau vunau e dua na cakacaka mai Poimia, ia mai Iurope taucoko, sa sega ni tabonaki rawa. Sa levu na veivakararawataki sa tubu cake kina, ia ka sa dau vakakina e na veigauna.

Me vakataki ira na tamata dina tale eso, sa tubu cake ko Matini Luca vei ira na tamata dravudravua. Sa kai Jamani ko koya, ia ni sa gone lailai sa sega ni duidui kei ira na gone tale eso. Sa daucakacaka e na veisiga na tamana me rawata nai lavo me vuli vu-ni-lawa kina na luvena, ia ka sa sega ni vakakina na nonai naki na Kalou; sa nakita ko koya me cakacaka ko Luca e na nona cakacaka vakalotu.

E turaga kila ka na tamana ka gumatua vakalevu, ia sa tamata dodonu talega ko koya. Sa daumuria na ka sa rairai me dina, ka sa dauveitaliataka na veika vakavuravura. Ia ni sa dau dikeva vakavinaka na ka kecega, sa qai macala vua ni sa sega ni ka vinaka na nodra vuli na lotu Katolika. Oi rau na qase nei Luca, e rau sa gadreva ruarua me vuli vinaka na luvedrau. E rau sa tovolea me vakatavulici iratou e na kila ka ni Vola Tabu kei nai tovo savasava. Sa daurogoca ko Luca na masu i tamana e na vukuna, me sa nanumi Jiova tikoga na luvena, ka me sa vakayagataki emuri e na cakacaka ni Kalou.

E na vuli sa tekivu kina ko Luca sa dau vakanakuitataki vakalevu ko koya en na nodra yaloca nai vakavuvuli. E na gauna ko ya ni sa dravudravua na tamana sa daulako voli ko Luca e na veikoro lalai ka laga sere e na mata ni veivale me rawata kina na kena kakana. E na gauna ko ya, era sa dauvakabauta me ka ni rere na lotu, ia ka sa daurere vakalevu ko Luca e na veika sa rogoca ko koya. Ni sa davo e na veibogi sa daurarawa vakalevu na lomana ni sa nanuma na siga ni lewa, ia sa nanuma ko koya ni sa daucudru na Kalou. Ia sa dauseqata e na veisiga me toro ki liu e na ka vinaka kecega ko koya, me sa vinaka ka dina na nonai tovo.

Sa via kila ka vakalevu ko koya, ia sa vinakata na ka dina ka sa sega ni vinakata na ka sa rairai dina walega. Ni sa tinikawalu na nona yabaki sa curu ki na vuli levu mai Erifuci (Erfurt University), ia e na gauna ko ya sa qai vutuniyau vakalailai na tamana, ka sa rawarawa kina me vuli tikoga ko Luca. E na gauna talega ko ya sa sega ni daurarawa na lomana me vaka eliu. Sa dau wilika ga na nodrai vola na vuku, ia sa dausegata ko koya me kila na nodra vuku na tamata vuku. Sa sega ni dauguilecava na ka, ia sa rawarawa vua me vakasamataka na ka dredre. Ia sa qai liu vei ira kecega na cauravou era sa taba vata kaya.

Sa sinai na lomana e na rerevaki Jiova, ka sa tudei ko koya e na nona lotu. Ia sa tamata yalomalumalumu ko Luca ka sa kila ni sa yaga vua me vakararavi e na liga kaukauwa i Jiova. Sa tamata daumasu, ka sa nonai valavala me tekivu na veisiga kecega e na masu. “Me masu vinaka, sai koya na ka vinaka ka ca na kila ka walega.”

E dua na siga ni sa tiko e na vale ni wilivola, sa qai raica vakadua ko koya e dua nai Vola Tabu e na vosa vaka-Latini. Sa daurogoca eliu ko koya eso na tiki ni Vola Tabu sa dau wilika vei ra na lewe ni lotu e na gauna eso, ia na nona nanuma sai Vola Tabu taucoko ko ya. Ia ni sa raica nai vola taucoko, sa marau vakalevu sara kina ko koya. Sa kaya ko koya, “Ke sa solia vei au na Kalou e dua nai vola vakaoqo me noqu!” Sa tiko vata kaya na agilosi i Jiova, ia na rarama mai cake sa vakaraitaka vua nai balebale ni Vola ni sa wilika ko koya. E na nona segata me sereki koya mai nai valavala ca, sa qai curu ko koya ki na vale ni vuli era sa dau tiko vakavuni kina ko ira na bete era sa sega ni via tiko vata kei ira na tamata vakavuravura. Sa qai soli kina vua na cakacaka dredre, ka sa nonai tavi me laki kere kakana e na veivale me kedra na vuli. Sa vosota ko koya na kena dredre ni sa nanuma ni sa rauti koya e na vuku ni nonai valavala ca.

Sa dauvakayagataka ko Luca na gauna kecega sa rawa, e na wilivola. Sa dauwilivola e na bogi ni sa yaga vua me moce; ia ka dauvinakata vakalevu me wilika nai Vola Tabu. E dua nai Vola Tabu sa vesu e na sinucodo ki na yasa ni vale ka sa daulako vakavuqa kina ko koya me wilika. Sa ka dredre na nonai tikotiko, ka sa daulolo ko koya ni sa nanuma de sa rawa kina na loma savasava. Ia maimuri sa kaya kina ko koya, “Ia koi au au a tamata daulotu, ia au na muria vakadodonu sara nai vakarau ni noqu vuli. Ke dua na vuli sa rawa ki lomalagi e na nona cakacaka vinaka sa qai rawarawa vei au. Au voleka sara ni mate e na noqu segata me rawa na ka au sa curu kina ki na vuli.” Sa qai tauvi koya e dua na mate ni sa rui gumatua e na cakacaka ni vuli ka sa rairai ni na mate kina ko koya, ka sa rarawa vakalevu na lomana.

Ni sa vakakina nai tovo ni lomana, sa dua na tamata dina sa lomani koya ka vukei koya vakalevu, ko ya ko Misi Sitaupiti (Mr. Staupitz). Sa vakaraitaka vei Luca nai Vola Tabu ko koya, ka sa tukuna vua me kakua ni daunanumi koya vakaikoya, me kakua ni nanuma nai valavala ca, me rai ga vei Jisu na nonai Vakabula. “Mo kakua ni vakararawataki iko e na vuku ni nomui valavala ca, mo soli iko ga vei Karisito. Mo vakararavi vua. Mo vakarorogo vei koya. Sa yaco me tamata ko koya me soli koya mo drau veivinakati rawa kei na Kalou.” Sa nanuma vakalevu na nona vosa ko Luca ka dede vakalailai sa qai rairai vua na kena dina.

Sa qai lesi me bete ko Luca, ka sa lesi mei vakavuvuli e na Vuli Levu mai Witinipaka (Wittenberg University), e dua na koro rogo mai Jamani. Sa dauwilika vakalevu nai Vola Tabu ko koya ka vunau kina vei ira na vuli, ka sa dauvunau talega e na vale ni lotu levu sa lewa kina ko Misi Sitaupiti. Sa kaukauwa ka vinaka na nona vunau ni sa tiko vata kaya na Kalou. Sa levu na tamata era sa la’ki rogo vunau vua.

E na gauna ko ya sa vakabauta tikoga na lotu Katolika ko koya. Sa sega ni nanuma vakalailai me biuta na lotu ko ya. Sa vaka ni sa nona lewa na Kalou me lako ki na koro ko Roma ko koya. Sa taubale kina ko Luca ka sa dau curu ki na veivale ni vuli e na sala balavu ko ya. Ni sa tiko mai Itali, sa kurabui sara ko Luca ni sa raica ko koya ni ra vutuniyau, ka tiko vakamarau ko ira na vuli kei ira na bete e na nodra veivale. Era sa kana vakalevu ka ra vakaisulu e nai sulu vakaiukuuku. Sa qai vakananuma e lomana na ka kecega sa vakayalia ko ira me rawa kina na nona vuli.

Ia ni sa lako yani ko koya e na sala sa qai yaco yani ki na “koro sa tiko e na veiulu-ni-vanua e vitu.” Sa marau ko koya ka sa kaya sara, “Ko Roma na koro tabu, au sa lomani iko!” Sa curu ki na koro ka la’ki raica na veivale ni lotu lelevu ka sa vakayacora ko koya nai valavala kecega ni lotu. Sa rarawa sara na lomana ka kidacala talega e na vuku ni veika sa rogoca ka raica vei ira sa liutaka na lotu. Era soli ira sara ki na marau, ka sa sega vei ira na dina. Sa rogo ca na nodra vosa, ka sa ca talega na nodrai valavala. Sa daukainaki: “Ke dua na eli e vuravura, sa tara e delana ko Roma. Sa rairai me vaka mai Roma nai valavala ca kecega.”

Ni sa tiko mai Roma ko Luca, sa tukuni ni ra na lomani vakalevu ko ira kecega era sa kaba cake e durudra e nai kabakaba vatu na yacana, “Nai kabakaba i Pailato.” O koya oqo sa la’ki kaba cake kina ko koya, ia ni sa kaba cake tiko sa vaka e dua na domo sa rogo sara mai, ka kaya, “ Ena bula na tamata yalododonu e na vakabauta.” Sa qai tu cake sara ko Luca, ka siro sobu e na madua ni sa vakabauta na cakacaka lialia vaka ko ya. Sa sega ni guilecava rawa na kena dina na vosa ko ya, “Ena bula na tamata yalododonu e na vakabauta.” Sa sega sara ni yaga na vakararavi ki na cakacaka; sa yaga ga na vakabauta. Sa qai yadra na yalona ka biuti Roma vakadua ko koya ka sega tale ni gole kina na lomana.

Ni sa lesu tale ki na vuli levu sa vakaitavi kina ko koya, sa toro cake me levu na nonai tavi. Sa tekivu me vunautaka vakalevu nai Vola Tabu. Sa kaya ko koya e na nona vunau ni sa tiko e nai Vola Tabu nai vakarau kecega ni lotu sa yaga me da kila ka vakabauta. Na nona vosa oqo, sa vaka na ka sa lauta sara na lotu Katolika. Ia sa qai tekivu ko koya me biuta na lotu ko ya.

Sa kaya ko Luca ni sa sega ni vinaka me vakalevulevui na nodra vosa na tamata, me vakalevulevui ga na Vosa ni Kalou. Sa ka uasivi dina na nona vunau vei ira na lewe ni vanua. Era sa sega ni rogoca eliu e dua na vunau me tautauvata kaya. nai rorogo ni nona loloma nai Vakabula, na nona lomani ira era sai valavala ca, kei na vakacegu sa soli e na nona dra talei, era sa qai marau kina ko ira era sa rogoca na nona vunau. Ia mai na koro sa tiko kina ko Luca sa vakacaudreva kina e dua na rarama sa cila yani ki na veivanua kecega ki vuravura, ia ena cila me levu cake tiko me yacova na nona lako mai na Turaga.

Ia ka rau sa sega ni loma vata rawa na rarama kei na butobuto, ia e rau sa veimecaki sara. Ni da totaka e dua, eda sa vorata tale e dua. Sa kaya nai Vakabula, “Au sega ni lako mai me’u kauta mai na veivinakati, ai seleiwau ga.”

E na gauna ko ya sa dauvolitaka na loloma vei ira na tamata, na lotu vaka-Roma. Era sa tara tiko e dua na vale ni lotu levu sara mai Roma, na yacani vale ni lotu i Pita. Era sa lako voli na lewe vuqa me ra volitaka na ka ni lotu me rawa kina na kenai lavo. Ko ira na tamata era sa solia nai lavo vei ira me bokoci kina nai valavala ca; sai koya na nona lewa na Popi mai Roma. Na cakacaka ca oqo sa vakacacana vakalevu na lotu Katolika. Sa macala vei ira na lewe vuqa ni sa tawa dodonu na ka oqo, ka ra vorata vakaukauwa na kena ca.

Sa lesi mai Roma ki Jamani ko Misi Titiseli me la’ki volitaka kina na veivola ko ya, ka sa dua dina na tamata ca ko koya ni sa dau tukuna vei ira na tamata na ka sa sega ni dina, me ra qai volia kina na nonai vola. Sa dua na cakacaka ca sa vakayacora ko koya.

Ni sa vakarau curu ki na dua na koro ko koya, sa liutaki koya e dua na tamata ka kacivaka, “Na loloma ni Kalou kei na nona loloma na Popi sa tiko mai na matamata ni nomudou koro.” Ko ira na lewe vuqa era sa tavaki koya me vaka sa Kalou dina ko koya sa lako sobu mai lomalagi. Sa vaka na cakacaka ni veivoli sa qai ia e na vale ni lotu, ka kaya ko koya ni sa loloma talei dina sara na nonai vola. Sa tukuna ko koya ni sai vakadinadina sa macala kina vei ira na tamata ni sa qai bokoci kina nai valavala ca; ia sa tukuna talega ni sa bokoci e na nonai vola nai valavala ca era sa via kitaka ka sa kaya talega ni sa sega soti ni yaga na veivutuni. E dua tale; Sa tukuna ko koya ni sa yaga talega na nonai vola vei ira sa mate tu; ka kaya vei ira na tamata ni ra volia nai vola e na vuku ni wekadra sa mate, era na qai sereki sara, ko ira na mate, ka ra na curu sara ki lomalagi!

Sa vuqa sara na tamata ra sa volia nai vola mai vua, ka levu nai lavo sa rawa kina. Sa vuqa talega na tamata era sa cata na cakacaka ca oqo ka ra vunautaka na dina e na vuku ni ka oqo. Sa lotu Katolika tikoga ko Misi Luca, ka sa nanuma ko koya ni sa lotu dina na lotu ko ya. Ia ni sa lako mai ki na nona koro ko Misi Tetiseli sa rarawa vakalevu kina ko Luca, ka sa dredre me vagalui koya kina. Sa tukuna ko koya vei ira era sa volia nai vola ko ya, ni sa tawa yaga, ka sa rawa ga na vakabokoci ni valavala ca e na veivutuni. Sa qai cudru ko Misi Tetiseli ni ra lako tale vua eso na tamata ka kaya ni sa tawa yaga na nonai vola, ka ra vinakata tale na nodrai lavo. Sa la’ki vakacaudreva na buka waqa e na nona cudru levu, ka kaya vei ira na tamata, me vakamai kina ko ira kecega era sa beca na nonai vola.

Sa qai vunautaka na dina ko Luca, ni sa qai rogo voli na ka oqo. Sa tukuna ko koya na kena ca nai valavala ca ka sa dredre me ra rawata na bula tawa mudu e na cakacaka; e na veivutuni ga kei na vakabauti Jisu. Na loloma i Jisu sa sega ni volitaki rawa; ni sa ka ni loloma ga. Sa kaya ko Luca me ra kakua ni volia nai vola ko ya me ra vakabauta ga nai Vakabula sa mate ki na kauveilatai. Sa kacivaka e dua na soqoni levu e na koro ko ya ko koya, ka vakota ki nai sogo ni vale ni lotu nai vola ka volai kina e ciwasagavulu ka lima na ka sa ca kina nai vola sa volitaki.

Era sa qai yavavala sara na tamata ni ra wilika na nonai vola. Sa tukuni kina ni sega ni rawa vua na Popi se dua tale e vuravura me sereki ira na tamata mai na nodrai valavala ca.

Na cakacaka sa cakava ko Luca e na siga ko ya sa rogo ki na veivanua kece mai Jamani, ia ka sa vica ga na macawa sa qai rogo ki na veivanua kecega sa kilai kina na Kalou. E lewe vuqa vei ira na tamata dina e na lotu Katolika era sa marau vakalevu e na vuku ni cakacaka i Luca ni ra sa oca e na vuku ni valavala ca sa vakadonuya na lotu. Era sa qai kila e na cakacaka i Luca na domo ni Kalou.

Ko ira eso era sa cudru vakalevu e na nona cakacaka, ka ra kaya ni sa rui totolo ko koya e na nona lewa. Era kaya tale eso ni sa viavialevu ko koya; sa qai kaya ko Luca, “Sa sega e dua na cakacaka sa vakavuna na Kalou era sa sega ni beitaki ira na kena tamata kei ira na lewe vuqa, ka kaya ni ra viavialevu. A cava beka na ka sa mate kina ko Karisito kei ira nai apositolo? Ni sa rairai ni ra tamata viavialevu vei ira na lewe vuqa.

Ko ira na nona meca, ni ra sa beitaki Luca, era sa vakaraitaka vua na nodra vosa na qase kei nai valavala makawa; sa qai tukuna vei ira ko koya me ra vakadinadinataka na nodra vosa e nai Vola Tabu ga. Era sa sega ni rawata, era sa qai cudru vakalevu kina ka kaya me vakamatei ko Luca. Ia ka sa sega ni vakamatei ni sa dua na cakacaka sa lesi koya kina na Kalou, ka sa dredre me mate ko koya ni sa bera na nona gauna.

Ko ira na tamata kila ka mai Jamani era sa vakanananu vakalevu e na cakacaka i Luca. Na nona vunau sa vakararamataki ira na lewe vuqa. Na vakabauta dina sai sosomi ni valavala ni lotu walega. Na vosa ni Kalou sa vakarautaka kina nai valavala kecega ni lotu ko Luca ka sa vaka e dua nai seleiwau e ligana. Sa dau vakaraica eliu na tamata nai valavala ni lotu walega, sa qai gole oqo vei Jisu Karisito, sa rawa mai Vua na veivutuni kei na vakabauta dina.

E na vuku ni nona cakacaka sa kacivi ki Roma ko Luca me lewai. Era sa qai rarawa kina vakalevu ko ira na wekana, ni ra sa kila ni sa ka rerevaki me curu ki na koro vakasisila ko ya, na koro sa mateni kina e na kedra dra na tamata yalododonu. Era sa kaya na wekana me kakua ni lako ko koya me lewai ga ko Luca mai Jamani, ka sa yaco me vakakina.

Sa lesi e dua mei sosomi ni Popi me la’ki lewai Luca mai Jamani. Ia ko koya na bete levu sa lesi me lewai Luca, sa tukuni vua ni sa tamata ca ko Luca, ka sa nonai tavi me vakamalumalumutaki koya me vuki tale ki na lotu Katolika. Ke sa bese, me sa vesuki koya, ia ko ira kecega era sa totaki koya me biu mai nai vavakoso lewe ni lotu.

Raica na kena tawa dodonu na lotu Katolika. Ni sa bera ni lewai ko Luca sa tukuni ni sa tamata ca ko koya. Ia ni raica na nonai valavala tawa dodonu na Popi mai Roma. Ni sa yaco ko Luca ki na koro sa caka kina na veilewai, sa marau vakalevu kina na bete levu. Sa nanuma ko koya ni sa vakararawataki ira na tamata e na veivanua ko Luca ka sa kena gauna me rawai koya me kakua tale ni cakava e dua na ka sa sega ni vinakata na lotu Katolika.

Ni sa curu vua ko Luca sa tovolea na bete levu kei ira na qase me ra rawai koya e na vosa vinaka; ka ra kaya talega me sa vuki tale ka me talairawarawa ki na lewa ni lotu Katolika. Sa macala ni ra sega ni kilai Luca. Ni sa sauma na nona vosa ko koya, sa tukuna vei ira ni sa lomana me vakarorogo ki na lotu Katolika e na ka kecega sa tautauvata kina kei nai Vola Tabu. Sa kaya talega me ra sa lewa nai vola kecega sa vola ko koya ko ira nai liuliu ni veivuli lelevu mai Jamani. Sa kaya talega vua na bete levu ni sa tawa dodonu me vuki ni sa sega ni vakaraitaki na ka sa tawa dodonu kina.

Sa qai kaya na bete levu, “Mo vuki ga, vuki.” Sa qai vakaraitaka na nona vakabauti Karisito ko Luca ena veitiki ni Vola Tabu eso. Sa cudru kina na bete levu ka vakalialiai koya ka tukuna vei koya na nodra vosa na qase ni lotu. Sa kerea ko Luca me sa vakarautaka ko koya e dua na nonai vola me wiliki e na bose ko ya me sa tukuni vinaka kina na nona vakabauta. Ka sa vakadonui.

Sa qai lako ko Luca kei iratou na wekana, ka biuta na vale ni bose. Sa sega ni vuki rawa ko koya ni sa tu vua na dina. Sa madua vakalevu na bete levu ni sa sega ni rawa me vakamalumalumutaki Luca ni sa kaukauwa na vosa ni Vola Tabu sa vakayagataka ko koya.

Sa yaga vakalevu na vosa i Luca e na siga ko ya. Ko ira na qase era sa kidacala e na kena vinaka na nona vosa, kei na kena dodonu talega. Era sa raica ni sa tamata dravudravua ko koya, ka yalomalumalumu talega, ka sa vakararavi e na vosa ni Kalou. Ia na bete levu kei ira sa tiko vata kaya era sa vutuniyau, ka yalokaukauwa; era sa sega ni vakayagataka na vosa ni Kalou, era kaya tikoga vei Luca, “Mo vuki ga, ke sega, mo lako ga ki Roma.”

Ni sa oti na bose oqo, era sa nanuma ko ira na meca i Luca, me ra vesuki koya, me kakua tale ni vunautaka na veika era sa cata vakalevu. Ia ni ra sa rogoca, ko ira na weka i Luca, era sa kaya vua me lesu vakatotolo ki na nona koro. Sa lako ko koya e na mataka lailai sara ni sa butobuto tiko. Ni sa rogoca na bête levu sa yaloca vakalevu sara kina ko koya. Sa nanuma ko koya ni na rogo levu na yacana ni sa vakamalumalumutaki Luca. Ia sa qai yali ko Luca sa mani rarawa sara na bete levu.

Sa qai vola ko koya e dua nai vola vei Feretereki na turaga levu mai na yasana sa tiko kina ko Luca, ka tukuni Luca kina, ka kaya me vakasevi Luca mai na nona yasana se me sa soli koya yani ko Roma.

Ni sa sauma ko Feretereki nai vola ko ya sa tukuna ko koya vua na bete levu, ni sa sega ni vakaraitaki nai Vola Tabu ni sa cala ko Luca, o koya oqo sa dredre vua me vakasevi e dua na tamata sa sega ni rairai na nona cala, sa qai kaya ni sa bese ni vakasevi koya.

Sa turaga dina ko Fereterki ka sega ni kila vinaka nai Vola Tabu, ia ka sa raica ni sa vinaka na cakacaka i Luca. Sa levu vei ira na cauravou mai na veiyasana era sa lako mai ki na nona koro ni vuli ka sa yaco kina me dua na vuli yaga ka rogo. Na ka kece oqo sa raica ko Feretereki ni sa bale ki na cakacaka i Luca.

E na gauna ko ya sa sega ni vuki sara ko Luca me biuta na lotu Katolika, sa vakabauta tikoga ko koya ka sega ni nanuma ko koya me biuta na lotu ko ya.

Sa yaco ki na veivanua na nonai vola, ki Oladi kei Suitisiladi ki Varanise kei Sipeini talega. Mai Peritania era sa taleitaka na nonai vola kei ira talega mai Itali na nona vanua na Popi. Sa vuqa na udolu era sa qai yadra mai na nodra moce vakayalo.

Sa qai cudru vakalevu ko Roma e na nona cakacaka, ka ra kaya ko ira eso na bete, “ko koya sa vakamatei Luca ena sega ni wili vua nai valavala ca.”

E na vuku ni veikoro ni vuli sa kaya kina ko Luca, “Au sa rere ga e na vuku ni veivuli eso; ena yaco ga kina me ra tuberi ki eli ko ira na vuli ke sa sega ni vakamacalataki kina nai Vola Tabu. Ia me kakua ni lako e dua na cauravou ki na vuli sa sega ni tukuni kina nai Vola Tabu mei vakarau ni nodra bula.”

Sa qai lako na nona vosa ki na veivanua kecega ka sa vosa vakabibi vei ira na turaga na ka kecega sa tukuna ko koya. Sa levu na tamata era sa kila ni sa dina sara na nona vosa. Ko ira na nona meca era sa raica na nona cakacaka ka sa waqa sara na nodra cudru; era sa kaya vua na Popi me sa saumi sara ko koya. Sa qai lewai ni sa ca sara na nona vunau. Ia ko ira kecega era sa daulotu vua, sa soli vei ira e onosagavulu na siga me ra vuki tale kina; e sega, era na qai biu sara mai nai vavakoso lewe ni soro ni lotu Katolika.

Sa dua na ka levu na lewa ko ya, ka sa ka rerevaki dina sara e na gauna ko ya na lewa vaka ko ya. Ko ira na tui era sa daurere sara ke sa dua na lewa e vakakina: ia sa yaco e na lewa ko ya me levu na rarawa kei na veivakarusai. Ko ira sa lewai me vakakina, era sa muduki mai vei ira na tamata, era sa nanumi me ra tamata vakasisila me kakua ni torovi ira e dua, ka ra sa vakasevi talega. Sa kila vakavinaka ko Luca na cava sa vakarau liwavi koya; ia ka sa tiko dei ga ko koya ka vakabauti Jisu tikoga. E na vakabauta dina sa vola vakaoqo ko koya: “Na veika sa vakarau yaco, au sa sega ni kila, ia au sa sega ni yalolailai kina. Sa sega ni lutu e dua na drau ni kau ka sega ni kila na Tamada; ena sega li ni maroroi keda ko Koya?”

Ni sa yaco mai na nonai vola na Popi sa volai kina na nona lewa, sa kaya ko Luca, “Au sa beca nai vola oqo, ka vorata talega ni sai vola ca ka lasulasu. Sa lewai kina ko Karisito. Au marau ni’u na vakararawataki e na vuku ni ka vinaka. Sa qai macala vei au, ni sa meca i Karisito na Popi; na nonai tikotiko vakaturaga sa nona talega ko Setani.”

Sa sega ni rere ko Luca. Sa rogo mai vua na nodra vosavakacacataki koya ko ira na bete ni lotu vaka-Roma, ia ko ira na lewe ni vanua era sa qoroya kina ka nanuma ni na mate ko Luca. Ia ka sa sega ni vakakina. Sa vunauci ira talega ko koya e na vuku ni nodrai valavala ca na lotu ko ya, ka sa tukuna vakamacala ni sa nona lewa me biuta sara na lotu Katolika. Ia ni sa lewe vuqa na tamata sa soqoni vata sa vakama ko Luca na nonai vola na Popi.

Era sa qai vakalialiai Luca ka tukuna ni sa dua walega ko koya. Sa kaya vei ira ko koya. “ E sega ni dina, keirau sa tiko vata kei na Kalou. Raici Mosese mai Ijipita ni rau sa tiko vata kei na Kalou; kei Ilaijia e na gauna i Eapi na tui Isireli. Me sa rogo yani ki Roma na vosa oqo. Sa sega ni daulesia na Kalou e dua na bete levu me cakava e dua na cakacaka levu e vuravura, se dua na turaga levu; ia sa daudigitaka na tamata beci, se na tamata dravudravua. E na veigauna kecega, ko ira na tamata yalosavasava, sa nodrai tavi me ra vunauci ira na tui eso, kei ira na turaga eso, kei ira na bete ca, ia sa ka rerevaki na nodrai tikotiko e na ka oqo. Au sa kaukauwa ni’u sa tiko vata kei nai Vola Tabu.”

Sa dua na ka dredre vei Luca me biuta na lotu Katolika. Sa tukuni koya e na nonai vola vakaoqo: “Sa dua na ka dredre me’u biuta na veika au sa vakatavulici kina mai na gauna au sa gone. Ia ni sa totaki au nai Vola Tabu e na ka oqo; sa rarawa na lomaqu, ka dredre me’u kaya ni sa meca i Karisito na Popi, ia ka sa dina ga. Sa dauvakatovolei au vakalevu ko Setani, ia ka sa vakaukauwataki au na vosa me’u vunautaka na dina.”

Sa qai yaco mai na nonai vola na Popi ka sa macala kina ni sa qai biu ko Luca mai na lotu Katolika vata kei ira talega era sa muri koya.

E dua nai tukutuku sa rauta na gauna i Luca, ka dua nai tukutuku sa rauta talega na gauna oqo. Ia ko ira na lewe vuqa e na gauna i Luca era sa cata nai tukutuku sa vunautaka ko koya. Ko ira na bete kei ira na turaga eso, era sa vakararawataki koya e na nona cakacaka. E na gauna talega edaidai era sa sega ni vinakata na dina ni valu vakayalo oqo e baleta na cakacaka ni Kalou me yacova sara nai vakataotioti.

Sa kaya ko Karisito, “Kevaka dou sa vakavuravura, era sa qai vinakati kemudou: Ia ni dou sa digitaki mo dou kakua ni vakavuravura, sa qai cati kemudou kina ko vuravura.” Sa kaya talega ko Jisu. “E ca vei kemudou, ni dou sa veivinakati kei ira na tamata kecega.” Ia ko vuravura edaidai sa vakataki vuravura e na gauna i Jisu. Sa cata na dina e na gauna talega oqo ko vuravura.

Na bose ko ya sa caka mai Womisi (Worms), ka ra soqoni vata kina ko ira na turaga mai na veiyasana mai Jamani taucoko. Era sa tiko talega eso mai na veimatanitu tani. Ko ira na turaga ni vanua kei ira na turaga ni lotu era sa tiko kina. Sa levu na ka era bosea ia na ka sa levu cake ka baleti Luca.

Sa vola na tui vei Feretereki me sa kauti Luca mai ki na bose. Ia sa tauvi mate e na gauna ko ya ko Luca ka vola e dua nai vola vei Feretereki ka kaya, “Ko au, au sa tauvi mate, ia sa kacivi au na tui me’u rairai e na mata ni bose, ia au na lako ga, ke sa yaga me’u colati kina e na noqui davodavo, au na lako ga. Sa Nona lewa na Kalou me’u lako, ni sa kacivi au na tui, sa dredre me’u kakua ni lako. Kevaka era sa nakita me ra vakacacani au na lotu Katolika, au sa tiko e na liga ni Kalou. Sa macala ga vei au ni ra sa via vakamatei au, ia ko koya sa tiko vata kei iratou e na lovo ni buka waqa, ena maroroi au. Ia ke sa loma ni Kalou me’u sa mate, sa ka lailai ga vei au na noqu bula. Sa rua na ka ko ni na sega ni raica vei au, e dua, au na sega sara ni vuki rawa; a kenai karua, sa dredre me’u dro.”

Sa qai tiko yavavala na koro ni ra sa rogoca sa vakarau lako mai ko Luca me rairai e na mata bose. Ko Aliada, na bete levu kai sosomi ni Popi e na bose ko ya, sa rarawa vakalevu kina ka cudru talega ni a rairai ca vua ni sa lewai Luca oti na Popi, mani vakarau me lewai koya tale. Sa rairai vua ni sa beci kina na Popi. Na ka sa nanuma vakalevu ko Aliada ni sa tamata dauvosa kaukauwa ko Luca, ka sa rere ko koya de ra vakabauti koya ko ira na turaga eso era soqoni vata e na bose. O koya oqo sa masuta na tui ko Aliada me kakua ni rairai e na bose ko Luca. Ia ni sa rogoca ko Jialisi na tui sa qai lewa me kakua ni lako mai ko Luca, ka volavola vei Feretereki me tiko ga mai Witipaka ko Luca.

Sa qai tovolea ko Aliada me sa qai saumi sara ko Luca. Ssa tukuna ko koya vei ira na turaga ni vanua, ni sa tamata dau vakatubu veisei, ka vakatubu ca ko koya. Ia na nona cudru na bete levu ko ya sa vakaraitaka na vu ni nona segati Luca. Sa kaya e dua, “Na nona via saumi Luca kei na nona cudru levu sai koya na vuna; ka sega na nona via vakadodonutaka na ka.” Ia ko ira e na bose era sa via tokoni Luca, ka ra sa sega ni via lewa vakatotolo e na vukuna.

Sa qai gumatua sara ko Aliada me vakaraitaki vei Jailisi na tui ni sa nonai tavi me vakayacora na lewa ni Popi vei Luca. Na kena dredre ga mai Jamani, ni sa kena lawa me ra sa lewa talega kina ko ira na turaga ni vanua ka sega na tui duaduaga. Ia ko ira na turaga ni vanua era sa sega ni vinakata me ra vakayacora vei Luca e dua na ka. O koya oqo sa qai lewa tale na tui me sa tukuni e na bose na cakacaka i Luca. Sai tavi i Aliada me vosa e na bose e na vuku ni lotu vaka-Roma na tina ni veilotu; sa nonai tavi me vakaraitaka ni sa vakadewa na nodrai tikotiko na Popi mai vei Pita. Sa dua na tamata dau vinaka na nonai vosavosa ko Aliada, ka sa Nona lewa talega na Kalou me sa vosa eliu vei ira na vuku kei ira na kila ka, me sa qai rairai emuri na dina.

Sa levu dina na ka sa beitaki Luca kina ko Aliada. Sa kaya ko koya ni sa vuqa na ka e na veivola sa vola ko Luca sa rauta me sa mate kina ko koya.

Ni sa vakarau tini na nona vosa ko Aliada e na bose, sa vosa vaka oqo: “O cei ko ira na lotu vaka-Luca? Era sa tamata lialia, era sa tamata ca, ka vucesa, ka tawa kila ka, se ra tamata era sa vakasivoi mai na nodrai tavi eliu. Ia ko ira na lewe ni lotu era sa tuberi e na nodra butobuto. Raica na kena vinaka cake na lotu Katolika! Raica na kena levu, Raica talega na kena vuku kei na kaukauwa!”

Ia sa dauvosa vakakina ko ira sa kaukauwa e na gauna talega oqo. Ni sa vunautaki na vosa e na gauna edaidai era sa daukaya eso, “O cei ko ira sa qai vunautaka na lotu vou? Sobo! Eda sa dokai ira li na lewe vica walega oqo ni ra sa vakacalai ira nai vavakoso lotu e vuravura era tiko e na veigauna sa qai oti yani oqo? Oi! Sa ra dina bagi ko ira, ka ra cala kece na tani? Ni raica na kena levu na noda lotu e vuravura. Ni raica na vuku sa tu vei keda.” Ia na vosa sa vaka ko ya, sa kaukauwa e na daligadra na le vuqa, ia ka sega ni rauta me da vakararavi kina. Na cakacaka ni Kalou sa tekivu e na gauna i Luca sa sega ni vakaotia ko koya. Sa ia tikoga na cakacaka ko ya, ia ena ia tikoga me yacova nai vakataotioti kei vuravura. Sa dua na cakacaka levu ka bibi sa cakava ko Luca, ia ka sa sega ni kila na dina kecega ko koya. Sa vo eso nai vakavuvuli sa sega ni kilai e na nona gauna koya. Na rarama sa tekivu me cila e na gauna i Luca, sa levu cake tiko na kena rarama me yacova na siga levu, o koya na gauna ena rairai tale mai kina na Turaga.

Na nona vunau ko Aliada sa ka bibi e na lomadra na turaga era tiko e na bose. Sa yali kina ko Luca ka sa sega e dua me sauma rawa na vosa. Sa sega e dua me tokaki Luca e na bose. Era sa vinakata ga me ra vakamalumalumutaki koya sara. Sa sega sara e dua me vorata na kaukauwa i Roma mai na bose ko ya. Na ka kece sa nanuma ko Aliada me kaya e na bose sa tukuna ko koya. E dua na ka sa yaco e na bose sa vakamalumalumutaka ka vakacacana na lotu vaka-Roma. Sa sega ni rawa me tu dei na lotu me vaka e na veigauna sa oti.

Ia ko ira ne lewe vuqa e na bose ko ya, sa lomadra beka ga me mate ko Luca, ia sa sega ni bobo sara na matadra mai na veika e vuqa sa rairai ca kina na lotu vaka-Roma. Ni sa oti na nona vosa na bete levu, sa lewa dina na Kalou me tu cake ko Jioji e dua na turaga levu mai Jamani, ka tukuna vakamacala ko koya nai tovo ca sa daucaka e na lotu Katolika. Sa sega ni to vata kei Luca na turaga ko ya, e segai sara. Sa tukuna ko Jioji ni ra sa vinakata ga ko ira na bete me ra rawata nai lavo kei nai tavi rogo levu. Sa kaya talega ko koya ni ra sa tamata vucesa ka daulasu talega. Sa bibi sara na nona vosa.

Ia ni sa yali ko Matini Luca sa sega ni yali e na bose na Kalou. Sa tiko kina ko koya ka sa vakararamataka na lomadra na turaga era so soqoni vata. Ke sa rai na matadra na turaga e na bose e na siga ko ya, sa rairai vei ira na agilose ni Kalou sa tokona me vakararamataki ira ka me ra raica na dina.

Eso tale na turaga ni vanua era sa totaki Jioji ka ra kunea e dua na drau nai valavala tawa dodonu e na lotu Katolika, ka ra kerea vua na tui me vakadodonutaka na veika ca oqo. Era sa kerea talega me sa kacivi mai ki na bose ko Luca. Sa kerea ko Aliada vua na tui me kakua ni vakakina. Ia ni ra lewe vuqa era sa via rogoci Luca e na bose sa mani kacivi koya mai kina na tui. Ko ira na wekana era sa rere kina ka kerea vua me kakua ni lako de mate kina ko koya. Sa qai kaya ko Luca, “Ko ira na bete era sa sega beka ni via raici au mai na bose, era sa vinakata ga me’u mate. Sa sega so ni yaga na noqu bula. Dou kakua ni masu e na vukuqu, e na vuku ga ni Vosa ni Kalou. Ena solia mai vei au na yalona na Karisito me’u qai gumatua vei ira nai talatala i Setani oqo. Au na beci ira ni’u sa bula tiko; au na gumatua talega vei ira e na noqu mate. Era sa nanuma tiko mai na bose me ra kaya vei au me’u vuki tale vei ira. Ia au sa kaya eliu ni sai sosomi i Karisito na Popi; au sa qai kaya oqo ni sa meca ni Turaga na Popi, ka sa nonai apositolo na tevoro.”

Sa lako vata kei Luca ko ira na wekana eso. Ko Milagiconi, e dua nai talatala sa dautiko vata kei Luca ka sa yaga vakalevu vua, sa via lako talega. Sa kaya ko Luca me kakua ni lako ko koya de rau sa mate ruarua kina. Me tikoga ko Milagiconi de mate ko Luca ka rawa vua me kenai sosomi.

Sa yavavala na koro ko Womisi ni ra rogoca ni sa voleka mai ko Luca ka ra kerea tale vua ko ira na wekana me kakua ni curu kina ko koya, ia sa lomadei ga do Luca ka kaya, “Ke sa le vuqa sara na tevoro mai Womisi me tautauvata kei na tibitibi ni vale na kedra levu, au na lako ga.”

Era sa nanuma ko ira na bete ni na rere ko Luca me lako mai ki na bose, ia ni sa yaco kina era sa taqaya. Sa vakasoqoni ira tale na lewe ni bose na tui ka taroga vei ira se cava me ra lewa e na vuku i Luca. Sa kaya sara kina e dua na bete, “Me sa mate sara ga ko koya, sa sega ni yaga me da lomani koya vakalailai.” Sa sega ni vinakata na tui na nona vosa, ka sa vakabau me vosa e na bose ko Luca.

Sa qai tiko eloma ni bose ko Luca. Sa tiko na tui e na nonai tikotiko vakaturaga, ka tiko vata kaya ko ira na turaga lelevu eso. Sa dua na soqoni levu ka vakaturatga sara. Ni sa kacivi ko Luca ki na bose, sa gumatua kina na cakacaka ni Kalou e na liga i Luca. Sa lewai Luca oti na Popi, ia sa qai dua na bose oqo sa lewai koya tale, ka sa vaka sa beci kina na lewa ni Popi. Sa kaya na Popi me muduki sara ko Luca, me kakua ni lomani se dokai, ia sa lomani koya na matabose ka dokai koya ka soli vua me vosa kina. Sa lewa na Popi me galu sara ko Luca, ia sa qai kacivi koya na tui me vosa tale vei ira na turaga sa soqoni vata mai na veiyasana kecega. Sa dina sara ni sa yavavala ko vuravura e na vunau i Luca. Ia nai tikotiko vakaturaga ni Popi sa vaka sa vakarau talaraki sobu; ia sai koya e dua nai talatala lailai sa cakava na cakacaka levu oqo.

Ni sa tiko ko Luca e na matadra na turaga e vuqa, sa qai rere vakalailai kina ko koya. Ko iratou na turaga eso ni ratou sa raica na nona rere, eratou sa kaya vua, “Kakua ni rerevaki ira era sa sega ni vakamatea rawa na yalo.” Sa kaya vua e dua tale, “Ia ni ko sa kau yani, ka soli me lewai, kakua mada ni lomaocaoca se cava mo kaya, ena soli vei iko na ka mo vosataka: ni ko na sega ni vosa , sa na vosa ga na Yalo Tabu.” Ia na vosa oqo sa vakagumatuataki koya.

Na yasana sa kau kina ko Luca sa voleka sara ki nai tikotiko vakaturaga e na mata ni tui. Era sa qai galu kece, ka qai tu cake e dua na kena turaga ni lewa ka dusivaka nai vola eso sa bini tu, ka vola ko Luca, qai tarogi koya, “Tukuna mada mai se sa nomui vola dina nai vola kece oqo?” Sa kaya ko Luca ni sa nona i vola. Sa taroga tale na turaga ni lewa, “Sa vaka-evei, ko na veivutunitaka na veika sa volai kina, se segai?” Sa qai sauma ko Luca ka kaya, “Sa dredre me’u vosa vakatotolo e na ka oqo. Sa levu na ka sa volai e na noqui vola oqo. Au sa kerea vua na tui, vei ira talega na turaga, me sa soli vakalailai na gauna me’u sa vakarautaka na kenai sau ni taro oqo.”

Sa rairai kina na nona vuku e na ka oqo. Era sa raica na lewe ni bose ni sa sega ni tamata lewa vakatotolo ko koya, ka ra dokai koya kina.

Ni sa mataka tale sa nakiti me rairai tale ko koya e na mata bose. Ia ni sa raica ko Luca na nona meca, ka sa vakanananu e na cakacaka sa lesi vua, sa yalolailai ko koya. Sa vaka na o loaloa sa tabonaka na rarama me kakua ni cilavi koya, ka sa gadreva sara ko koya me sa vakaukauwataki koya na Kalou. Sa bale sobu ki na qele ka masu Vua na Kalou, ka kaya, “Oi Kemuni na Kalou, na Kalou kaukauwa duaduaga! Sa ka rerevaki na vuravura oqo! Sa vaka sa dalaga na gusuna me tilomi au, ia sa lailai ga na noqu vakabauta! Ke’u sa vakararavi e na kaukauwa vakavuravura – sa oti ga. Sa qai vaka sa qiri na lali ni mate. I noqu Kalou, Ni vukei au mai e na vuku ni nodra vuku na noqu meca. Sa sega ni noqu na cakacaka oqo, sa nomuni ga. Sa dodonu ka tawa mudu na nomuni cakacaka, na Kalou dina ka tawa mudu! Au sa sega ni vakararavi vei ira na tamata, na ka kecega vakatamata sa tawa dei rawa, ia na ka kecega sa taka mai vei ira, sa bale rawarawa. Ko ni sa digitaki au me’u cakava na cakacaka oqo. O koya oqo, noqu Kalou, me yaco ga na nomuni lewa; mo ni kakua ni biuti au e na vuku ni nomuni lewa; mo ni kakua ni biuti au e na vuku ni luvemuni ko Jisu Karisito na noqui sasabai, na noqui drodro, kei na noqu kaukauwa. Emeni.”

Sa nona lewa na Kalou me sa kila na nona malumalumu ko Luca me sa kila kina ni sa taka mai Vua na nona kaukauwa. Sa sega ni rerevaka na mate ko koya; e segai. Sa rere ga de sa sega ni tukuna vakavinaka na dina. Sa nanuma ga nai tukutuku-vinaka ko Luca, sa sega ni nanumi koya vakaikoya. Sa qai vakaukauwataki ko Luca. Sa soli vua na vakabauta ni sa tiko vata kaya na Kalou. Sa qai vakacegu na lomana ka sa marau ni sa soli vua me sa vakarewataka na dina e na kedra maliwa na turaga ni bose me ra raica ka rogoca ko ira kecega.

Sa qai vakarautaka ko koya na vosa me tukuna e na bose. Sa digitaka eso e tiko e nai Vola Tabu me vakadinadinataka na nonai vola eso. Ia ni sa wilika oti na tikina eso, sa laveta cake na ligana i matau ka tiko na ligana i mawi e nai Vola Tabu, ka vosa bubului ka kaya, “Au na doka nai tukutuku-vinaka, au na tusanaka, e deivaki vei au ni’u na mate kina, au na vakadinadinataka ga e na noqu dra.”

Ni sa kau tale ki na bose sa sega ni rairai vua e dua na rere, ia sa vaka e dua na tamata qaqa ni sa tiko e na matadra na lewe ni bose, me Nona dauvakadinadina na Kalou. Sa qai tarogi koya tale na turaga ni lewa se sa lomana se segai me biuta na nonai vakavuvuli me vaka sa volai e na nonai vola. Sa qai vosa vakamalua ko Luca vakavinaka sara na nonai valavala vei koya na tui kei ira talega na turaga. Sa kaya ko koya, “Oi kemuni na tui levu, kei kemuni na turaga daurogo, au sa rairai e na siga edaidai e na yalomalumalumu, ia au sa lako mai me vaka na nomuni lewa: au sa kerea vei kemuni, mo ni yalovinaka ka vakarorogo ki na noqu vosa. Kevaka au sa sega ni vakayagataka na vosa sa rauta na bose levu vakaturaga oqo, sa baleta ga ni’u sega ni dau tiko e na bose sa vakaoqo na kena i levu.”

Sa qai tekivu me sauma na taro sa tarogi koya kina na turaga ni lewa ka kaya ni sa duidui na nona vola eso. Eso sa tukuni kina na vakabauta kei na cakacaka vinaka, ia ko ira na nona meca era sa lewa oti ni sa vinaka nai vola ko ya. E nai vola tale eso sa volai kina nai tovo ca era sa daucakava e na lotu Katolika. Ke sa kaya ko koya ni sega ni dina na veika sa volai kina, sa na qai ca vakalevu cake na nodrai tovo ko ira sa vunauci kina. Eso tale nai vola sa tukuni kina na yacadra eso era sa cakava na ka tawa dodonu. Sa qai kaya ko Luca ni sa dina ni sa volai kina eso na ka sa sega ni vinaka taucoko, ka sa rairai na nona cudru e na veitikina eso. Sa dredre ga me kaya kina ni sa sega ni dina, sa dina ga.

Sa kaya tale ko koya, “Ni raica, koi au na tamata walega, ia au na vakadinadinataka na noqu cakacaka me vakataki Karisito, ‘Kevaka au sa vosa vakaca, mo vakatakila na kena ca.’ Au sa kerei kemuni na tui, kei kemuni na turaga, ke rawa, mo ni vakaraitaka mai vei au, mai nai Vola Tabu, na noqu cala. Ia kevaka sa vakatakilai rawa na noqu cala, au na biuta sara na noqu cakacaka kecega ka visa na noqui vola kecega oqo. Au sa kila na kena bibi na ka ka’u sa kitaka tiko, ia au sa marau ga ni sa vakavuna na veisei nai tukutuku vinaka. Sa vaka talega kina e na gauna makawa. Sa kaya ko Karisito, ‘Au sa sega ni lako mai me’u kauta mai na veivinakati, ai seleiwau ga.’ Maciu 10:34. Ia me da maroroi keda ni da tovolea me tarova na veisei eda sa tarova kina na dina.”

Sa vosa e na vosa vaka-Jamani vei ira ko Luca; era sa qai kerea vua me sa tukuna tale vei ira e na vosa vaka-Latini. Sa oca ga ko koya, ia sa vakarorogo ga ka vosa tale vei ira e na vosa vaka-Latini. Sa vaka sa nona lewa na Kalou na tikina oqo ni so vei ira na turaga, e na vuku ni nodra veiqati, era sa sega ni rogoca vinaka na ka kecega ka sa tukuna eliu ko Luca, ia ni sa qai vosa vakarua ko koya, era sa qai kila mai na kena dina ni nona vosa.

Eso vei ira sa bobo na matadra ka ra sega ni vakabauta na nona vosa, ka ra sa cudru vakalevu e na ka eso sa tukuni. Ia ko ira na matabose sa vosa cudru vua ka vaka, “Ia ko iko, ko sa sega ni sauma na taro. Sauma vakadodonu. Ko na vuki tale, se kona sega ni vuki tale? Mo tukuna mai.”

Sa qai kaya ko Luca: “Ni sa vinakata na tui kei ira na kena turaga ni bose oqo, me’u tukuna vakalekaleka na noqu lewa, sa vaka tu oqo: Au sa sega sara ni rawa me’u vakarorogo vei koya na Popi se vei ira e na bose ni lotu Katolika. Sa macala vakasigalevu ni ra sa tamata daucala. Ia ke sa sega ni vakaraitaki e na vosa ni Vola Tabu na noqu cala, au na sega ni vuki rawa, au sa tu dei ga; sai koya na noqu lewa. Me vukei au mai na Kalou.

Ia sa tu dei na tamata yalododonu ko ya, ka sega ni yavavala rawa ni sa tu ko koya e na dela ni vatu kaukauwa ko ya, na vosa ni Kalou. Na rarama mai cake sa vakararamataka na matana, ia na nona kaukauwa, kei na nona savasava sa rairai sara vei ira kecega na lewe ni bose. Ko ira kece na lewe ni bose era sa galu sara. Ni sa tekivu me vosa ko Luca sa lako vakamalua na nona vosa ka sega so ni rogo cake. Era sa nanuma ko ira na bete ni sa rere ko koya. Sa kaya na tui, “Ena sega ni rawai au na tamata oqo.” Ia ni vosa vakarua ko Luca sa macala vakasigalevu na nona vosa, ka sa vinaka cake na ka e tukuna; ia ko koya na tui kei ira na turaga era sa kidacala sara e na nona vosa.

Ko ira na kena bete mai Roma kei ira kecega era sa totaka na lotu Katolika, era sa vakamalumalumutaki e na vunau i Luca e na siga ko ya. Sa qai kaya na mata ni bose, “Kevaka ko sa bese ni vuki ena lewai iko sara na tui kei ira sa vakaitavi e na maanitu, me vaka e dua na tamata yalokaukauwa.”

Ko ira na weka i Luca ni ra sa rogoca na nona vosa era sa marau vakalevu kina, ia ni ra sa qai rogoca na vosa ni mata ni bose era sa yavavala tale, ia sa vosa ko Luca ka kaya, “Me sa vukei au mai na Kalou! Ni’u sa sega ni vuki rawa.”

Sa qai tukuni vei Luca me sa curu ki tuba me ra bosei koya ko ira na turaga. Era sa nanuma ko ira na wekana ni sa yaco na nona siga, ia ko ira na turaga era sa lewa me soli tale vua e dua na gauna me vuki kina. Sa qai kacivi tale mai ki na bose ka sa tarogi tale ko Luca ke sa lomana me vuki se segai. Sa kaya tale ko koya, “Kevaka ka’u sa vosa tale au na vosa me vaka au sa vosa eliu.” Sa qai macala vei ira kecega ni sa sega ni vuki rawa ko Luca. Sa tawa yaga ruarua na nodra vakamamasu kei na nodra vosa vakacudrucudru.

Era sa qai madua sara ko ira kece na bete ni lotu vaka-Roma, ni ra sa raici Luca ni beca ko koya na kaukauwa sa dau vakamalumalumutaki ira na tui eso eliu. Era sa gadreva sara me ra vakararawataki koya me sa oti sara kina na nona bula. Ia ko Luca ni sa macala vua na nonai tikotiko, sa vosa oti e na vosa era sega sara ni rawai koya rawa kina. Sa sega e na nona vunau na viavialevu, se na cudru, se na lasu; na dina ga. Sa sega ni nanumi koya vakaikoya e na nona vunau, sa sega talega ni nanumi ira ka tui se ira na turaga, ni sa vaka ga sa tiko ko koya e na mata ni Kalou levu, o Koya sa levu cake ka lailai sobu na veitui kei na vei-Popi, kei na veituraga lelevu tale. E na siga ko ya sa vosa ko Karisito, ka sa kena gusu ko Luca. Sa tiko e na soqoni e na siga ko ya na Yalo Tabu, ka sa yavavala na lomadra na turaga lelevu ni matanitu. Eso vei ira era sa tukuna ni sa dina na ka sa kaya ko Luca, ka so tale era sa kila na kena dina ka ra sega ni muria. Eso tale era sa sega ni tukuna na lomadra e na gauna ko ya, ia emuri era sa totaki Luca kei na nona cakacaka.

Sa nanumi Luca vakalevu e na bose ko ya ko Feretereki na turaga levu ko ya, ka sa marau vakalevu ni rogoca na nona vosa. Sa reki e na nona kaukauwa ni sa tu dei ga ni ra sa vakasaurarataki Luca. Sa vakatautauvatataki ira nai liuliu e na lotu vaka-Roma kei Luca ia sa raica ko koya ni sa tawa yaga na nodra vuku kei na nodra kaukauwa.

Ia ko Aliada ni sa raica na cakacaka i Luca e na siga ko ya, ka sa raica ni ra sa yavavala kina ko ira na turaga mai Jamani, sa qai rere sara ko koya e na vuku ni lotu vaka-Roma de sa qai biu laivi e na yasana ko ya. O koya oqo sa lewa kina ko koya me sa solia na nona kaukauwa kecega me vakatawayagataka na vosa i Luca. Sa dua na tamata vakaturaga ko koya e na nonai valavala, e na nonai vosavosa talega, ka sa vosa vakavuku ko koya me kakua ni muria na tui kei ira na turaga na vosa i Luca ni sa tamata lailai e vuravura ko koya, ka qai biuta kina na nodra vuku na tamata rogo e na veigauna mai Roma.

Sa bibi na nona vosa ka lauti ira na turaga. Ni sa mataka, sa wili e na bose na nonai vola na tui, ka sa tukuni kina ni sa lewa ko koya me totaki e na nona matanitu na lotu sa tiko makawa, na lotu Katolika.  Sa kaya na nonai vola, “E dua bau ga na bete, o koya sa tuberi e na nona lialia, sa
vorata na kaukauwa kei na vuku ni lotu vaka-Roma!  Au na vakayalia na noqu matanitu, na noqu kaukauwa talega, na wekaqu, na noqui yau na yagoqu, na noqu dra, ia na noqu ka kecega, au na vakayalia me vakaotia na ca oqo.  Au sa vakarau me’u vakatala na bete ko Luca, ia sa noqu lewa me kakua tale ni vunau ko koya. Au na vakayacora vua na noqu lewa kei ira sa tiko vata kaya ka vakabauti koya, me ra rusa.  Ia au sa vakaroti kemudou kecega na tamata lotu, mo dou ia nai valavala sa kilikili kei kemudou.  Ia ni sa soli oti vei Luca e dua nai vola ni matanitu e tukuni kina me sa kau tale vakavinaka ki na nona koro, sa dredre kina na ka me yaco vua me yacova na gauna sa tiko tale e na nona koro.

Era kaya eso me kakua ni vakabau nai vola sa tu vei Luca, me sa vesu ga ko Luca. Sa kaya e dua, “Sa rauti koya me kama, me sa qai biu ki na uciwai na nona dravusa, me vakataki Use eliu.” Ia ko ira eso na turaga mai Jamani, era sa sega ni vinakata na lewa ko ya. Era sa lotu Katolika ga, ia sa rairai tawa dodonu vei ira me solia vei Luca e dua nai vola me sa maroroi kina na yagona, me qai tawa vakabauta nai vola ko ya emuri. Sa qai lewa ko Jialisi na tui me sa vakabau nai vola sa tu vei Luca. Sa lewa na tui me sa muria na nodrai valavala na nona qase ni ra sa lotu Katolika. Ia ni sa rairai vua na dina sa vunautaka ko Luca sa qai bese ni vakabauta ko koya.

Ia sa levu na tamata e na gauna talega oqo era sa nanuma me ra lako vata ira na lewe vuqa; ka ra lewa me ra muria na we ni yavadra na nodra qase. Ni raica, na veiwekani, eda sa sega ni lewai ni da sa muria na nodrai valavala na noda qase, ia e na Vosa ga ni Kalou. De ra sa muria beka na qase na ka era sa kila. Ia ni sa cilavi keda na rarama mai cake, sa qai okati mei valavala ca vei keda, kevaka eda sa sega ni muria; era sa sega ni kila na noda qase na ka kecega sa tu vei keda e na gauna oqo.

Sa kaya ko Karisito vei ira na Jiu era sa tawa vakabauta: “Kevaka Ka’u sa sega ni lako mai ka vosa vei ira, sa qai sega na nodrai valavala ca; ia sa qai sega na nodra ulubale e na nodrai valavala ca.” Joni 15:22.

Sa yavavala na koro ni bose e na siga ko ya.  Sa levu na meca i Luca, ia sa levu talega na tamata era sa totaki koya.  Sa vuqa talega na turaga ni vanua era sa kaya me ra maroroi koya.  So vei ira era sa yaloca e na vuku ni nonai vola na tui, ka ra kaya ni sa baleta ni sa gone ko koya ka sa sega ni lewa me vaka e dua na qase e kila ka. E na veimatamata ni koro eso kei na katuba ni veivale eso sa dau volai kina eso nai vola sa baleta na ka oqo. E dua na vale sa tu kina e dua nai vola sa tukuni kina ni ra sa totaki Luca; e na vale tale eso sa volai kina ni ra sa sega ni vakabauti koya. E dua na vale sa volai kina na vosa mai nai Vola Tabu, “Ena ca vei iko na vanua, ni sa nomu tui na gone.”  Sa qai macala vua na tui ni sa sega ni rawa me ra cakava e dua na ka vei Luca, ni ra totaki Luca na lewe vuqa.

Ia ko Feretereki sa vakaraica walega na kenai lakolako, ka sa galu tu ga. Sa via totaki Luca, ia sa totaki koya vakalevu, ia sa levu na ka sa kitaka ko koya, ka sa caka vakavuni ga. Ia sa so vei ira na turaga era sa sega ni rere vakalailai me ra cakava votu na nodra nanumi koya. Era sa lako vakavuqa mai ki na nona vale me ra raici koya. Ia eso vei ira era sa sega ni vakabauta na nonai vakavuvuli, era sa dokai koya e na vuku ni nona cakacaka kei na nona gumatua.

Sa so vei ira na turaga lelevu era sa tovolea me sa veiyalayalati kei na lotu vaka-Roma ko Luca, ka ra kaya ni na vakayacori na nona rusa kevaka sa sega ni vakarorogo ki Roma e na so na ka. Era sa kaya vua kevaka sa bese ni vakarorogo, ena qai vakasevi koya na tui me kakua ni tiko tale e na nona vanua me sa la’ki biu ki na dua na vanua yawa. Sa qai kaya ko Luca, “Sa vinaka ga; sa dredre me sa vunautaki nai tukutuku-vinaka ka sega ni cudru kina eso. A cava na ka me’u rere kina? Au sa sega ni tawasei au rawa mai Vua na noqu Turaga kei na Nona Vosa. E segai, sa rawarawa vei au me’u sa solia na yagoqu, kei na noqu dra, kei na noqu bula, ka dredre me’u biuta vakalailai na dina.”

Era sa kaya vua me sa vakarorogo vua na tui e na nona lewa ka mani kaya kina ko Luca. “Sa vinaka me sa vakaraitaka na tui e nai Vola Tabu na tiki ni Vola sa sega ni tautauvata kina na noqui vola kecega.”

Era sa qai raica ko ira na wekana kei ira talega na nona meca ni sa tawa yaga vua na nodra vosa kecega, ni sa sega ni vuki rawa vakalailai. Ia ni sa oti vakalailai na gauna, sa vakaroti koya na tui me sa lesu tale ki na nona koro ko Luca. Sa vola ko koya e dua nai vola vua na tui de sa nanuma ko koya ni sa yalokaukauwa ko koya e na nona cakacaka. Sa kaya ko koya, “Au sa vinakata me’u sa muria na nomuni lewa e na ka vakavuravura kecega, ia na vosa ni Kalou ga, sa rairai me levu cake vei kemuni, ia sai koya na ka au sa muria. E na ka sa baleta na noqu lotu, au sa vakarorogo ga Vua na Kalou, ka sega vei ira na tamata.”

Ni sa lesu yani e na sala sa levu na tamata era sa tavaki koya. Sa vakaroti vei ira na tamata kecega me ra kakua ni kauti koya ki na nodra veivale, se lomani koya vakalailai, se solia vua e dua na kakana se wai ni gunu. Sa tukuni talega ni oti na gauna ni soli ivola me ra vesuki koya sara. Ia ko ira talega era sa muria na nonai vakavuvuli, sa vakaroti me ra sa biu ki na vale-ni-veivesu ka tauri walega na nodrai yau.

Sa ka rerevaki na nona lesu tale ko Luca. Sa levu vei ira na lotu Katolika era sa via vakamatei koya. Sa macala vei Feretereki na turaga na ka era sa via kitaka vei koya, ka mani lewa vakavinaka e dua na ka me sa vunitaki ko Luca me ra kakua ni cakava rawa e dua na nodrai naki ca vua. Ni sa lako tiko e na sala ko Luca, sa tala vua eso na tamata i valu ko Feretereki me kauti koya ki na dua na vale vatu sa tiko sara ki colo, eloma ni veikau. Ni ratou sa kauti Luca, e sega ni kila ko koya ni ra sa totaki koya. Sa nanuma ga ko koya ni ra sa nona meca. Era sa sega ni kila ko ira na wekana, se ko ira na nona meca, na vanua sa kau kina.

Ni sa dede vakalailai na nona tiko maikea, era sa nanuma ni sa mate ko koya, ka ra marau ka reki vakalevu kina. Era sa kaya ni sa na qai rusa na nona cakacaka. Ia sa vakacegu tiko ko koya ka sa vakarautaki koya me sa kaukauwa cake na nonai valu ni sa oti na nona tiko vakavuni.

Sa tamata dau yavavala ko Luca, ka sa dredre vua me tiko e na vanua sa sega kina na meca me vala vata kaya. Sa qai nanuma ko koya de ra sa kaya e na vuku ni nona rere sa vunitaki ko koya. Sa qai tekivu sara ko koya me vola eso nai vola lalai; era sa wilika na le vuqa ka ra sa kidacala ka kaya, “Oi! Sa tiko beka evei ko Luca? Au a nanuma sa mate ko koya ka sega ni dina.” Sa basika tiko mai e levu nai vola mai vei Luca ka osooso kina na vei koro. E dua tale na cakacaka sa cakava ko koya mai na vanua ko ya, sa laveta ki na vosa vaka-Jamani na Veiyalayalati Vou ka sa yaga vakalevu sara vei ira na kai Jamani na nona cakacaka levu ko ya.

Na tama i Sawiqili, sa vakataki koya na tama i Luca, sa vinakata vakalevu me sa vuli vinaka na luvena. Ia ni sa gone walega ko koya sa biuta na nona koro ka lako yani ki na vuli. Sa tubu totolo na nona kila ka, dredre me kunea nai vakavuvuli me rauti koya. Sa qai lako ko koya ki Bale, e dua na koro levu mai na vanua ko ya. Ia mai na koro ko ya sa rogoca ko koya na vunau sa tukuni kina ni sa ka ni loloma walega eda sa bula vakayalo kina, ka sa sega ni yaga na ka sa dau vunautaki vua eliu me sa rawa e na noda cakacaka. E na vuli levu ko ya sa dua na qase ni vuli levu na yacana ko Witibaka sa tamata dina, ia e na nonai vakavuvuli era sa kila vakavinaka kina nai Vola Tabu.

Ni sa lesi me bete ko Sawiqili sa gumatua me vunautaka na Vosa ni Kalou. Ni sa vakasaqaqara e nai Vola Tabu sa raica ko koya ni sa dua tani nai Vola Tabu ka dua tani na lotu vaka-Roma. Sa qai lewa me kenai vakarau nai Vola Tabu. E na nona wilivola sa daukerea vakabibi Vua na Kalou me sa vakauti koya na Yalo Tabu ki na dina.

Sa kaya ko Misi Siwiqali, “Sa lako mai Vua na Kalou nai Vola Tabu ka sega ni ca rawa. Sa rarama nai Vola, ka sa tukuni koya vakaikoya, ka sa vakararamataki kina na lomada, me curu kina na loloma ni Kalou kei na veivakacegui.”

Nai vakavuvuli ni Vola Tabu sa vunautaka ko Sawiqili, sa sega ni taura vei Luca; e segai. Sa kaya ko Sawiqili, “Kevaka sa vunautaki Jisu ko Luca, sai koya na ka ka’u sa vunautaka talega. Sa tubera vakalevu cake na tamata ko koya vei Karisito ke lailai beka ko au – vinaka ga me vakakina. Sa dua bauga na yaca au sa kila na yaca i Jisu Karisito ga. Au sa sega ni dauvolavola vei Luca, ka sega ni volavola mai vei au ko koya. E na vuku beka ni cava? Me sa rairai ni dua vata ga na Yalo Tabu sa tuberi keirau me vunautaka e dua vata ga nai tukutuku.”

E na yabaki e 1516 sa vunau ko Sawiqili mai na dua na koro sa tiko kina na matakau levu i Meri na tina i Jisu; era sa dausoro kina na lewe vuqa. Ni sa raica ko koya sa rarawa na lomana ni sa macala vua ni ra sa sega ni kila vinaka nai tukutuku-vinaka i Jisu Karisito. Sa kaya vei ira ko koya, “Ni kakua ni nanuma ni sa rawa na veivakalougatataki e na vuku ni matakau oqori, se e na vuku ni vale ni lotu oqo e segai. E na vanua kecega ko ni sa tiko kina, se na veiyasana sa rawa kina na masu, sai koya na vanua sa tiko kina na Kalou me vakalougatataki kemuni. Mo ni vakabauti Jisu Karisito, kakua ni rai ki na matakau, ni sa tawa yaga; rai vei Jisu na Lami ni Kalou, ia sa sorovaki Koya me sa bokoca rawa kina na nodrai valavala ca na tamata kecega era sa vakabauta na Nona loloma.”

Ni ra sa rogoca na vosa oqo ko ira eso era sa rarawa kina. Era sa nanuma na nodra oga kei na nodra segata me rawa na nodra bula vakayalo. Era sa nanuma ni sa rawarawa cake me ra vakararavi vei ira na bete kei koya talega na Popi, ka dredre me ra vakasaqara na loma savasava.

Ko ira tale eso ni ra sa rogoca na nona vosa nai talatala era sa marau vakalevu kina. Era sa tawa vakacegu rawa e nai vakarau ni lotu sa dauvunautaki vei ira eliu e na lotu Katolika, ia ni sa tukuni vei ira nai Vakabula ko Jisu Karisito sa rauta na yalodra. Sa tolu na yabaki na nona tiko e na koro ko ya ko Misi Sawiqili, ka sa levu kina na nona kawa vakayalo.

Ni oti ko ya sa qai lako ko koya ki Suriji, e dua tale na koro levu. Ko ira nai liuliu ni lotu Katolika era sa qai tukuna vua ni sa nonai tavi me maroroya vinaka na lotu, me ra sa solia kecega na veisolisoli ko ira na lewe ni lotu. Ia kevaka era sa dau sega ni solia me sa vakaroti ira matua ko koya e na ka oqo. Sa qai vosa ko Sawiqili, ka tukuna vei ira ni sa lomana me vunautaki Jisu ka tukuna vakamacala na veika sa volai e nai Vola Tabu. Sa tukuna ko koya vei ira ni sa sega ni dau vunautaki vinaka nai tukutuku kei Jisu, ia ni sa kacivi koya na Kalou me vunautaka na Vosa, sa lomana ga me muria na Yalo Tabu sa tuberi koya ki na cakacaka vakaitalatala. Era sa sega ni vinakata na nona vosa, ia era sa qai nanuma eso e vinaka me ra tovolei koya vakalailai mada me ra raica na vua ni nona cakacaka.

Sa qai le vuqa na tamata era sa lako mai me ra rogoca na nona vunau e na vale ni lotu ko ya. Ko ira eso era sa sega ni daucuru ki na vale ni lotu eliu, era sa la’ki rogca na nona vunau. Sa dauoso na vale ni sa rogo vinaka vei ira na nona vosa. Oti vakalailai era sa tekivu ko ira eso me ra vakararawataki koya e na vuku ni nona cakacaka. Era sa vakalialiai koya, ia ka sa tu dei ga ko Sawiqili e na nona cakacaka vinaka.

Sa qai lako mai ki na koro ko ya e dua na tamata sa volitaka nai vola nei Luca; ni sa rogoca ko Sawiqili sa vakadonuya na nona cakacaka ka tukuna vua me lako ki na veivale me ra wilika kecega na tamata nai tukutuku vinaka sa volai kina.

Me vaka mai Jamani sa volitaka nai vola ni Popi ko Tetiseli me sa rawa kina me bokoci na nodrai valavala ca na tamata, sa vaka talega kina mai Sutisiladi. Sa lako voli e dua na bete na yacana ko Samisoni me volitaka nai vola ko ya. Sa tukuna voli ko Sawiqili ni sa ca na cakacaka ko ya sa kitaka ko Samisoni. Sa kaya ko koya sa rawa na vakabokoci ni valavala ca e na dra i Jisu Karisito duadua ga ni da vakatusa nai valavala ca Vua na Kalou. Ni sa rogo levu na vunau i Sawiqili sa lailai nai lavo sa rawata ko Samisoni e na vanua ko ya.

E na yabaki 1519 sa yaco ki Iurope e dua na mate levu sara na yacana na peleki, e dua na mate rerevaki dina sara ka totolo talega. Ia ni sa tauvi ira na mate, era sa raica ni sa sega ni yaga kina nai vola ni Popi se dua na ka vakavuravura, sa yaga ga vei ira na ka sa vunautaka ko Misi Sawiqili. Sa tauvi koya talega na mate ko ya, ka voleka sara ni mate kina. Ia e na gauna ko ya sa sega ni yalolailai se datuvu kina, ka sa kaukauwa tikoga na nona vakabauta. Sa rai ko koya ki Kalivari, ka sa vakararavi e nai soro sa caka e na vuku ni valavala ca. ia ni sa lesu tale mai na gusu ni mate, sa qai vunautaka vakaukauwa sara na kosipeli. Era sa qai marau talega ko ira na tamata ni ra sa raici koya tale na nodrai talatala. Ni sa levu na tamata sa qai vakararamataki e na nona vunau, era sa qai rere ka cudru kina ko ira mai Roma; ka sa lesi mai na bete eso me ra lewai koya. Sa kaya vei ira ko Misi Sawiqili, “Raica, dou sa nanuma ni sa tawadodonu na noqu cakacaka, ia mo dou raica mada na koro oqo sa qai vinaka mai ni sa levu na tamata era sa vakabauta nai tukutuku vinaka.” E dua vei ira na bete sa qai vakabauta na nona cakacaka.

Ko ira na turaga mai na koro levu ko ya era sa bese ni kitaka e dua na ka ca vei Sawiqili ni ra sa raica sa ka vinaka na nona cakacaka. Sa qai kaya ko koya vei ira na turaga kei ira na tamata, “Me ra lako ga mai vei au: au sa sega ni rerevaki ira. Na noqu rerevaki ira sa vaka na ucu ni vatu sa dauroba na ua levu.”

Ia ko ira na bete levu era sa lewa me caka e dua na veileti kei Sawiqili e na koro ko Pateni, ia na koro ko ya sa dau ia kina na veivakararawataki e na lotu Katolika e liu; ia era sa bese ni soli Sawiqili kina ko ira na lewe ni nona koro. E rua tale nai talatala e rau sa lako kina me kenai sosomi. E rau sa vunau kina, ka sa dau kau vei Sawiqili e na veisiga nai tukutuku ni cakacaka kei na nodra vosa na meca; ka sa dauvolavola ko Sawiqili ka tukuna vei ira na ka me rau kaya e na bose ko ya.

Ni sa oti na bose, sa rairai me ra gumatua ko ira na bete ni lotu Katolika, ia ka sa sega ni vakakina. Sa dina ga ni ra sa kaukauwa vakavuravura, ia na vosa ni Kalou sa sega ni dau kunei e na vosa kaukauwa se na ka sa rogo levu, ia sa dau kune ga e na “domo lailai.” 1 Tui 19:12. Era sa marau ko ira na bete ni lotu ni ra sa kaukauwa ka rairai me rau malumalumu koi rau nai talatala sa totaki Misi Sawiqili. Na nodrau vosa sa vaka na sore ni kau sa biu ki na qele, sa sega so ni rairai e na gauna ko ya, ia e muri sa tubu me kau levu. Sa qai tubu na cakacaka ni Kalou e na bose ko ya ka sega ni dede e rua tale na koro lelevu mai Suitisiladi sa vuki ki na dina.

Era sa qai rere ko ira nai liuliu ni lotu Katolika ni ra sa raica na kena yavavala kina na vanua taucoko. Ni ra sa rogoca ni sa yali ko Luca era sa marau kina, ia ni ra sa kila na lomadra na tamata era sa via vunitaki ira mai na cudru kaukauwa ni lewe ni vanua. Era sa nanuma ni sa yali ko Luca ena bokoci kina na nona cakacaka, era sa qai raica ni sa sega ni vakakina, ni sa tubu cake tikoga me kaukauwa. Nai vola sa vola na tui ko Jialisi sa tawa yaga.

Ia ni ra sa rogoca ko ira na tamata ni sa bula tiko ko koya e na vale cecere ko ya, sa vakacegui kina na lomadra. Nai vola kece sa yaco mai vua era sa wilika na tamata ka sa vaka na kakana kamikamica vei ira, ka sa levu tale na tamata era sa qai vuki ki na dina. Ke sa tiko vei ira na tamata ko Luca ena sega beka ni vakatotolo vakaoqo na cakacaka ni Kalou mai Jamani. Ko ira nai talatala tale eso era sa vakararavi eliu vei Luca era sa qai vakayacora na nonai tavi ka ra sa yaco kina me ra tamata kaukauwa talega e na cakacaka ni Kalou.

Ia sa sega ni tiko wale ko Setani, sa qai dua tale na nonai lawaki. Me vaka era sa Karisito vakailasu e na gauna i Jisu, sa vaka talega kina e na gauna i Luca.

Era kaya na tamata eso ni sa lesi ira na Kalou me ra vakaotia na cakacaka ni Kalou sa vakatekivuna ko Luca. Era sa tukuna vei ira na tamata ni ra sa parofita ni Kalou, ia na ka era sa kitaka sa vakacacani na cakacaka i Luca. E dua na ka era sa duidui kei Luca ni ra sa dau kaya ko ira ni sa sega so ni yaga na vosa ni Vola Tabu, ia nai Vola Tabu sai koya na yavu ni vale sa tara ko Luca. Ia na nodra cakacaka na cakacaka i Setani.

E dua vei ira na parofita vakailasu ko ya sa tukuna ni sa tuberi koya na agilosi levu ko Keperieli. E dua na vuli sa biuta na nona vuli ka tiko vata kaya ka sa qai tukuna ni sa tuberi koya na Yalo Tabu ka sega tale ni yaga vua na vuli. Sa qai yavavala kina ko ira na lewe ni vanua, ia ko ira na parofita vakailasu oqo era sa qai lako ki na koronivuli me vosa vei ira nai talatala ko ira nai sosomi i Luca. Era sa lako vei Milagiconi, ka kaya vua, “Sa talai keitou na Kalou me keitou vakatavulici ira na tamata e na ka dina. Keitou sa raica na raivotu, ka kila na veika sa voleka ni yaco. Oi keitou nai apositolo dina ka parofita dina, ia ke sa tiko eke ko Luca, ena vakadinadinataka ko koya na neitou cakacaka.”

Era sa qai taqaya ka kidacala e na nodra vosa ko ira nai talatala. Era sa sega ni raica eliu e dua na cakacaka me tautauvata kaya, ka ra sa sega ni kila se dina na cakacaka era sa cakava ko ira na tamata ko ya se segai. Sa kaya ko Milagiconi, “Sa dina ga sa tu vei ira e dua na yalo, ka sa yalo ni cava beka? Ia de dua vei keda sa bokoca na yalo, me da qarauni keda vinaka e na ka oqo; ia me da raici keda vinaka talega de tuberi keda na yalo i Setani.”

Sa sega ni dede qai rairai mai na vua ni nodra cakacaka na tamata ko ya. Era sa qai biuta e na nodra cakacaka nai Vola Tabu. Sa lala kina na koronivuli. Ko ira e na lotu vaka-Roma era sa qai marau ni ra sa raica era sa taqaya ko ira e na lotu vaka-Luca. Era sa kaya, “Malua mada vakalailai ga ena qai sega sara na cakacaka oqo.”

Ni sa rogoca ko Luca na veika sa yaco mai Witipaka na koronivuli, sa rarawa sara na lomana ka sa kaya ko koya, “Au sa nanuma ena cakava vakaoqo ko Setani.” Sa kila sara ko Luca ni ra sa sega ni parofita dina ko ira, ka sa kila ko koya ni sa ka rerevaki na nodra cakacaka. Na nodra cudru na Popi kei ira na bete sa ka lailai ka mamada vei Luca, ka sa ka bibi na cakacaka era sa kitaka ko ira na tamata era sa kaya ni sa lesi ira na Kalou me ra parofita kai apositolo.

Ko ira na nona meca era sa kaya ni sa bale ga vua na ka kece sa tubu cake. Sa qai lako ko Luca ka sa tagi sara e na nona masu Vua na Kalou, sa qai curuma na lomana na vakacegu. Sa qai lewa ko koya me biuta sara na vale vatu ko ya ka me lesu tale ki na koro ni vuli.

Sa macala vua nai vola ni tui, ka kila ko koya ni ra sa cati koya ko ira na nona meca ka sa tara vei ira me ra vakamatei koya; ko ira na wekana talega sa vakaroti vei ira me ra kakua ni solia vua e dua na kakana se me vukei koya; ka sa sega ni datuvu kina ko koya.

Sa vola e dua nai vola vei Feretereki ka tukuna vua na nona biuta na vale sa maroroi koya kina ko Feretereki. Sa nanuma ko Luca de sa cudru beka kina ko koya, ka sa sega ni vakakina. Sa kaya ko Luca, “Me sa macala vei kemuni na turaga ni’u sa biuta na vanua au sa maroroi vinaka kina e na veivula sa qai oti, ka’u sa qai lesu tale ki Witibaka, ia sa dua na Turaga levu sa maroroi au tiko e na sala, ka sa turaga lailai sobu vua koi kemuni. Ia e na cakacaka ni Kalou oqo, sa sega so ni yaga me ra maroroya na cakacaka ni Kalou ko ira na turaga ni vanua. Nai seleiwau ni tamata sa sega ni yaga e nai valu i Jiova.”

E dua tale nai vola ka vola ko koya ni sa lako tiko e na sala. “ Ko ni na cudru beka ni’u sa sega ni tukuna vei kemuni na noqu vakarau biuta na yasana au sa tiko kina. Ia ni raica, ko ira na tamata mai Witibaka era sa noqu sipi, ka solia vei au na Kalou na noqu sipi oqo me’u maroroi ira, ka sa kilikili me’u solia na noqu bula e na vukudra.”

Sa qai tekivu na nona cakacaka. Sa kaya ko koya me kakua e dua me vakasaurarataki e na lotu; ke sa vakasaurarataki sa sega ni rawa me ra vakayacora na tamata na nodra vakabauta.

Sa qai rogo mai na koronivuli ni sa lesu tale ko Luca ka sa vakarau me vunau. Era sa lako mai na tamata mai na veiyasana kecega ka oso sara na vale ni lotu. Sa kaya vei ira na lewe ni lotu ko Luca, “Era sa vakabauta na misa ko ira eso na tamata, me da kakua ni vakasaurarataki ira me ra biuta, me sa cakacaka ga na Vosa. Sa noda i tavi me da vunautaka na dina, ka nona i tavi na Kalou me cakacaka e na lomadra na tamata. Kevaka eda sa vakasaurarataki ira, a cava ena yaco kina? Nai valavala vakarairai ga ni lotu, kei na dauveivakaisini. Ena sega kina na loloma, se na vakabauta se na dina. Ia ke sa sega kina na veika oqo sa yali na ka vinaka kecega. Me sa cakacaka e na lomadra na tamata na Vosa ni Kalou.”

Sa kaya tale ko Luca, “Au sa vakarau tu oqo me’u volavola, se vunau se veivosaki; au na sega sara ni vakasaurarataka e dua. Raica na noqu cakacaka e na gauna sa oti yani, au sa vorata na Popi kei na bose levu; ia au sa sega ni kitaka e na noqu kaukauwa. Au sa vakayagataka ga nai Vola Tabu. Au sa vunautaka ka volavola, ia ena vosa sa vakamalumalumutaki na Popi ia ka sa sega ni rawa eliu vua na turaga levu me vakamalumalumutaki koya me vaka na noqu cakacaka. Ia koi au, au sa sega ni cakava e dua na ka levu; na kaukauwa ga ni Vosa sa cakava na ka oqo. Kevaka au sa kerea vei ira na turaga ni vanua me ra vala e na vukuqu sa na qai dave vakalevu na dra e na vanua oqo. Au sa tiko malua, ka sa cakacaka na Vosa ni Kalou.”

E dua na macawa taucoko sa vunau e na Vale ni Lotu ko Luca. Ia na kaukauwa ni kosipeli sa tuberi ira tale na tamata ki na dina. Sa sega so ni via raici ira na parofita vakailasu ko Luca, ni sa kila ko koya ni ra sa tamata ca ka macala vua ni ra na sega ni vosota rawa me ra vakasalataki. Era sa kaya me sa vakarorogo vei ira ko ira na tamata kecega. Ia ni sa vunautaka na dina ko Luca, era sa lako tani yani.

Sa qai rua na yabaki sa sega ni rogo vakalevu kina na nodra cakacaka na parofita vakailasu ko ya, ia sa oti mada e dua na gauna era sa qai rairai tale, ka levu na tamata era sa vakabauti ira. Sa levu na veivala mai Jamani ka levu na dra sa daveraki e na vuku ni nodra cakacaka. Sa liutaki ira e dua na tamata na yacana ko Manasa. Sa tamata kila ka ko koya ia na kena ca ni sa biuta na Vosa ni Kalou.

Sa rarawa tale ko Luca ni ra sa kaya na bete sa bale ga vua ni sa tubu cake na maue mai na vanua ko ya, ka sa dredre sara vua me vosota na ka oqo ni sa sega ni dina. Sa cakacaka vakaukauwa sara ko koya me bokoci na nodra cakacaka na parofita vakailasu, ni sa cakacaka i Setani na ka oqo.

Era sa marau kina na lotu Katolika ka ra nanuma ni na oti vakatotolo kina na cakacaka i Luca. Ia ko Luca sa vakararavi tale vua na Kalou, ka sa kaukauwa tale na vosa. Sa vaka eliu ko Luca kei ira na lotu Katolika, ia ko ira na bete era sa vakalevulevuya na Popi ka vakamamadataka na Vosa ni Kalou. Na lotu dina sa vakalevulevuya na Vosa ni Kalou me kenai vakarau na lotu ena gauna koya.

Ni sa lesu tale mai na vale vatu ko Luca sa vakaotia na Veiyalayalati Vou e na vosa vaka-Jamani. Era sa qai wilika e na marau ko ira na lewe ni vanua na Vosa ni Kalou e na nodra vosa. Ko ira na bete era sa sega ni vinakata me sa soli vei ira na tamata nai Vola Tabu, de ra sa qai tarogi kina me baleta na veika sa volai e nai Vola Tabu. Ni sa raica ko Luca na kena yaga vei ira na tamata na Veiyalayalati Vou, sa qai laveti talega na Veiyalayalati Makawa.

Sa veikauyaki e na veikoro voleka, kei na veikoro yawa nai vola kecega sa vola ko Luca. Ko ira na dravudravua kei ira na vutuniyau, era sa volia kecega nai vola ka wilika. E na veibogi sa dauwiliki e na veivale nai vola i Luca, ka ra kila vakatotolo kina na veika sa volai e nai Vola Tabu ka rawa me ra vakamaduataki ira kina na bete ni ra sa sega ni kila vakavinaka na Vosa ni Kalou. Ko ira na cauravou era sa vuli e nai Vola Tabu, sa qai vunautaka na vosa e na veikoro eso. Sa sega vei ira na bete e dua na tamata sa veivosaki rawa kei ira na cauravou e na ka ni Vola Tabu, ka ra sa qai beci mai Jamani ko ira na bete.

Ko ira nai liuliu ni lotu vaka-Roma mai Jamani, ni ra sa raica sa lutu sobu na lewe ni nodra lotu, era sa mani kerea vei ira na turaga ni vanua me ra vakasaurarataki ira na tamata me ra lesu tale ki na nodra lotu makawa. Ia ko ira na lewe ni vanua era sa kila na kena yaga na vosa sa dauvunautaki vei ira mai nai Vola Tabu, ka dredre kina me ra sa vuki tale. Era sa kana eliu e na qana walega, ia ni ra sa qai kana vinaka e na kakana dina sa dredre sara me ra vuki tale ki na ka makawa.

Sa qai tekivu na veivakararawataki vei ira na tamata dina era sa muria na vosa i Jisu, “Ni ra sa vakacacani kemudou e na dua na koro, dou dro ki na duatani.” Maciu 10:23. Sa cinava kina na veiyasana kecega e na nodra veilakoyaki. Ko ira sa vakasavi, ni ra sa raica e dua na vale sa dolavi vei ira, era sa curu kina ka vunautaka na dina, ka so sa vunautaki Jisu e na veivale ni lotu talega, ka tubu vakatotolo kina na cakacaka ni Kalou. Sa tawa yaga na nodra segata ko ira na bete kei ira na turaga ni vanua me sa bokoci kina na rarama sa cila tiko e na nodra vunau na tamata era sa rogoca na vunau i Luca. Sa dina ga ni ra sa lewe vuqa sa vakamatei, ia ka sa ia ga na cakacaka ni Kalou.

Sa sega ni vakayacori vei Luca na lewa ni bose levu mai Womisi kei na nona lewa na tui. Sa tukuni me biu ka vakacacani ko Luca, ia ka sa maroroi tu ga ko koya. E dua na ka sa yaco e na matanitu ko ya, sa macala kina na ka sa sega ni vakayacori kina vei Luca na lewa sa caka eliu, o koya ga ni sa vakarau me ,cakava e dua na ka levu vei Luca na tui ko Jialisi, sa qai dua na meca tani sa vakararawataki Jamani ni sa yaco mai ko ira na kai Taki, ia ni ra sa vakamalumalumutaki, era sa qai vakararawataki Jamani ko ira na kai Faranise.

Sa yaco ni ra sa vakamalumalumutaki ko ira kecega na meca i Jamani, ni sa qai nanuma tale ko Jialisi me vakamalumalumutaki Luca kei ira kecega na turaga era sa totaki koya. E na bose sa caka mai Sipairisi e na yabaki 1526, se lewai kina me ra dui lewa ko ira na tamata e na nodra veiyasana na lotu era sa vinakata, ka tukuni talega me ra sa waraka e dua tale na bose me sa qai tukuni vakadua kina na veika sa baleta na lotu. Sa qai lesia na tui me dua tale na bose levu me sa caka mai Sipairisi e na yabaki 1529.

Era sa qai marau vakalevu kina ko ira na lotu vaka-Roma. Era sa nanuma sa qai yaco dina na gauna me sa bokoci kina na cakacaka i Luca, ka levu vei ira era sa lako mai ki na bose. Ni sa raici ira ko Melagiconi, sa kaya ko koya, “Kedatou sa vaka na soqosoqo walega; ia ko Karisito ena rai mai vei keda na nona sipi ka maroroi keda.” Ko ira kecega na turaga era sa lotu vata kei Luca, sa vakaroti vei ira me ra kakua ni ia na vunau e na nodra veivale. Ia ko ira na lewe ni koro mai Sipairisi era sa kerea me sa vunautaki na dina me vaka sa rogo mai na kenai tukutuku, ia ka sa vunautaki vei ira nai tukutuku dina.

Sa qai rogo e na bose na lewa ni tui. Sa kaya ko koya ni sa sega ni rauta me solia vei ira na tamata me ra dui lewa na nodra lotu; sa kaya talega na tui me sa vakadaroi na lawa ko ya. Sa qai tubu cake na nodra cudru na turaga eso ni ra sa rogoca na nona lewa na tui. Sa kaya e dua, “Sa qai soli tale ko Karisito ki na ligadrau na bete levu kei Pailato.”

Ni sa caka oti na lawa ko ya sa tukuni kina me ra dui lewa na nodra lotu ko ira e na veiyasana, sa ka dredre vei ira na turaga mai Jamani me ra vinakata e dua tale na lawa, era sa vinakata me sa tudei ga na lawa sa caka oti. Ia ko Luca sa sega ni tiko rawa e na bose ko ya e na vuku ni nona lewai koya oti na tui; ia ko ira nai talatala kei ira na turaga eso era sa vakasosomitaki koya. Ko Feretereki na turaga vinaka ko ya sa tauvi koya e dua na mate bibi ka ciba kina ko koya; ia ko Joni na tacina sa kenai sosomi. Sa tamata dina talega ko koya ka sa totaka na cakacaka i Luca me vakataki tuakana.

Ko ira na bete era sa kaya vei ira na turaga me ra vakarorogo vua na Popi ko ira kecega na tamata. Ko ira na turaga era sa lotu vata kei Luca era sa kaya me ra sa dui veitalia na nodra lotu me vaka e na veigauna sa oti yani, ka ra sa kaya ni sa dredre sara vei ira era sa vakabauta nai vakavuvuli i Luca me ra suka tale ki na lotu vaka-Roma.

Ko ira na lotu vaka-Roma era sa qai kaya vei iratou oqo me kakua ni vunautaka na lotu vou e na dua na vanua sa sega ni vunautaki oti kina. Ni sa tukuni e na bose levu na ka oqo, sa qai yaco me lewa ni bose, era sa qai marau kina ko ira e na lotu vaka-Roma. Ia sa macala ke sa vakayacori na lewa oqo, sa qai sega tale ni rawa me tubu cake na cakacaka i Luca. Sa sega talega ni rawa me dua na tamata me vuki ki na ka dina.

Ia ko ira na turaga era sa vakabauta nai tukutuku sa vunautaka ko Luca, era sa bosera vata ka lewa me ra kakua ni muria na lewa ni bose, sa dredre vei ira me ra vakarorogo ki na lewa tawa dodonu ko ya. Era sa kaya ko ira na bete ni sa yaga me ra muria sara na lewa ni bose ko ira kecega na turaga. Sa qai kaya e dua vei ira, “E rua na ka sa tiko e matada, a ya me da cakitaka na Vosa ni Kalou se me da mate e na buka waqa.”

Sa qai kaya vei ira na tui ni sa vo ga e dua na lewa vei ira, me ra vakarorogo ga ki na lewa ni bose. Ko ira na turaga dina era sa tukuna vei ira na lewe ni bose ni sa dua na Kalou mai lomalagi ka sa kilikili me ra vakarorogo Vua e na nodra lotu, ka me kakua vei ira na tamata.

Ko ira na turaga, era sa qai wilika ena bose nai vola ko ya, ka sa rogo kina na yacadra e na veitabatamata emuri. Sai vola dina kai vola kaukauwa. Era sa tukuna vakamacala e na bose ko ya, ni sa dredre vei ira me ra biuta na nodra vakabauta na Vosa ni Kalou, ka ra kaya ni sa kacivi ira na Kalou me ra muria nai Vola Tabu. Era sa kaya me i vakarau ni lotu vei ira nai Vola Tabu, ka ra kaya talega ni ra sa sega ni vosota rawa na lewa ni bose; era sa vinakata me ra vakarorogo vua na tui e na ka vakavuravura kecega, ia e na ka ni lotu me ra vakarorogo ga Vua na Kalou.

Ni sa rogo vei ira na lewe ni bose na nodra vosa, era sa galu ga; sa lauti ira vakadodonu na nodrai tukutuku. Sa tukuni vakamacala vei ira ni sa sega ni lewa na tui e na ka ni lotu, ia nai Vola Tabu sai koya nai vakarau dina.

Sa rairai na nodra cudru na bete eso vei ira na tamata era sa wilika nai vola e na bose. Sa dua na tamata [se agilose beka] sa lako mai vei Melagiconi ka kaya vua, “Raica, sa vakarau lako mai oqo na kena mata me vesuki Qarainiasi nai talatala.” Sa qai kauti koya vakatotolo ki tai kadua ni uciwai ko Milagiconi. Sa tarogi koya kina ko Qarainiasi se cava sa via talai koya vakatotolo kina. Sa qai kaya ko Milagiconi, “Raica, e dua sa lako mai vei au, au sa sega ni kilai koya, ka kaya vei au, era sa lako tiko mai ko ira me ra vesuki Qarainiasi.” Ia ni sa lesu tale ko koya, sa rogoca ni sa lako oti mai e dua na tamata ka vakasaqarai Qarainiasi mai vale ka sega ni kunea rawa. Sa dau nanuma ko Milagiconi ni sa dua na agilose sa vakasalataki koya.

Ni sa oti na yabaki ko ya, sa caka tale e dua na bose levu e na koro rogo ko Okisipaka [Augsburg]. Sa tukuna talega na tui me sa liutaka ko koya me ra tiko kina na veituraga kei ira na bete levu, ka ra sa kacivi mai ko ira sa liu e na lotu vaka-Luca.

Sa qai rairai me gauna rerevaki sara vei ira kecega era sa tiko e na lotu dina; ia ka ra sega ni rere ni ra sa vakararavi e na kaukauwa ni Kalou. Ko ira na wekana eso era sa kerea vei Joni na turaga me kakua ni lako ko koya ki na bose, ni ra sa kaya vua ni sa nakiti me ra qai vesuki e na koro ko ya ko ira kecega era sa totaki Luca. Ia sa kaya ko Luca, “Sa dina na noda Kalou; ena sega ni biuti keda ko Koya.” Sa qai lako ko Joni kei ira na nona lewe ni sala; era sa kila kecega na veika dredre sa waraki ira ka sa lako vata kei ira ko Luca e na sala me yacova na koro ko Kopaka [Coburg] ka sa vakayaloqaqataki ira e na nona vosa vinaka. Sa sega ni lako rawa ko Luca ki na bose ni sa lewai oti tu e na nona lewa na tui. Sa vola ko Luca e na siga ko ya e dua na sere sa rogo ka tukuni kina na Nodai Drodro Kaukauwa na Kalou.

Sa lesi ko Luca kei Milagiconi me rau vakarautaka e dua nai vola me wili e na bose me tukuni kina na nodra vakabauta ka vakadinadinataka e na veitiki ni Vola Tabu. Ni sa oti ko ya, era sa qai vola kina na yacadra ko ira na turaga ni lotu. Ni ra sa la’ki vola kina na yacadra ko ira eso na turaga ni vanua, sa qai tarovi ira ko Milagiconi ka kaya, “Sa sega ni soli vei kemudou mo dou liu e na ka ni lotu oqo, vei ira ga nai talatala kei ira na tamata lotu walega, ia dou sa lewa ga e na ka vakavanua.” Sa qai kaya ko Joni na turaga levu, “Me kakua ni tarovi au e na ka oqo na Kalou, ni’u sa vinakata me’u dina e na ka ni lotu oqo ka veitalia ga na noqui tikotiko vakavanua. Au sa tukuna votu na noqu Turaga; sa ka wale na noqui tavi vakaturaga, ka sa talei ga vei au na dra i Jisu Karisito.” Sa qai vola ko koya na yacana e nai vola ko ya, ka sa vaka talega kina na nodra vosa ko ira na turaga eso.

Sa qai yaco mai na gauna me ra rairai kecega e na mata ni tui ko Jialisi, kei ira tale era sa tiko vata kaya e na bose levu ka rogo ko ya. Sa qai wili na nodrai vola ni vakatusa. Sa tukuni vakamacala kina nai tukutuku vinaka, ka sa vakamacalataka talega kina na nodra cala na lotu vaka-Roma. Sa dua na siga rogo levu na siga ko ya, ni ra sa vakaukauwataki vakalevu kina ko ira na tamata lotu. Sa rogo levu dina sara nai vola vinaka sa wili e na bose.

E na bose levu sa caka mai Womisi sa tiko taudua kina ko Luca, ia e na bose levu oqo mai Okisibaka sa qai levu mai na turaga era sa tucake e na bose ka totaki Luca kina. Sa dina ga ni sa vakaroti vei Luca me kakua ni rairai e na mata bose, ia vaka sa tiko kina ko koya e na vuku ni nona masu kei na nona i vola. Sa volavola vei ira na lewe ni bose ko Luca ka kaya, “Au sa marau e na marau levu sara ni’u sa vakabulai me yacova na siga oqo, ni’u sa rogoca sa qai tukuni vei ira e na bose nai tukutuku dina ko ira na turaga vinaka eso. Sa qai vakayacora na vosa sa volai, ‘Ia ka’u na vosataka talega na nomuni tukutuku e na matadra na tui.’”

Sa vesuki ko Paula e na nona gauna e na vuku ni tukutuku vinaka sa vunautaka ko koya e na mata ni tui levu mai Roma; ia sa vaka talega kina e na gauna i Luca, sa kaya na tui me kakua ni vunautaka tale na nonai tukutuku ko Luca, ia sa qai tukuni e na mata ni tui nai tukutuku dina. Na vunau era sa lewa ni sa ka lasulasu sa qai vunautaki vei ira na turaga rogo e na matanitu. Ko ira na tui sa kena lewe ni lotu, ko ira na turaga sa kenai talatala, ia na kenai vunau na vosa dina ni Kalou. Sa kaya e dua na dauvolavola, “Mai na nodra gauna nai apositolo sa sega ni caka kina e dua na cakacaka levu me tautauvata kei na cakacaka sa yaco e na siga ko ya.”

Sa kaya e dua na bete ni sa rogoca ko koya nai vola e na bose, “Na ka kecega era sa tukuna, ko ira na lotui Luca sa dina sara.” Era sa taroga talega e dua na bete rogo ko Toketa Eki, “Sa rawa beka mo ni sauma nai vola oqo sa qai wili e na bose se segai?” Sa qai kaya ko koya, “Au sa sega ni sauma rawa e na vosa ni Vola Tabu, ia e na nodrai vola ga na vuku au sa sauma rawa.” Sa qai kaya tale na tamata sa taroga vua, “Sa qai macala vei au: ko ira na lotui Luca era sa viribaiti e na vosa ni Kalou, ia koi keda, eda sa tiko e na daku ni bai.” Sa qai so vei ira na turaga e na lotu vaka-Roma sa vuki ki na dina ka sa kaya talega vei ira na tui ni sai vola dina ka sa wili e na bose. Sa qai laveti nai vola ko ya e na vosa ni veivanua mai Iurope, ka sa milioni beka na tamata era sa kaya ni sa yavu ni nodra vakabauta na vosa ni Kalou mai nai vola ko ya.

Sa dua nai vakavuvuli sa tukuna vakamacala ko Luca, ni sa sega ni vinaka me ra gole vei ira na turaga ni matanitu ko ira na tamata lotu, me kakua ni vakaukauwataka na lotu ni matanitu, me tu ga vakaikoya e na kaukauwa ni Kalou. Sa marau vakalevu ko Luca ni sa raici ira na turaga e na lotu; ia ni ra sa bosea me ra totaka vakavuravura na lotu, sa qai kaya vei ira ko koya, “Mo dou kakua mada, sa na vakaukauwataka na nona lotu na Kalou; me ra kakua ni vakaogai ira e na ka oqo ko ira na turaga ni vanua.”

Ni sa rairai ni ra na lako vakaivalu mai ko ira na meca me vakawabokotaki ira era sa muria na lotu dina, sa qai kaya ko Luca, “Sa cudru ko Setani; ko ira na bete ca era sa bosea vata me ra vakarusa na cakacaka ni Kalou. Mo vosa vei ira na tamata me ra gumatua e na masu kei na vakabauta; me vagolea na lomadra na noda meca me ra vinakata na tiko vinaka me kakua ni yaco nai valu. Sa dua na ka sa yaga taumada – na masu; me ra kila ko ira na tamata kecega ni sa tarova rawa nai seleiwau na masu.”

Sai koya na ka sa kaukauwa kina ko Luca ni sa tamata daumasu ko koya. Ni ra sa tiko e na bose mai Okisipaka ko ira na turaga, sa daumasu e tolu na aua e na veisiga ko Luca. Ni sa oti na nona masu, sa qai volavola vei ira e na bose me ra kakua ni yalolailai, me ra gumatua ga.

Sa rogoca ira na Kalou e na nodra gauna rerevaki, ka solia ko Koya vei ira na turaga na kila ka kei na loloma kei na gumatua e na cakacaka era sa lesi kina. Sa kaya na Vosa ni Kalou, “Raica, au sa viritaka mai Saioni na vatu ni yavu e na tutu-ni-vale, sa digitaki ka talei; ia ko koya sa vakabauti koya ena sega ni vakamaduataki,” Ia ko ira na turaga e na gauna i Luca era sa tara na vale ni Kalou, ia na yavu dina sai Jisu Karisito, ia sa sega ni gumatua vua ko ira na meca.

Mai Suitisiladi talega sa gauna rarawa vei ira na tamata ni Kalou. Eso na yasana era sa vakabauta na lotu, ia ka so tale era sa cata, ka taura tikoga, e na nodra butobuto, na lotu vaka-Roma. Ni ra sa vakararawataki e na dua na gauna ko ira na tamata lotu, sa qai tubu cake nai valu dina. Ko Sawiqali kei ira nai talatala tale eso, era sa bale vata e nai valu. Sa marau kina ko Roma, ka sa rairai ni sa nona tale na kaukauwa sa Nona eliu. Ia na Tui kei lomalagi, sa nona na lewa mai na gauna eliu sara, sa sega ni guilecavi ira na nona tamata, ka sa dodoka na ligana me bula tale na nona cakacaka, ka sa kacivi ira eso tale nai talatala me colata na nodrai tavi era sa mate e nai valu.

Ia mai Varanise, ni sa bera ni rogo mai na yaca i Luca, sa kida na mataka e na siga vakayalo. E dua na qase e na koronivuli levu mai Parisi [Paris] na koro turaga mai Varanise, sa qai raica na rarama ko koya. Sa tamata vuku ka vakabauta makawa na lotu vaka-Roma. Ni sa qase mai sa kunea ko koya e dua nai Vola Tabu, ka sa vakatavulici ira kina na vuli. Na yaca ni qase ko ya ko Misi Lefeva [Lefevre] ka sa dauwilika wasoma nai Vola Tabu ka sa vakayagataki koya na Kalou me vakatekivuna na nona cakacaka mai Varanise. Sa sinai na lomana e na marau ni sa kila ko koya na loloma ni Kalou vei ira na tamata, ni sa solia kina na Luvena me mai mate ki na kauveilatai. Sa kaya ko koya, “Sa qai dua na veisau levu – o koya sa tawa cala sa lewai, ia ko koya sa cala sa sereki; ia na dau veivakalougatataki sa vosota na veicudruvi; ia ko ira sa dodonu me ra cudruvi sa vakalougatataki; ia sa mate na bula me bula rawa na mate; nai Ukuuku sa biu ki na butobuto, ia ko koya sa sega ni kila na ka vinaka, na veivakamaduataki walega, sa vakaisulu e nai ukuuku!”

E dua na tamata sa vuli vei Misi Lefeva, sa taura emuri na nonai tavi e na cakacaka ni Kalou, ia na yacana ko Wiliami Farali [William Farel]. Eliu sa gumatua sara e na lotu vaka-Roma, ka sa dau yalo ca vei ira na tamata e na lotui Luca. Ia emuri ni sa raica na dina, sa vakabauta sara ka sa vakataki Paula, ka sa qai totaka na cakacaka sa daucata ka vakacacani eliu. Ko Misi Lefeva sa cakacaka vei ira na vuli, ia sa dauvunau e na veikoro ko Misi Farali; ka sa vuki mai ki na dina na pikapo mai na koro ko Mea [Meaux] kei ira tale na lewe vuqa na tamata kei ira na turaga talega. Sa vakabauta talega na ganena na tui Varanise ka sa gole vakalailai talega kina na tui, ia sa sega ni vuki kina.

Sa gumatua na pikapo ko ya sa taura na lotu, me kaburaka na sila vinaka e na nona yasana. Sa vakasivoi ira eso na bete ko koya ka lesi ira na tamata dodonu me kedrai sosomi. Sa laveta ko Lefeva ki na vosa vaka-Varanise nai Vola Tabu ka sa tabaki talega e na gauna sa tabaki kina nai Vola Tabu e na vosa vaka-Jamani.

Sa ka ni marau vei ira na tamata ni ra sa raica na Vosa ni Kalou e na nodra vosa, ka ra sa sega ni lako e na veiyakavi ki na vale ni yaqona, me vaka eliu, ia era sa lesu ki vale ka wilivola e nai Vola Tabu. Era sa qai tubu cake kina me ra tamata vinaka ka yaga.

Sa qai cila yani na rarama sa vakacaudrevi mai na koro ko Mea, ka ra tubu me levu na tamata sa vakabauta na lotu dina. Na nodra cudru na bete sa tarova na tui ni sa cata na nodrai valavala na bete ni ra sa tamata drosodroso e na nodra lewa; ia era sa gumatua ga ko ira e na lotu Katolika ka sa yaco emuri na nodra lewa. Sa vakarautaki na buka waqa me ra mate kina na tamata lotu. Ia na pikapo ko ya ni sa raica na veika rerevaki sa yaco vei ira sa dei e na lotu dina, sa qai vuki tale ki na lotu vaka-Roma. Ia sa levu vei ira na lewe ni lotu dina era sa vakadinadinataka a nodra vakabauta e na buka waqa.

E dua na turaga na yacana ko Perikina [Louis de Berquin] sa vakabauta na lotu vou. Sa dua na tamata rogo ko koya ka sa tamata vuku sara ka sa uasivi sara na nonai vosavosa, ka sa vakataki Luca kina ko koya. Era sa biuti koya ki na vale-ni-veivesu ko ira na bete, ia sa sereki koya na tui. Era sa biuti koya kina vakatolu ka sa sereki vakatolu talega e na nona lewa na tui ni sa tamata rogo ka vuku sara.

Eso vei ira na tamata era sa vinakati Misi Perikina ka ra masuti koya me lako yani ki na dua tale na vanua de sa mate ko koya e na nodra cudru na lotu vaka-Roma, ia sa sega ni lomana kina. Sa lewa ko koya me tikoga mai Varanise ka me vakayacora kina na cakacaka ni Kalou, ka sa gumatua sara kina. Era sa dauveiba kaya ko ira na bete ka sa kerea ko Perikini me sa lewa na tui e na veileti se ko cei sa dina kina.

Ia sa sega ni vinakata na tui na nodra viavialevu na bete, ka sa ka ni marau vua me vakamalumalumutaki ira. Sa qai kaya vei ira na bete me ra vakadinadinataka na nodrai vakavuvuli e nai Vola Tabu. Sa qai macala vei ira na bete ni ra sa coriti ka rairai ni na vakayacora vei ira na veivakararawataki, o koya era sa via vakayacora vei Perikini eliu.

E na siga ko ya sa vakacacani e dua na matakau i Meri ka ra beitaki Perikini kina ko ira na bete, ka sa cudru sara ko ira na lewe ni koro. Sa levu sara na kena maue, ka rere kina na tui ka lako tani e na koro; era qai vesuki Perekini.

E na siga ga ko ya era sa lewa me ra sa vakamatei koya ni ra a rere de sereki koya tale na tui. Ni ra sa bera ni vakamai koya sa via vosa vei ira na lewe vuqa era sa soqoni kina ka ra tarovi koya ko ira na bete de sa rawai ira eso e na nona vosa vinaka. Sa kuna eliu ko koya ka qai vakamai emuri. Ni sa rogo yani na nona mate, era sa rarawa vakalevu kina ko ira na tamata dina mai Varanise taucoko, ni sa uasivi sara na nonai valavala. Era sa vakasavi ki na veivanua ko ira nai talatala e na vuku ni veivakararawataki. Sa dro ki Jamani ko Misi Lefeva ka lesu ki na nona koro ko Misi Farali ka vakaraitaka vei ira na tamata na kosipeli. Ni ra sa vakabauta ko ira eso sa mani vakasavi talega ko koya. Sa vakaroti vua me kakua ni vunau, ia sa vunau ga ko koya ka curu talega ki na veivale ka vakamacalataka na dina.

E dua na cauravou na yacana ko Joni Kalivani [John Calvin] sa vuli mai Parisi, ka sa vinaka na nonai valavala ka gumatua talega ko koya e na nona vuli. Ni sa rogoca taumada nai tukutuku i Luca sa cata ko koya, emuri sa lauti koya nai vakavuvuli dina ko ya ka sa vakabauta na lotu dina. Ni sa bera ni vakabauta sa raica e dua na tamata e na lotu vou ni ra sa vakamai koya na lotu Katolika. Sa kidacala sara ko Kalivani ni sa marau kina na tamata sa vakamai ka sega ni kila na vuna. Sa kila ga ko koya ni ra sa dauvakararavi e nai Vola Tabu, sa mani lewa sara me wilika nai vola ko ya. Ni sa wilika sa kunea kina na dina ni sa raici Jisu kina. Sa qai kila ko koya ni sa mate vakararawa ko Jisu me sa noda kina na bula tawa mudu. Sa gumatua ko Misi Kalivani me curu ki na veivale ka vakamacalataka kina na Vosa ni Kalou ka sa tubu cake kina na cakacaka ni Kalou.

Sa totaka na lotu vou na Ranadi i Varanise, ia e dua na gauna ni sa yali na tui sa kacivi ira eso nai talatala me ra vunau e na vale ni lotu levu e loma ni koro. Ni ra sa cudru kina ko ira na bete sa qai lewa na Ranadi me ra vunau e na tiki ni nona vale vakaturaga, ka ra lako mai kina ko ira na lewe vuqa na turaga kei na marama. Sa sega ni cudru kina na tui ni lesu mai ki vale ka ra tubu cake na kedra levu era sa vakabauta. Sa tubu kina na nodra cudru na bete ka mani tekivu tale na veivakararawataki, ka ra vakamai tale eso.

Sa tiko mai Parisi ko Misi Kalivani ka sa wilivola tiko e na veisiga me yaga rawa e na cakacaka ni Kalou. Era sa kila ko ira na lotu Katolika ni sa vinakata ka totaka na lotu vou ko koya, o koya oqo era sa lewa kina me ra vesuki koya ka vakayacora vua na nodra lewa. Ia ko ira na wekadra era sa cici mai ka tukuna vua ka mani dro ki na veikau ko Kalivani ka ra sega ni kunei koya rawa.

Ko ira nai talatala mai Varanise, ni ra sa vinakata vakalevu me vakararamataki ira kina na tamata, era sa lewa me ra vakoti ki na katuba ni veivale e dua nai vola sa tukuni kina ni sa ca na misa kei nai valavala ni lotu Katolika. E na dua vata ga na bogi sa vakoti kina nai vola ko ya ka dua sa vakoti ki na nona vale na tui, ka sa cudru kina ko koya. Sa lewa ko koya me ra vakamatei ko ira kecega era sa vakabauta na lotu vou.

Era sa vakararawataki sara vakalevu. Sa tukuni ni sa vakaroti me kakua ni kama totolo na buka me sa berabera kina na nodra mate! Ko ira na lewe ni koro era sa raica na yalo sa curumi ira na bete, ka ra raica talega na yalo sa tiko vei ira na lewe ni lotu vou ni ra sa masu ka kerea Vua na Kalou me ra kakua ni saumi ko ira na bete kei ira era sa vakararawataki ira. Era sa lewe levu dina sara na tamata era biuti Varanise; ko ira na matai, kei ira na qasenivuli, kei ira talega na tamata dauvolavola kei ira na tamata dina era sa dro ki Peritania ka sa kalougata kina ka vutuniyau kina ko Peritania ka dravudravua kina ko Varanise. E na nona lialia sa lewa na tui Varanise me sogo na vei vale ni tabai vola.

Sa caka mai Varanise e nai ka 21 ni Janueri 1535 e dua na lotu. Ia e dua na ka butobuto na lotu ko ya, ka ra sa vakavuna ko ira na bete. Era sa kaya na bete me ra cudruvi ko ira kecega na lotu vou ni ra sa beca na misa. O koya oqo, e na siga sa volai e cake, era sa soqoni vata ko ira kecega na lewe ni koro ko Parisi. Era sa lako vakai vavakoso e na sala vata kei na tui kei ira na bete kei ira kecega na turaga ni matanitu; sa ka rairai rerevaki dina sara ka sa tekivu e na mataka lailai ni sa butobuto tiko. Eso vei ira era sa taura na kauveilatai lailai, eso tale na matakau kei na veika tale eso. Ko ira na bete era sa vakaisulu e nai sulu vakaiukuuku.

Sa qai vosa na tui ka kaya vei ira kecega na tamata sa soqoni vata, “Kevaka e dua na ligaqu sa curu vakalailai ki na lotu vou, au sa musuka sara; ke sa dua na luvequ sa na vakasisilataki kina, au na sega ni vakabulai koya; ke vakakina au na soli koya me mate.”

Sa butobuto sara na lomadra na tamata e na siga ko ya; sa yacovi ira na rarama, ia era sa cata ka biuta. Era sa kaya me vinaka na ca ka ca na vinaka, sa yaco kina me butobuto na lomadra me ra sega ni lewa vakavinaka rawa. Ia e na ka era sa kitaka tiko e na siga ko ya era sa nanuma era sa vakayacora kina na lewa ni Kalou. Ia ke ra muria na rarama sa yacovi ira eliu, era sa qai sega ni cakava na ka era sa kitaka e na siga ko ya; o koya oqo era sa cudruvi kina emuri.

Era sa qai vosa bubului me ra vakaotia na lotu vou. Sa oti ko ya era sa qai lako vakaivavakoso tale, me ra la’ki cakava na cakacaka era sa bubului kina. Sa so na vanua sa vakarautaki oti e na sala me vakamai kina na tamata, ia ni sa donuya na tui sa dau vakacaudrevi na buka me raica ko koya na nodra rarawa na tamata sa vakamai. Ia ni ra sa lako vakalailai tale e na sala sa qai dua tale sa mate e vaka kina. Sa sega ni tukuni rawa na kena levu na nodra rarawa na tamata era sa mate e na siga ko ya; ia na kena vinaka era sa lomadei ka vosota vakavinaka na nodra vakararawataki. Ia ni sa oti na siga ko ya era sa qai lesu kece ki na nodra veivale, era sa nanuma ko ira na bete kei koya na tui ni sa qai bokoci na lotu vou.

E nai ka 21 ni Janueri 1793, e rua na drau ka limasagavulu-ka-walu na yabaki mai na siga era sa cakava na lotu levu ko ya sa tukuni oti, ia e na yabaki sa qai tukuni eke, era sa qai lako vakaivavakoso tale ko ira na lewa ni koro mai Parisi, na koro turaga mai Varanise. Me vaka eliu era sa vakamatea talega na tamata; ia e na siga sa qai caka vakarua kina na soqoni levu, sa yarataki mai na nonai tikotiko vakaturaga na tui, ka sa muduki na uluna me sa mate sara ko koya. Ia ka sega na tui duadua ga, e rua na udolu ka walu na drau na turaga kei ira na bete era sa mate vata e na gauna ko ya. Sa dau tukuni e na veivola eso me yacana na gauna ko ya na “Gauna Rerevaki” mai Varanise.

Ni sa biuta na vosa ni Kalou ko Varaise e na gauna eliu, e na gauna era sa vunautaka kina na dina ko ira nai talatala eso, sai koya na gauna sa kaburaka kina na sore ni valu kei na veivakamatei. Ia ni raica; na gauna butobuto sa yaco e na yabaki e 1793, ka sa yaco e na vuku ni nodra lialia na bete ni ra sa vorata na dina e na gauna i Luca. Sa dua dina na ka ca sa yacova Faranise e na gauna ko ya.

Ni sa sega ni rawa me vunautaki nai tukutuku dina mai Varanise, sa dua na koro mai Iurope sa digitaki me sa caka kina e dua na cakacaka sa kilai mai Varanise na kena vinaka. Ia na koro ko ya na yacana ko Jeniva [Geneva] mai Suitisiladi. Ia mai na vanua ko ya sa tabaki kina eso nai Vola Tabu kei nai vola lalai tale eso, ka sa kau ki na veikoro mai Varanise me volitaki kina, ka levu na tamata era sa kila kina na dina. Sa dau tiko mai Jeniva ko Misi Kalivani kei Misi Farali, ia e rau sa kai Varanise ruarua.

Ia e na gauna ko ya e dua na ka sa vakayacora kina na lewa ni lotu vaka-Roma. E dua na tamata na yacana ko Ikenesio Loyala sa to vata kei ira tale eso me ra dua na taba ni lotu Katolika, me sa nodrai tavi me ra cakava na nona lewa na Popi ka vakayacora na nonai vakaro. Era sa tamata gumatua sara, ia ka sega vei ira na loloma. Ia era sa vaka na tamata lialia e na nodrai valavala, ka so na ka era sa kitaka sa vaka na ka sa vakaroti e nai Vola Tabu me da cakava; ia sa sega ni tu vei ra na kaukauwa ni lotu, na kenai rairai walega. Sa sega e dua na ka ca era sa sega ni kitaka ke sa vakayacora kina na nona lewa na Popi. Sa tara vei ira na lasu, na butako, na laba, era sa kitaka kece oqo ke sa yaco me vinaka na lotu vaka-Roma. Ia na yacana ni lotu ko ya na Jisuiti [Jesuit]. Sa kaukauwa mai Iurope na nodra cakacaka, ia sa levu na ka ni vakararawataki sa yaco e na vukudra.

Ia me sa soli vakalevu cake vei ira na Jisuiti na kaukauwa, sa lewa na Popi ko Paula III, me sa nodrai tavi me ra lako ki na veivanua ka vakacurumi ira vakavuni kivei ira na tui kei ira na turaga, me ra cakacaka vakavuni me yaco kina na nona lewa na Popi. Era sa qai tubu me levu ko ira na Jisuiti.

Era sa qai vakaraici ira na tamata kecega era sa lotu e na lotu vou, ko ira na Jisuiti, ka beitaki ira ka vakayacora vei ira na lewa ni Popi me ra mate. Sa vuqa na udolu na tamata era sa mate e na nodra lewa.

Ia ka sa tubu cake na cakacaka ni Kalou e na veivanua; na koro eso sa cata na lotu dina, ia ka so tale sa vakabauta. Sa tolusagavulu na yabaki sa tikoga mai Jeniva ko Kalavani, ka sa cakava kina e dua na cakacaka vinaka. Ia mai na koro ko ya sa levu na tamata sa vuli e nai Vola Tabu ka ra sa lako ki na veivanua tale eso.

E na veitabatamata sa so vei ira na tamata era sa tukuna vakamacala ni sa vakalevulevui koya vakaikoya na Popi. Ia ko ira na Walitenisi era sa tukuni eliu e nai kava ni wase ni vola oqo, era sa dau lako ki Oladi ka vunautaka nai tukutuku dina vei ira na lewe ni vanua. Sa laveti ki na vosa vaka-Oladi nai Vola Tabu.

Sa qai tekivu na veivakararawataki, ia ka sa tubu cake tiko na cakacaka ni Kalou, ia ka sa levu cake nai wiliwili ni tamata ni sa dina ga nai Vola Tabu ka sa kenai vakarau ni lotu ga ka vaka, ka sega nai vola sa dau yaco mai Roma. Era sa dau kaya tale ni sa sega ni vinaka me sa vakasaurarataki na tamata me ra lotu; me ra dui lewa vakataki ira ga e na ka ni lotu.

Ni sa qai yaco mai na gauna i Luca, sa qai vaka e dua nai teitei vinaka mai Oladi ni sa bulabula kina na nona cakacaka. E dua na tamata mai Oladi na yacana ko Meno Saimoni [Memo Simons], ia sa vuli ko koya ka sa yaco me bete e na lotu Katolika. Ia ni sa wilika nai Vola Tabu kei na vola i Luca, sa tuberi ko koya me biuta na lotu sa tiko makawa kina. E dua na siga sa raica ko koya e dua na tamata sa vakamatei e na vuku ni sa sega ni vakabauta na nodra papitaisotaki na gone lailai ko koya, ka sa papitaisotaki tale ni sa tamata bula. Sa qai wilika vakalevu nai Vola Tabu ko Misi Saimoni me baleta na veipapitaisotaki, ka sa kunea kina ni sa sega ni tukuni e nai Vola Tabu na nodra papitaisotaki na gone, ko ira ga era sa vakabauti Jisu, na ka ko ya era sa sega ni kila rawa ko ira na gone lailai.

Sa qai biuta na lotu Katolika ko koya, ka soli koya taucoko ki na cakacaka ni Kalou. E ruasagavulu-ka-lima na yabaki sa daulako voli na tamata oqo ka dau tiko vakarawarawa ko koya. Sa dau tiko talega mai Jamani ka vunautaka na dina vei ira na tamata dravudravua. Sa dau vinaka sara na nonai vosavosa ia sa tamata yalomalumalumu ka sa vaka na nona vunau na nonai tovo e na veisiga; na ka oqo era sa vinakati koya kina ko ira era sa dau rogoca na nona vunau.

Ko ira era sa vakabauta nai tukutuku dina mai Oladi era sa vakararawataki vakalevu sara. Sa kaukauwa sara na lewa i Jialisi na tui mai Oladi. Sa tabu vei ira nai taukei me ra wilika nai Vola Tabu, se masu vuni Vua na Kalou, se lagata e dua na sere, ia sa tara ga vei ira me ra daumasu ki na matakau i Meri. Ko ira era sa veivakataliataka na tabu oqo, ke ra tagane era sa vakamatei e nai seleiwau; ia ko ira na yalewa era sa buluti bulabula. Sa levu na tamata era sa mate e na gauna ko ya.

Mai na vanua ko ya eratou sa beitaki e na mata veilewai ko iratou taucoko na lewe ni vale ni ra sa sega ni dau la’ki misa ki vale ni lotu. Ni ra sa tiko e na mataveilewai, e dua vei iratou na gone sa tarogi e na ka eratou sa daukitaka e na nodratou vale. Sa kaya vakaoqo na gone, “Keitou sa cuva sobu e na neitou vale ka masu Vua na Kalou me keitou vakararamataki e na ka vakayalo, ia me keitou vakasavasavataki mai na neitou i valavala ca. Keitou sa dau masu vua na Kalou e na vuku ni noda tui, kei ira talega na noda turaga, me sa maroroi ira na Kalou.” Ni ra sa rogoca iratou ko ira na turaga, era sa via maroroi iratou mai na mate ka sa sega ni rawa, na tamadratou kei na luvena tagane e rau sa vakamai.

Sa kaukauwa dina sara na nodra veivakararawataki na lotu vaka-Roma, ia sa sega ni lailai kina na nodra vakabauta na tamata dina. Ko ira na yalewa, sa dua na ka dina na nodra lomadei e na lotu vou. Sa tukuni ni sa kama tiko na watidra, era sa dau tiko voleka ki na buka ka dau vosa vei ira me ra dina e na nodra vakabauta ka ra sa daulagata na sere. Sa kainaki ni sa lewai me mate eso vei ira na gone yalewa, era sa vakaisulu vinaka sara me vaka era sa vakarau me vakawati. Ka ra sa qai davo e nai bulabula sa vakarautaki vei ira, ka ra sa sega ni tagi se rairai rarawa kina.

Ia na kedra dra na tamata era sa mate e na vuku ni vakabauta sa vaka na sore ni kau sa biu ki na qele, sa tubu cake ka vua me levu. Na veivakararawataki sa yaco kina me tubu cake vakalevu na lewe ni lotu. Ni sa raica na tui na nodra tiko dei e na lotu vou, ko ira na kai Oladi, sa yalo ca vakalevu kina, ka sa vakalevutaka na kena kaukauwa na veivakararawataki. E na gauna i Wiliami mai Taiti [William of Orange] na turaga vinaka ka dina era sa qai sereki ko ira na kai Oladi mai na nodra veivakararawataki.

Mai na vei ulu-ni-vanua mai Petimodi, mai na vei vanua mai Varanise talega, mai na veibaravi mai Oladi, ia mai na veivanua kecega oqo, era sa vakararawataki vakalevu kina ko ira na tamata. Mai Nowei kei Suiteni kei Denimaka, era sa tiko vinaka kina ko ira era sa vakabauta na lotu i Luca. Ia ko ira na kena tamata mai na veivanua ko ya, era sa biuta na lotu vaka-Roma, me ra vakabauta na lotu dina me vaka sa tukuni e nai Vola Tabu.

Nai talatala mai Denimaka ko Misi Tauseni [Tausen], ni sa gone lailai sa makutu ka via volavola tikoga, ia na kena ca ni sa tamata dravudravua ko tamana ka sega ni solia rawa na luvena me vuli. Ia sa qai curu ko koya ki na dua na vale era sa dau tiko vakavuqa kina ko ira na tamata lotu eso e na lotu Katolika. Ia ni sa vinaka ka savasava na nona i valavala e na vale ko ya era sa qai vinakati koya vakalevu kina ko ira na kena qase.

Era sa qai lewa me sa la’ki vuli e na dua na vuli ni lotu Katolika. Era sa lewa me kakua ni lako ko koya ki Witipaka na koro sa tiko kina ko Luca. Era sa sega ni vinakata me rogoca ko koya nai tukutuku i Luca. Ia ni sa dede vakalailai kina, ka raica ko koya na nodrai valavala ni vuli kei na nodrai valavala talega na bete, sa cata na vuli ko ya. Sa via kana na yalona e na kakana vakayalo. Sa qai raica ko koya nai vola i Luca, ia ni sa wilika sa vakabauta. Sa qai curu ki na vuli i Luca mai Witipaka ka sa tiko kina me yacova na gauna sa lesu tale ki na nona vanua. Sa vunau e na veivale ni lotu eso mai na nona vanua, ka sa levu na tamata era sa gole ki na dina. Na matanitu ko ya sa qai lewa me ra maroroi ko ira kecega era sa vakabauta na lotu vou, ka sa qai tabaki e na nodra vosa na Veiyalayalati Vou, ka sa tubu cake kina me bulubulu vinaka na cakacaka ni Kalou.

Mai Suiteni talega ko ira na cauravou eso era sa vuli oti mai Witipaka, era sa lesu tale ki na nodra vanua ka vunautaka na dina mai na nodra veikoro. Koi rau na veitacini ko Pitiri [Petri] e rau sa vuli vei Misi Luca kei Misi Milagiconi, ia ni rau sa lesu tale ki na nodrau vanua e rau sa gumatua ruarua me sa vunautaki kina nai tukutuku dina. E rau sa tamata dina ka yalodei e na cakacaka ni Kalou. E rau sa totaki e na nona lewa na tui.

E dua na gauna ni se tiko e na mata ni tui ko Alofi Pitiri, sa vunau ka tukuna ni sa sega ni vinaka me da vakararavi e na nodra vosa na qase me vaka na lotu vaka-Roma, ia e nai Vola Tabu duadua ga. Sa kaya ko Karisito, “Na noqui vakavuvuli sa sega ni noqu walega, sa nona ga ka talai au mai.” Joni 7:16. Sa tukuna talega ko Paula ke sa vunautaki e dua tani nai tukutuku vinaka sa sega ni vaka nai tukutuku sa dau vunautaki, me qai rusa ko koya. Sa qai tarogi ko Misi Pitiri, “Sa qai rawata vakacava na Popi me cakava vakai koya na lawa ni lotu ka vukica na vunau makawa, ka vakarautaka e dua tale nai tukutuku sa sega ni tukuni e nai Vola Tabu?” Sa kaya ko Misi Pitiri ni sa kenai vakarau ni lotu nai Vola Tabu duaduaga.

Ia ni raica, e sega walega ko Luca kei Milagiconi kei Siwiqili, era sa tamata kila ka e na lotu; sa tiko e na veivanua nai talatala tale eso, era sa turaga kila ka ra turaga dina. Ko iratou sa tukuni e na wase oqo, ko Misi Saimoni kei Misi Tauseni, kei rau na veitacini mai Suiteni, ko iratou kecega oqo, eratou sa turaga kila ka, ka ra turaga lotu dina sara.

Sa vakabauta na lotu vou na tui mai Suiteni ka sa tabaki e na nodra vosa na Veiyalayalati Vou. Era sa marau vakalevu ko ira na lewa ni vanua e nai vola sa qai soli vei ira e na nodra vosa. Sa lewa talega na matanitu me sa vakayagataka nai Vola Tabu e na nodra wilivola na gone.

Sa cilava na butobuto na rarama, ka sa takali na butobuto ka ra sa kalougata kina ko ira na tamata. Era sa sereki mai ena veivakabobulataki ni lotu Katolika, ka sa yaco me matanitu kaukauwa e na lotu vou ko Suiteni. Ia sa yaco e dua nai valu levu mai Jamani, sa totaki Jamani ko Suiteni ka sa gumatua ko Jamani e nai valu ko ya. Ke sega ko Suiteni sa qai yaco beka me lotu Katolika tale ko Jamani kei na veivanua tale eso era sa vakabauta na lotu dina e liu. Ni ra sa gumatua kina ko ira, sa qai soli vei ira na tamata mai Jamani kei na veivanua tale eso me ra dui muria na lotu era sa vinakata, me kakua e dua na tamata me vakasaurarataki e na nona lotu.

Sa dua na tamata gumatua e na wilivola ko Misi Tinitale. E na nona wilika nai Vola Tabu e na vosa va-Kirisi, sa kunea na dina, ia ni sa kila ko koya na sala, sa nanumi ira na kai Peritania, sa vinakata vakalevu ko koya me ra kila talega na dina. Ia ko ira na bete eso era sa kaya vei Tinitale ni ra a solia vei ira na tamata nai Vola Tabu ko ira na lotu vaka-Roma: ka sa kaya vei ira ko Misi Tinitale, “O cei sa vakatavulici ira na ikeli me ra vuka rawa ka kunea na kedra? Na Kalou ga, o koya sa vakatavulici ira talega na luvena me ra kunea e nai Vola Tabu na kakana vakayalo. Dou sa sega ni solia nai Vola Tabu, dou sa vunia ga mai vei ira na tamata ka vakamai ira era vakatavulitaka (Ia sa dina na vosa i Misi Tinitale ni ra vakama nai Vola Tabu, ko ira na bete e na lotu vaka-Roma, e na veivanua eso.)

Ia ko ira na tamata mai Peritania era sa yavavala vakalevu e na nona vunau nai talatala vinaka oqo, ka ra sa lewe levu na tamata era sa vakabauta kina na lotu dina. Ko ira na bete era sa vakaraici koya, ka tovolea me ra vakarusa na nona cakacaka, ka sa dau yaco e na gauna eso na nodrai naki. Sa rarawa kina ko koya, ka kaya, “A cava na ka me’u kitaka rawa? Ni’u sa kaburaka e dua na tikina sa qai lako mai na meca ka cavuraka na ka au sa tea. Ke sa tabaki nai Vola Tabu e na nodra vosa na kai noqu! Sa sega ni rawa na noqu cakacaka ke sa sega ni tabaki nai Vola Tabu.” Sa qai lewa ko koya me laveti tale ki na vosa vaka-Peritania nai Vola Tabu me qai tabaki.

E dua na siga ni rau sa veivosaki tiko kei na bete ni lotu vaka-Roma, sa kaya na bete vua, “Sa vinaka cake me sa tabaki na nona lewa na Popi, ka sega so ni yaga vei keda nai Vola Tabu.” Sa qai kaya sara vua ko Misi Tinitale, “Au sa douvaka na nomudou Popi kei na nona lawa kecega; ke sa solia vei au na bula na Kalou au na vakaraitaka ni sa rawa vei ira na gone lailai me ra kila vakalevu nai Vola Tabu ka lailai ko iko.”

Sa qai tekivu na nona cakacaka levu ko ya. Era sa vakasavi koya mai Peritania ka sa lako sara yani ki Jamani, ka sa qai rawa kina me tabaki nai Vola Tabu e na vosa vaka-Peritania. Ni sa tabaki oti, sa dredre me vakacuruma ki Peritania e na vuku ni kena tabu. Ia ko ira na tamata lotu era sa kauta vakavuni ga. Era sa qai raica ko ira na bete ni sa osooso na vanua e nai vola. Ia na Pikapo mai Durama (Durham) sa volia nai vola taucoko sa tiko e na vale ni vola, ka visa. Ni sa volai kecega sa nanuma ko koya ni sa oti kina nai vola. Ia na tamata sa volitaka vua nai vola sa solia nai lavo vei Misi Tinitale, ia nai lavo ko ya sa tabaki rawa kina e levu tale nai Vola Tabu. Ia ni sa lewai kina ko Misi Tinitale era sa tarogi koya na yacadra era sa veivuke e na cakacaka ni tabaivola. Sa kaya ko koya, “O koya na Pikapo levu ni sa volia vakalevu nai vola!”

Emuri sa biu ki na vale-ni-veivesu ko Misi Tinitale ka tiko dede kina, emuri sa vakamai e na vuku ni nona vakabauta. Na nona cakacaka sa sega ni vakarusai rawa, ia na kena yaga sa yacovi keda mai.

E dua tale nai talatala vinaka mai Peritania na yacana ko Latima (Latimer), sa tukuna e na nona vunau e na dua na siga, “Sa kilikili me volai e na nodra vosa na lewe ni vanua nai Vola Tabu ni sa taka mai vua na Kalou. Sa yaga me ra talairawarawa ki na Vosa ni Kalou ko ira na tui kei ira na tamata kecega. Me sa kakua ni lako e na veisala tani eso, na nodra vosa na qase eliu, se na nodra vosa na bete, e na sala ko ya sa tikoga kina na veika eda sa dau tarabe kina, kei na wa votona. Me da muria na sala ni vosa o koya na sala dodonu.”

E dua tale nai talatala vuku ko Karanima (Cranmer). Sa vunautaka vakadodonu na Vosa ni Kalou, ka sa turaga dokai eliu e na lotu Katolika ko koya. Ia na ka sa biuta kina na lotu koya ni sa sega ni vakabauta rawa ko koya na kenai vakavuvuli.

Sa kaya vakaoqo ko Latima, “Dou sa kila beka, se ko cei sa gumatua duadua e na ka ni lotu? O koya na tevoro. Sa sega ni vucesa se tiko wale ko koya. E na veigauna dou sa kacivi koya sa vakarorogo tu. Ia na vanua sa tiko kina na tevoro sa kau tani nai vola dina ka sa kenai sosomi na kadrala; sa biu tani nai Vola Tabu ka kenai sosomi na rosario; sa biu na rarama ni tukutuku-vinaka, ka sa kenai sosomi na kadrala sa tutu e na siga levu; sa biu na Kalou kei na nona vosa ka sa vakalevulevui na tamata kei na nona vosa.”

Koi rau ko Misi Latima kei Misi Ritile, e rau sa mate ruarua e na buka waqa. Sa ka vakaloloma dina sara na nodrau mate, ni rau sa tamata dina ka savasava. Ni rau sa tuberi yani ki na vanua sa ia kina na veivakamai, e rau sa qai cuva sobu ruarua ka masu vua na Kalou. Ia ni rau sa vauci ki na kau, sa kaya ko Misi Latima na qase, vei Misi Ritile, “Kakua ni ko yalolailai e daidai, mo tudei ga me vaka na tamata dina. E daru na tutuvaka e na siga oqo, e Peritania, na cina ena sega ni bokoci rawa.”

Sa totolo na nona mate ko Misi Latima, ia ka sa sega ni vaka kina ko Misi Ritile, ni sa sega ni waqa vinaka na buka. Ia ni sa berabera na nona mate sa kaya vei ira me ra vakatotolotaka na buka vua. Ni sa vakarau mate sa kaya ko koya, “Turaga Jisu, me nomuni na noqu bula.”

Sa kaburaki eliu sara mai Sikotiladi na sore ni dina. Ni sa kaukauwa mai Igiladi na lotu vaka-Roma, era sa sereki tu mai Sikotiladi, ia emuri sa kaukauwa talega mai na vanua ko ya na lotu Katolika. E na gauna eliu era sa lako kina na vuli i Misi Waikilefi ka vunautaka kina na dina; ia e na gauna i Luca sa qai tukuni tale na kosipeli. Nai Vola Tabu sa laveta ko Misi Tinitale sa kau yani ki na vanua ko ya ka levu na tamata era sa vakararamataki kina. Ni sa vakamai e dua na tamata sa vaka e dua na vunau levu vei ira na lewe ni vanua, ka ra vakabauta kina ko ira na lewe vuqa.

E dua nai talatala vinaka ka rogo levu mai Sikotiladi na yacana ko Joni Nokisi (John Knox), ka sa lomadei sara e na dina ko koya. Sa kau vakavesu ko koya vua na Ranadi Peritania na yacana ko Meri, ka sa vakamacalataka vua nai tukutuku dina, ka tukuna talega vua ni sa sega ni nonai tavi me lewai ira na tamata e na kau ni lotu. Sa tarogi koya vakaoqo na Ranadi, “Na nomui vakavuvuli sa dua tani kei na nodrai vakavuvuli na lotu Katolika; o cei me’u vakabauta?” Sa qai kaya ko Joni Nokisi, “Ni vakabauta ga na Kalou me vaka sa tukuni e na nona vosa. Ia ni kakua ni vakabauti au, se ko ira na bete. Sa macala na vosa, ia ke sa sega ni macala e dua na tikina, sa tu na Yalo Tabu, o Koya ena vakamacalataka na kenai vakavuvuli vei keda.” Ia sa ka rerevaki dina sara na nonai tikotiko ko Misi Nokisi ni sa marama yaloca sara na Ranadi, ka sa levu na tamata sa vakamatei e na nona lewa.

Ia mai Peritania, ni sa yaco me kena lotu na matanitu na lotu vou, sa qai sega ni tautauvata na kena levu na tamata sa mate e na buka waqa, ia era sa mate kina eso, ka sa bale ga ni sa so nai vakavuvuli ni lotu vaka-Roma sa sega ni biu e na lotu vaka-Peritania. Ia era sa sega ni kila ni sa dodonu me sa soli vei ira kecega na tamata me ra dui muria na lotu era sa vinakata; era sa sega ni kila na dina e na ka oqo me vaka sa kilai e na gauna oqo. Sa lewa na matanitu me ra muria na lotu vou ko ira na lewe ni vanua taucoko. Ia sa tawa dodonu na nodra lewa ka ra vakararawataki ko ira eso ni ra sa sega ni vakabauta na lotu vou. Sa yaco me kaukauwa na lotu Jiaji, ka so tale na lotu lalai sa sega ni vakabauta na lotu Jiaji, era sa vakararawataki e na nodra lewa na lotu Jiaji.

E na vuku ni ka bibi oqo sa levu na tamata era sa vakasevi mai na nodra vanua ka ra lotu mai veikau, se ena tikina vuni tale eso. Eso era sa dro ki Amerika ka tekivutaka kina na matanitu vou mai na vanua ko ya.

Ia me vaka e na nodra gauna nai apositolo, ni sa yaco na veivakararawataki sa tubu cake kina na lotu. Sa biu ki na vale-ni-veivesu ko Joni Puniyani, nai talatala vinaka ko ya, ia ni sa tiko kina sa vola ko koya nai vola vinaka ko ya, na yacana na “Vulagi Lako.” Sa mate makawa ko Misi Puniyani, ia na nona i vola sa bula tiko ka vosa tiko kina ko koya, ka ra lewe vuqa na tamata era sa tuberi ki na dina e na nona i vola.

Ni sa oti e dua na drau na yabaki, sa qai yaco me ra butobuto tale e na ka vakayalo ko ira na kai Peritania. Ko ira nai talatala ni lotu Jiaji era sa sega ni vakavulici ira na tamata e na ka ni Vola Tabu. Sa qai tubu cake e na gauna ko ya ko Misi Wesele, kei Misi Waitifile, kei Misi Fileja, ia ko iratou oqo, eratou sai talatala dina ka ratou sa vunautaka vakadodonu na vosa.

Era sa sega ni kila vinaka ko ira na tamata e na gauna ko ya ni da sa vakabulai e na noda vakabauti Jisu – era sa sega ni kila ni loloma ni Kalou eda sa rawata kina na bula tawa mudu. Sa tukuni e na gauna i Luca, ia e na gauna eloma sa tabonaki tale ka ra sa vakabauta ni sa rawa na bula tawa mudu e na noda cakacaka vinaka.

Ni sa tekivu me vunau voli ko Misi Wesele sa sega ni kila vinaka nai vakavuvuli vinaka oqo. E dua na gauna ni sa tauvi mate ko koya, era sa tarogi koya se cava na vu ni nona vakabauta, ka sa kaya ko koya, “Sa vuna ga na noqu cakacaka vinaka.” Ia e muri sa raica na dina e na ka oqo ko Misi Wesele, ka kila ni sa vu ni lotu dina na vakararavi e na dra i Jisu Karisito duaduaga.

Ni rau sa lesi me rau i talatala koi rau na veitacini, ko Joni Wesele kei Jialisi Wesele, e rau sa talai yani ki Amerika me rau vunau kina. Ia ni rau sa vodoka na waqa, sa tiko talega kina eso na tamata lotu mai Poimia; era sa kai vata kei Misi Use, sa tukuni eliu e nai vola oqo. Ia ni sa rairai ni ra na mate kecega e wai, eratou sa sega ni rere ko iratou na kai Poimia, ia ko Misi Wesele sa rere vakalevu.

E na dua na nonai vola sa tukuni iratou ni ratou sa tamata dina, ka kaya kina, “E ratou sa tamata yalomalumalumu ka dauloloma. Ia e na waqa keitou sa vodo vata kina, eratou sa dauqaravi ira vakavinaka na tauvi mate. Ia ni sa vakararawataki iratou ko ira na kai mua, eratou sa sega ni sauma, eratou sa galu ga. Ia e na dua na siga ni ratou sa cakava na nodratou lotu ka ia na sere, sa vodoka na waqa e dua na biau levu ka sa kadresu kina na laca levu, ia eratou sa laga sere tikoga; ia ko ira na kena vo ni pasidia era sa rere ka tagi. Au sa qai tarogi iratou vakaoqo, ‘Dou sa sega beka ni rere?’ Eratou sa qai kaya vei au, ‘Sega, keitou sa vakarau tu e na veisiga me keitou mate.’”

Ia ni yaco yani ki Amerika ko Misi Wesele, sa tiko vata kei iratou na kai Poimia e macawa vica ga sa qai macala kina vua ni da sa sega ni vakadonui e na noda cakacaka vinaka, me sa vakabauti ga na “Lami sa colata na nodai valavala ca kecega.” Sa qai vakacegu na lomana ka marau ni sa rawa na bula e nai solisoli, “Sa sega e nai lavo se nai voli.”

Ko Misi Wesele kei iratou tale eso, eratou sa vunautaka nai tukutuku-vinaka e na veikoro eso mai Peritania, ka levu dina sara na tamata era sa veivutuni e na nodra vunau, ka sa vaka-dinadinataka na cakacaka ni Yalo Tabu. Sa sega ni nanuma eliu me dua tale na nodra lotu; era sa nanuma ga me ra vunautaka na dina me ra vakasavasavataki kina ko ira e na lotu Jiaji. O koya oqo sa lewa kina ko Misi Wesele me ra dua ga na taba ni lotu Jiaji.

Sa dua na ka dredre na veivakararawataki sa cakava na lotu Jiaji vei ira na lotu Wesele. Eso vei ira nai talatala e na lotu Jiaji era sa vakabauta nai tukutuku i Misi Wesele, ia era sa veivuke eso e na vunautaka Jisu e na veikoro, ia ko ira nai vavakoso eso era sa vaka ga na vatu e na nodra moce vakayalo, ia era sa vakayadrataki e na vunau vou sa caka vei ira ka ra sa qai bula tale.

Sa dede vakalailai sa yaloca e na nodra cakacaka ko ira nai talatala eso e na lotu Jiaji kei ira talega na tamata vuku eso. Ia na veivale ni lotu sa dola tu eliu vei ira na lotu Wesele sa qai sogo e muri. Ni sa rairai na nodra cudru nai talatala ni lotu vaka-Peritania, sa qai yaco kina me ra vakararawataki ko Misi Wesele kei ira nai talatala era sa tiko vata kaya. Sa vuqa na gauna sa voleka sara ni mate kina ko Misi Wesele ka sa macala ga ni sa daumaroroi koya na agilose i Jiova.

Sa tukuna ko Misi Wesele na nona dau veimaroroi i Jiova, sa vaka tu oqo na nona vosa, “E dua na bogi sa levu na tamata era sa muri au mai ka tovolea me ra vakacacani au. Ni’u sa siro sobu e na dua na baba dravidravia, au sa sega sara ni tidara vakalailai. Eso vei ira era sa taura na noqu kote me’u yarataki sobu kina ka sa sega ni rawa, sa kadresu ga na noqu kote. E dua sa tovolea me yaviti au e nai wau bibi, ka sa sega ni rawa, sa vaka sa tarovi koya e dua na agilose. Eso vei ira era sa veivutuni mai muri ka vakabauti Jisu.

Ia ko ira na lotu Wesele ena gauna ko ya era sa vakalialiai vakalevu e na vuku ni nodra lotu ka ra vakacacani talega. Sa butakoci na nodrai yau ka ra yaviti ka sa vakaviriki e na vatu na nodra veivale ka sega ni maroroi ira kina na matanitu. Ia era sa sega ni beitaki rawa e na dua na ka ca ni sa savasava na nodrai tovo.

Ni sa bera na gauna i Misi Wesele, ia e na nona gauna talega, sa dau vunautaki vakalevu ni sa sega ni yaga vei keda na vunau e tini. Era sa dau vunautaka, ko ira nai talatala eso, ni sa vakaotia na vunau ko Karisito, era sa kaya ni sa vakabobulataki o ira kecega era sa muria na vunau ko ya. Ia sa vakamacalataka vakadodonu ko Misi Wesele na kena vinaka kei na kena yaga na vunau e tini, ni sa kaya ko koya, na vunau e tini sa sega ni vakaotia ko Karisito. Sa sega ni lako mai ko koya me vakaotia na vunau ko ya se dua na tiki ni vunau sa sega ni vukici rawa na vunau e tini. Sa tiko makawa mai nai vakatekivu kei vuravura na vunau e tini, sa sega walega ena vatu raraba e rua, ena lomadra talega na tamata ni Kalou. Na vunau e tini sa vakataudeitaki me lawa e na veitabatamata kecega, ena veigauna talega, sa sega ni vakayagataki na vunau koya ena vuku ni veigauna se na veiyasana, sa vuna ga na nona lewa na Kalou sa vakaraitaki e na vunau e tini ni sa nona vunau ko ya ka sa sega ni veivukiyaki ko Koya. ‘Au sa sega ni lako mai me’u vakaotia na vunau, me’u vakayacora ga.’ Ia na kenai balebale na tikina oqo sa vakaoqo; sa lako mai ko Karisito me vakataudeitaka na kenai balebale. Sa vaka sa kaya ko koya, ‘Au sa lako mai me’u tukuna na kena yaga na veitikina kecega; Me’u vakaraitaka na kena cecere kei na kena raraba, na kena levu taucoko na vunau e tini, ia na kena savasava talega, kei na kena yaga vei keda ni da sa vakabauta.’

Sa vakaraitaka ko Misi Wesele e na nona vunau ni rau sa sega ni veimecaki na vunau e tini kei nai tukutuku-vinaka, “Na vunau kei nai tukutuku-vinaka e rau sa lako vata ruarua. Na vunau e tini, sa dau vakarautaka na sala ki nai tukutuku vinaka, ka sa dusia kina nai vunau; ia nai tukutuku-vinaka sa tuberi keda me da talairawarawa ki na vunau e tini. Sa tukuni e na vunau me da lomana na Kalou, me da lomani ira talega na kai noda, me da yalomalumalumu, me da savasava. Eda sa sega ni rawata na ka kecega oqo vakataki keda; sa rawa ga ni sa vukei keda na Kalou me da dauloloma, me da yalomalumalumu, ka me da savasava; ia na veika oqo sa yaco e na noda vakabauti Jisu.” Sa kaya talega ko Misi Wesele, “Na meca duadua ga ni tukutuku-vinaka sai ira ga era sa doudou me ra lewa na vunau ka vosavakacacataka. Era sa kaya ni ra sa vakarokorokotaka na Kalou e na nodra vunau, ia, era sa vakarokorokotaki Jisu me vaka sa vakarokorokotaki Jisu ko Jutasa ni sa kaya ko koya, ‘Sa loloma, Vakavuvuli!’”

Ni sa vunautaka nai tukutuku vinaka ko Misi Wesele, sa vunautaka na vunau ko koya, ia me vaka na nona Turaga, sa “vakalevulevuya na vunau ka vakarokorokotaka.” Aisea 42:21. Sa dua na tamata yaga sara e vuravura ko Misi Wesele, ka sa levu na nona kawa vakayalo. Ke sa vakataki koya ko ira na lewe ni veilotu e daidai ke vinaka kina ko vuravura! Sa tamata dina ko koya ka sa dau muria na rarama kecega sa cilavi koya. Me da vakataki koya ko i keda kece sa cilavi. Me da vakataki koya ko i keda kece.

Na nodra vala vakadede kei nai Vola Tabu ko ira na kai Varanise, sa vakayacora kina vei ira emuri na ka dredre sara a ya na veivala, kei na gauna rerevaki talega. E na vuku ni nodra lewa na lotu Katolika eliu, ni ra sa bese ni vakabauta nai Vola Tabu kei na vunau dina sa veivakararamataki, sa qai yacovi Varanise na gauna rerevaki. Na nodra bureitaka na Vosa ni Kalou na lotu vaka-Roma sa parofisaitaki e nai Vola Tabu; ia ko Joni e nai Vakatakila sa tukuna na ka rerevaki sa yacovi Varanise.

Sa tukuni e nai Vakatakila wase 11, “Ia era na butuka na koro tabu (na lotu dina) ka vula vasagavulu ka rua (na siga 1260). Ia ka’u na solia vei rau na noqui talatala, me rau parofisai rawa ka siga e dua na udolu ka rua na drau ka onosagavulu, ka rau na vakaisulu e nai sulu taga… ni rau sa vakaotia na nodrau i tukutuku, ena veivala kei rau na manumanu sa lako mai bulubulu sa sega ni vakabotona, ena kaukauwa vei rau ko koya, ka vakamatei rau. Ia ena biu wale tu na yagodrau sa mate e na saqata ni koro levu, sa vakatokai vakaibalebale, ko Sotoma kei Ijipita, sa lauvako talega kina e na kauveilatai na nodrau Turaga… O ira talega era sa tiko e vuravura era na reki ni rau sa mate, ka marau vakalevu, a ra na duiveisoliyaki na nodra ka ni loloma; ni rau sa vakararawataki ira era sa tiko e vuravura ko i rau na parofita oqo. A sa oti e tolu na siga kei na veimama ni kava ni siga, sa qai curumi rau na Yalo ni bula mai Vua na Kalou, a rau sa wavu tu kina; a sa ka levu na rere sa kani ira era sa raici rau.” Ai Vakatakila 11:2-11.

E na gauna sa tukuni e cake oqo, “vula vasagavulu ka rua,” kei na “siga e dua na udolu ka rua na drau ka onosagavulu,” ia sa gauna vata oqo, sa baleta na gauna era sa vakararawataki kina ko ira na tamata dina e na veivakararawataki levu ko ya, era sa vakavuna ko ira na bete ni lotu Katolika. Sa 1260 na yabaki era sa vakararawataki kina ko ira na tamata lotu mai Iurope. Na gauna balavu ko ya, sa tekivu e na yabaki A.D 538, ni sa qai kaukauwa mai na lotu vaka-Roma, ka sa yacova sara na yabaki A.D 1798. E na yabaki ko ya, sa curu ki Roma e dua na turaga ni valu mai Varanise, ka taura vakavesu na Popi ka kauti koya ki Varanise, ka sa mate kina ko koya. Ia mai na siga ko ya me yacova na gauna e daidai sa sega ni kaukauwa me vaka eliu na lotu vaka-Roma.

Ko ira na tamata lotu era sa sega ni vakararawataki e na gauna taucoko sa parofisaitaki, a ya e 1260 na yabaki; e segai. E na nona loloma na Kalou, sa vakalekalekataki na gauna balavu ko ya, ia ke segai, era sa mate oti ko ira na tamata dina. Ni sa parofisaitaka na gauna ko ya ko Jisu, sa kaya ko Koya, “Ia kevaka ena sega ni vakalekalekataki na gauna ko ya, ena sega na tamata me bula rawa; ia e na vukuda na digitaki ena vakalekalekataki na gauna ko ya.” Maciu 24:22. E na vuku ni nodra vunau nai talatala e na gauna i Luca, sa muduki na veivakararawataki ni sa bera ni yacova na yabaki A.D 1798.

E na vosavakaibalebale e nai Vakatakila 11, sa kaya na parofita e na vukudra nai talatala, “Na kau ruarua oqo na yacana na olive, kei nai tutu ni cina e rua sa tu e na mata ni Turaga kei vuravura.” Sa kaya ko Tevita, “Na nomuni vosa na cina ki na yavaqu, kei na rarama ki na noqu sala.” Nai talatala e rua, sai rau na Veiyalayalati Makawa kei na Veiyalayalati Vou, sa tukuni kina nai Vakabula e na nona lako oti mai me vaka sa parofisaitaki e na Veiyalayalati Makawa.

Sa tukuni me rau “parofisai rawa ka siga e dua na udolu ka rua na drau ka onosagavulu, ka rau na vakaisulu e nai sulu taga.” E na gauna ko ya sa tiko vakaca kina nai Vola Tabu. Sa vunitaka nai Vola Tabu na lotu vaka-Roma, ia sa soli me kenai sosomi na nodrai vola na tamata. Ko ira era sa doudou me ra tukuna nai Vola Tabu, era sa vakasavi, ka so sa tiko vakavesu, ka so sa dro ki na vei qara vatu – ia sai koya na gauna e rau sa parofisaitaki kina nai talatala ruarua ni rau sa vakaisulu e nai sulu taga. Ia sa ia tikoga na nodrau i tukutuku me oti na yabaki e 1260 ko ya. E na gauna butobuto kecega ko ya, sa so na tamata dina e na veivanua era sa gumatua e na vunautaka na Vosa.

Sa kaya talega na parofita, “Ia kevaka e dua na tamata sa via vakacacani rau, sa lako mai na gusudrau na buka waqa, ka kania sara na nodrau meca; ia kevaka e dua na tamata sa via vakacacani rau, ena vakamatei ga vakaoqo.” Ai Vakatakila 11:5. Sa dredre me ra buturaka sobu na Vosa ni Kalou ko ira na tamata ka sega ni cudruvi emuri. Na kenai balebale na vosa oqo sa tukuni e nai Vakatakila 22, “Au sa vakatakila vei ira na tamata kecega era sa rogoca na vosa ni parofisai ni vola oqo, Kevaka e dua na tamata ena vakaikuritaka na veika oqo, ena vakaikuritaka vei koya na Kalou na mate ca sa volai tu e nai vola oqo; ia kevaka sa dua na tamata sa kauta tani eso na vosa mai nai vola ni parofisai oqo, ena kauta tani na Kalou na nona i votavota mai na kau ni bula, mai na koro, savasava, ka mai na veika talega sa volai tu e nai vola oqo.” Tikina e 18, 19.

Sa soli na vosa oqo me da kila na tamata ni sa ka rerevaki me da vukica e dua na ka sa volai e nai Vola Tabu. Sa baleta na vunau talega, ni sa so na tamata era sa doudou me ra vakatanitaka na vunau e tini. Sa kaya talega ko Joni, “Ia ni rau sa vakaotia na nodrau i tukutuku.” Sa oti sara na gauna e na yabaki e A.D 1798, ia rau sa vakaisulu e nai sulu taga, me yacova na gauna ko ya. Ia ni rau sa voleka ni cakava oti na nodrau i tukutuku, sa qai “veivala kei rau na manumanu sa lako mai bulubulu sa sega ni vakabotona.” Sa dau nona meca levu na Kalou na lotu vaka-Roma, ia sa qai tubu cake tale e dua.

Sa nodra i naki makawa na lotu vaka-Roma, me vunitaka nai Vola Tabu mai vei ira na tamata e na dua na vosa sa sega ni kilai vakalevu, a ya na vosa vaka-Latini. E na nodra gauna na lotu Katolika e rau sa parofisaitaka ni rau sa vakaisulu e nai sulu taga, ka sa tukuni me dua tale na matanitu me tubu cake me vala vakaukauwa kei nai Vola Tabu.

Na “koro levu” sa biu wale tu kina na yagodrau ni rau sa mate, sa tukuni me Ijipita ko ya. Tikina e 8. Ia sa macala vei keda ni sa liu ko Ijipita vei ira kecega na matanitu e na tawa vakabauta. Sa sega e liu e dua na tui me rau tautauvata kei Fero e na nona tawa vakabauta. Sa kaya ko koya, “O cei ko Jiova, me’u vakarorogo ki na domona me’u laivi ira kina na Isireli me ra lako? Au sa sega ni kilai Jiova, au na sega talega ni laivi ira na Isireli me ra lako.” Oqo na tawa vakabauta dina sara: ia na matanitu sa tukuna ko Joni e nai Vakatakila sa dua na matanitu e vakakina e na tawa vakabauta. Ia “na koro levu,” E rau sa vakatautauvatataki kei Sotoma. Ai Vakatakila 11:8. Na nodrai valavala ca levu mai Sotoma, nai valavala vakasisila, kei na dauyalewa. Ia na matanitu sa tukuna ko Joni, sai koya e dua na matanitu sa levu kina nai valavala ca oqo.

Sa macala e na vosa i Joni e nai Vakatakila me sa tubu cake na matanitu oqo ni na voleka mai na yabaki A.D 1798, e dua na matanitu ko ya, me veivala kei rau nai talatala, o koya nai Vola Tabu. E na matanitu ko ya, sa tukuni me tu kina na tawa vakabauta me vaka sa tiko main Ijipita eliu, ka me ia talega kina nai valavala vakasisila sa vakaraitaki mai Sotoma eliu.

Na parofisai oqo, sa tukuna ko Joni, sai koya na parofisai sa baleti Varanise. Ia e na yabaki e 1793, sa qai raica vakadua ko vuravura e dua na soqoni vakamatanitu era sa lewa e na nodra bose ni sa sega ni dua na Kalou. Ko Varanise sai koya ga na matanitu ko ya. Sa levu na tamata e na veimatanitu eliu era sa tawa vakabauta, ka sega e liu e dua na matanitu taucoko sa lewa e na soqoni vakamatanitu ni sa sega na Kalou. Ia ko ira na tagane kei ira na yalewa mai Parisi era sa ia vakalevu na marau e na siga ko ya.

Sa tautauvata kei Sotoma ko Varanise e na gauna ko ya. Na lawa sa dauvauci ira na veiwatini, sa biu mai Varanise e na gauna ko ya, ka dua na ka vakasisila na nodra i valavala na tamata ka cakacaka vakaukauwa kina na tevoro e na gauna ko ya.

Sa tukuni e na parofisai, “Na vanua sa vakoti ki na kauveilatai na Turaga,” sa rauti Varanise na vosa oqo. Na yalo sa tuberi ira na bete me ra vakamatei Jisu, sa tu talega vei ira na kai Varanise. Ni sa ia mai na vanua ko ya na veivakararawataki vei ira era sa lotu dina, sai koya na vakoti Jisu ki na kauveilatai.

Sa levu na tamata mai Varanise sa vakamatei e na vuku ni lotu. Ko ira na Alipijinisi mai Varanise era sa vakataki ira na Walitenisi, era sa tamata dina, ka ra sa vosota vakalevu na ka rarawa e na vuku ni nodra vakabauti Jisu. Era sa vakasavi me vaka na manumanu ni veikau, ka sa soli nai lavo vei ira era sa vakamatea e dua vei ira na lotu vou.

Ke sa tukuni kecega na veivakararawataki e na veigauna, sa ca vakalevu cake na gauna sa ia kina na veiraravui mai Parisi na koro turaga mai Varanise. “Na veiraravu i Senta Bacolomu” [Massacre of Saint Bartholomew]. Sa dua na ka levu ka rerevaki na veiraravu ko ya. Sa dua na ka veivakurabuitaki na kenai tukutuku. E na vuku ni nodra vosa na bete, sa lewa na tui me yaco na ka ca ko ya. Ni sa qiri na lali levu e na koro turaga, era sa qai vakatekivu na veivakamatei. Ko ira na lotu vou era sa moce tiko e na nodra veivale, era sa yarataki mai na nodrai mocemoce ka vakamatei e na bogi ko ya.

Sa liutaki ira ko Setani e na cakacaka ca ko ya, ka sa yaco e na Okosita 24, 1572. Sa sega ni ia e na dua ga na siga, sa dua na macawa taucoko sa caka tiko na veiraravui mai na koro turaga ko Parisi kei na veikoro tale eso. Ko ira kecega na tamata e na lotu vou era sa kunati ka vakamatei, ko ira na qase kei ira na gone lalai kei ira na turaga kei ira na tamata lalai. E na gauna lekaleka walega ko ya, sa vakamatei e vitusagavulu na udolu na tamata dina mai Varanise.

Ni sa rogoca mai Roma ko Kerokori XIII, na Popi, nai tukutuku ni nodra mate na tamata lotu vou, sa marau vakalevu sara kina ko koya. Sa qai yaco na ka sa domona vakalevu ko koya, ia na tui Varanise sa yaco kina me wekana dina sara. Sa levu dina na marau mai Roma; sa qiri na lali mai na veivale ni lotu ka vakacaudrevi na buka waqa e loma ni koro me ra vakaraitaka kina na nodra marau. Ko Kerekori kei ira na bete levu era sa cakava e dua na lotu e baleta na nodra mate na meca, ka bulia e dua nai lavo me kenai vakananumi.

E na yabaki 1793 sa tamusuka ko Varanise na vua ni veika ca sa kaburaka e na veiraravu i Senta Bacolomiu. “Ia na manumanu sa lako mai bulubulu sa sega ni vakabotona, ena kaukauwa vei rau ko koya ka vakamatei rau.” Nai Vakatakila 11:7. Sa lewa na matanitu me ra kakua ni wilika nai Vola Tabu ko ira na kai Varanise. Era sa lewa talega me sa kumuna vata nai Vola Tabu kecega ka visa. Na ka kecega sa volai e nai Vola Tabu era sa tovolea me ra vukica. Na macawa sa dau vitu kina na siga era sa lewa me qai tini emuri. Era sa kaya me sa tabu na veipapitaisotaki. Ia mai na veibulubulu era sa lewa me volai kina “Mate ka tawa mudu” ni ra sa sega ni vakabauta na tucake tale.

Era sa kaya ni sa sega ni dina ni sa vu ni vuku dina na rerevaki Jiova, ni ra kaya ni sa ka lialia ga ko ya. Era sa vakatabuya na soqoni e na veivale ni lotu. Ia na Pikapo levu mai Parisi, sa tukuna e na gauna ko ya ni sa sega ni dina na veika sa dauvunautaka eliu ko koya, ka kaya ni sa sega na Kalou.

“O ira talega era sa tiko e vuravura era na reki ni rau sa mate, ka marau vakalevu, a ra na dui veisoliyaka na nodra ka ni loloma.” Ai Vakatakila 11:10. Ia ko Varanise e na gauna ko ya sa vagalui rau nai talatala na Veiyalayalati Makawa kei na Veiyalayalati Vou. Na Vosa ni Kalou sa no e na saqata ni koro sa vaka ni sa mate sara nai Vola Tabu, ia ko ira era sa cata nai Vola Tabu era sa reki vakalevu. Ko ira na tamata era sa doudou me ra veibolebolei e na mata i Jiova me vakataki ira na tamata e na gauna makawa, era sa kaya, “Sa kila vakaevei na Kalou? A sa vuku vakacava ko Koya na cecere?”

Era sa tiko vakaca sara ko ira na kai Varanise ni sa sega na nodra Kalou, ka ra biuta nai Vola Tabu ka sogota na veivale ni lotu. Ia emuri ni ra sa via lotu ko ira na tamata, era sa qai lewa me sa nodra kalou e dua na yalewa, ia na yalewa ko ya sa dua na yalewa dautagane. Ko ira na kena turaga e na matanitu era sa soro vua na yalewa ko ya ka kaya ni sa nodra kalou. Sa dua na ka lialia sara na nodra lewa, ka sa bale ga ni ra sa biuta na Vosa ni Kalou. Ni sa vakanadakui koya na Kalou ko Varanise ka vakararawataki ira na tamata dina, era sa mani dro ki na veivanua tani ia mai na gauna ko ya sa tekivu me lutu sobu sara ko Varanise ka sega ni tubu cake rawa na lewe ni matanitu ko ya ka sai koyakoya tikoga na kedra levu na kai Varanise e na veiyabaki e limasagavulu oqo.

Ni ra sa biuta na Kalou kei nai Vola Tabu talega sa tubu vakalevu nai valavala kaukauwa mai Varanise; ko ira na vutuniyau era sa cati ira na dravudravua ka sauma vakaca na nodra cakacaka. E na gauna ko ya sa tui mai Varanise ko Lui 15 ka sa dua na tui ca sara. Ko koya kei ira na nona turaga era sa lasa ga e na marau kei nai valavala vakasisila. Sa yavavala kina na matanitu ka levu kina na kakase kei na vosakudrukudru ka rairai ni ra na leqa kina na tui kei ira sa lasa vata kaya.

Ia ko Roma ga sai koya sa vakabobulataki ira na kai Varanise; sa kila ko koya ke ra vakararamataki e na rarama ni tukutuku-vinaka, sa na sega ni rawata ko koya me tuberi ira me vaka na nona lewa. Ia ka sa sega ni yaco me vaka sa nakita ko Roma. Sa yaco me ra tamata tawa vakabauta sara ko ira na kai Varanise. Era sa cata na lotu vaka-Roma kei na veilotu kecega. Sa tubu cake e dua na tamata na yacana ko Volitare, ka kaya ko koya ni sai vola lasulasu nai Vola Tabu, ka ra sa vakabauta na nona vosa ko ira na lewe vuqa.

Sa qai tamusuka ko Varanise na ka sa tea eliu ko koya. E na vanua era sa vakamai kina ko ira nai talatala dina e na gauna i Luca, e na vanua dina ga ko ya sa caka kina na qilotine, o koya nai sele ni veivakamatei, sa tamusuka kina na domodra na le vuqa sara, ia na yacana na gauna ko ya e na nodrai vola na vuku, “Na Gauna Rerevaki.” Sa sega e dua mai Varanise sa tiko vakacegui. O koya a tiko vinaka edaidai, sa mate e na mataka. Nai valavala kaukauwa kei nai valavala vakasisila sa ia tikoga.

Era sa kaya ko ira na lewa ni vanua me sa mate e na qilotine na nodra tui ka sa yaco me vakakina; dede vakalailai ko ira era sa lewa me mate na tui, era sa vakamatei talega ko ira. Sa osooso na veivale ni veivesu, ka sa kainaki ni ra sa 200,000 na tamata e na veivale ni veivesu. Sa sega ni tukuni rawa na kena rerevaki na gauna ko ya. Era sa taqaya ko ira kecega na tamata, ko ira na turaga kei ira na lalai; kei ira na vutuniyau kei ira na dravudravua. Sa sega ni vakararawataki walega ko ira na lotu dina, ko ira talega na lotu Katolika.

E na gauna ko ya, sa sega ni rauta na qilotine kecega me vakamatei rawa na tamata sa kau mai me ra mate. Sa vakayagataki talega na dakai ka sa kainaki ni sa damudamu na uciwai e na kedra dra na tamata. Ia sa oti e tini na yabaki, sa vica beka na milioni na tamata era sa vakamatei.

Sa vaka na lewa i Setani na veivakararawataki oqo, ni sa vakaisini ira na tamata me ra vakabauta na ka lasulasu. Sa marau ko koya ni ra sa ia na veivakamatei ko ira na tamata.

Na ka era sa lewa vakaca kina, ko ira na kai Varanise, ni ra sa bese ni vakabauta na Vosa ni Kalou. “De ko a vakarorogo ki na noqu vunau! Sa na qai vaka na uciwai na nomu vakacegui…” “Sa kaya ko Jiova, sa sega na vakacegui vei ira na tamata i valavala ca.” Aisea 48:18, 22. “Ia ko koya sa vakarorogo vei au ena tiko vinaka, ka na vakacegui ka sega ni rerevaka e dua na ka ca.” Ai Vakaibalebale 1:33.

Ko ira na tamata vuku mai Varanise, era sa cata na vunau i Jiova, ka sa macala ga ni ra sa cata na ka sa rawa me ra tiko vinaka kina e na nodra vanua. Ia ni ra sa biuta na vunau i Jiova sa yaco na veika ca sa tukuni e nai Vola Tabu.

Nai talatala ruarua, o koya na Veiyalayalati Makawa kei na Veiyalayalati Vou e rau sa vakamatei, me vaka na vosa ni parofisai e nai Vakatakila. Ia ka sa sega ni dede sara na gauna ni nodrau mate. Sa kaya tale na parofita, “A sa oti e tolu na siga kei na veimama ni kava ni siga, sa qai curumi rau na Yalo ni bula mai Vua na Kalou, e rau sa wavu tu kina; a sa ka levu na rere sa kani ira era sa raici rau.” Ai Vakatakila 11:11. E na parofisai, e dua na siga sai sosomi ni dua na yabaki. Isikeli 4:6. E na yabaki 1793 sa lewa na matanitu ko Varanise me tabu nai Vola Tabu, ia sa visa talega nai Vola Tabu. Ni sa oti e tolu na yabaki ka veimama tale na yabaki, sa lewa tale na matanitu me vakadaroya na lawa sa tabu kina nai Vola Tabu, me sa soli tale vei ira na tamata nai Vola ni Kalou. Sa yaco na Vosa ni Parofisai ni sa tolu kei na veimama ni yabaki, qai soli tale vei ira na tamata nai Vola Tabu.

Sa tukuni tale e nai Vakatakila, “A rau sa rogoca e dua na domo levu mai lomalagi sa kaya vei au, Drau lako cake mai ki ke. Au rau sa lako cake ki lomalagi e na o; a ra sa raici rau ko ira na nodra meca.” Ia mai na gauna e rau sa wavu tu kina, e rau sa qai vakalevulevui vakalevu. Ia sa qai vaka sa dua na vosa mai lomalagi sa kaya me rau sa dokai sara.

Ia sa donuya na gauna ko ya sa tekivu kina me sa tabaki vakalevu nai Vola Tabu e na veivanua kei na duivosavosa. E na gauna talega ko ya sa tekivu me kau lotu ki na veivanua e vuqa me ra vakalotutaki ira na tamata era sa butobuto.

Sa qai levu na tabaivola e na vei vanua ka sa rawarawa kina me sa tabaki nai Vola Tabu. Sa qai curu rawa ki Roma me volitaki kina nai Vola Tabu. I a ko Misi Volitare, na tamata sa sega ni vakabauta nai Vola Tabu,sa kaya ko koya, “Au sa oca ni’u sa daurogoca ni sa dua na tamata ka tinikarua na nona tisaipeli, era sa vakatekivuna na lotu. Au na vakaraitaka ni sa rawa vei au duaduaga me’u vakarusa na cakacaka ko ya.” Sa sega ni yaco na nona parofisai. Sa oba vakaoba nai Vola Tabu sa tabaki tiko, ia sa sega ni oti rawa. E na gauna oqo sa sinai e nai Vola Tabu vou na nona vale na turaga viavialevu oqo!

“Na vosa ni noda Kalou ena tudei ka tawa mudu.” Aisea 40:8. “Sa vakadinadinataki na nonai vakaro kecega. Sa vakataudeitaki me sega ni mudu, ka sa caka e na yalo dina kei na yalododonu. Same 111:7, 8. Ia na ka sa vakararavi e na vosa ni tamata ena rusa ga; ia na ka sa vakararavi e na Vosa ni Vola Tabu ena sega ni yavavala rawa.

Ia eso na tamata mai Peritania ni ra sa raica ni sa sega ni duidui sara na lotu vaka-Peritania kei na lotu Katolika, era sa kaya ni ra sa sega ni vosota rawa me ra muria nai valavala ni lotu vaka-Peritania. Era sa kaya ni sa lesia na kenai valavala ni lotu na Kalou, ka sa tiko e nai Vola Tabu na lawa ni lotu kecega sa yaga vei keda. Era sa kaya ni sa tekivu na vuki tani e na ka oqo e na nodra gauna nai apositolo ni ra kaya eso me ra muria na ka eso sa sega ni volai e nai Vola Tabu.

Sa levu na tamata era sa via muria vakadodonu nai valavala ni lotu me vaka sa vakaroti e nai Vola Tabu. Sa vaka era sa vakalou ki na kalou tani ni ra sa muria nai valavala eso ni lotu vaka-Peritania, ni sa levu nai tovo ni lotu vaka-Roma ka tiko kina. Ia ni sa totaka na lotu vaka-Peritania na matanitu vaka-Peritania, sa dredre vua e dua me tukuna na lomana se biuta na lotu ko ya, ni sa kena lawa me ra lako kecega na tamata ki na vale ni lotu vaka-Peritania. Ia ke sa dua na tamata sa talaidredre ki na lawa ko ya, sa lewai ko koya, ka sa na biu ki na vale-ni-veivesu, se vakasavi, se vakamatei.

Ia sa buli me tui mai Peritania ko Jialisi 1, ia sa nona lewa me ra vakarorogo sara vua ko ira na tamata kecega e na ka ni lotu, ke segai, me ra qai vakararawataki, se vakamatei. O koya oqo, sa levu kina na tamata era sa vakasavi, ka vakararawataki, ka biu ki na vale-ni-veivesu. Ia ni sa rairai vei ira ni sa vo ga vei ira mai Peritania na veivakararawataki, era sa lewa me ra lako ki Oladi. Ia ni ra sa lako ki na vanua tani era sa vakayalia kina na nodrai yau kei na nodra ka kecega. Sa dredre vei ira eso e na vanua vou me ra rawata kina na kedra, ia era sa sega ni vosa didi kina ra kila ni ra sa sega ni taukei e vuravura oqo, era sa vulagi ga ka rai ga ki liu na vanua vakalomalagi, o koya na nodra vanua dina.

Ia sa tubu cake tiko na nodra loloma vua na Kalou e na nodra vakararawataki. Era sa vakararavi e na vosa ni yalayala ni Kalou, ia sa vakayacora vei ira na Kalou na nona vosa. Sa maroroi ira na nona agilosi, ka tokoni ira. Ia ni sa dusivaka na Kalou e dua na vanua yawa me ra lako kina me ra qai tubu cake me ra dua na matanitu, era sa sega ni yalolailai kina.

Ia sa solia na Kalou me ra vakararawataki me ra vakatavulici e na ka sa yaga me ra kila. Era sa vakamalumalumutaki me ra qai vakalevulevui emuri. Sa voleka ni vakaraitaka na nona kaukauwa na Kalou e na vukudra. Na cudru kaukauwa i Setani sa yacova ira na tamata dina oqo, ia sa kilai ira na Kalou. “Na cudru ni tamata sai koya kemuni na doka dina kina.” Same 76:10. Na veivakararawataki sa vaka nai dola sa dolavi kina na veivakalalagataki.

Ia ko ira na tamata dina oqo era sa vaka na vulagi e vuravura. Sa nodra vosa era sa lewa kina e na nodra bose, me ra “lako e na sala ni Kalou, ka cakava na ka kecega sa macala vei ira kei na ka kecega sa vakaraitaki vei ira emuri.” Ia sai koya na yalo dina ni ra sa via muria na dina kecega sa macala tu, kei na ka kecega ena vakaraitaki vei ira. Ia era sa qai vakarautaki ira me ra vodoka na waqa ka soko yani ki na vanua yawa sara, a ya, ko Amerika.

Ia ni ra sa vakarau lako, sa vunau vei ira ko Misi Joni Ropisoni [Mr. John Robinson] na nodrai talatala dina, a koya sa qase ka sega ni lako rawa. Sa kaya ko koya e na nona vunau, “Na veiwekani, eda sa vakarau tawase oqo, ia sa kila ga na Kalou se da na sota tale e vuravura, se segai. Ia ke sa vakakina, sa dua na ka ka’u sa vakarota vei kemudou, mo dou muri au e na ka kecega au sa muri Karisito kina. Kevaka ena vakaraitaki vei kemudou e dua tale na ka dina, mo dou muria ga, me vaka dou sa dau muria na dina e na noqui vakavuvuli; ia au sa vakabauta e na vuni lomaqu ni sa so tale nai vakavuvuli ni Vola Tabu sa bera ni macala vei keda e daidai. Au sa tagicaka na nodrai tovo na veilotu, ni ra sa kaya me ra muria ga na nodra vosa nai talatala sa tuberi ira eliu. Ko ira e na lotui Luca era sa kaya me ra muria ga na ka sa vakabauta ko Misi Luca; sa vaka talega kina ko ira e na lotu i Misi Kalivani. Sa dua na ka ca oqo. Sa dina ga ni rau sa tamata dina koi rau oqo, ia ke rau sa bula tiko e daidai, e rau na qai vakabauta na dina sa vunautaka e na gauna oqo.

“Mo dou nanuma tiko na vosa dou sa vosa bubului kina, mo dou muria na rarama kecega sa cila tiko kei na rarama talega ni dina sa bera ni cilavi kemudou. Mo dou kakua ni guilecava na nomudou vosa ni yalayala. Ia mo dou maroroi kemudou kina e na ka oqo, mo dou kila nai vakavuvuli dina, mo dou kakua ni vakabauta na ka sa sega ni dina. Mo dou dikeva vinaka, mo dou vakasamataka vakavinaka, ia mo dou vakatautauvatataka kei nai Vola Tabu na ka kecega sa vunautaka vei kemudou. Ia ni sa sega ni dede na gauna eda sa lakova oti mai na butobuto, sa so tale beka nai vakavuvuli ni Vola Tabu sa bera ni macala vei keda. Ia mo dou muria na ka dina kecega.”

Na nodra vinakata na veivakalalagataki e na veika ni lotu, sai koya na ka era sa vosota rawa kina na kaukauwa ni cagi e na wasawasa levu. Ia era sa vosota talega na kena dredre na vanua vou ko Amerika ni ra tiko kina nai taukei sa sega ni kila na lotu. Ia sa tubu mai vei ira e dua na matanitu kaukauwa. Ia sa dua na ka era sa sega ni kila vinaka; era sa vinakata me ra vakalalagataki me ra dui lotu me vaka era sa vinakata, ia era sa sega ni vinakata emuri me solia vei ira na veilotu tale eso me ra dui muria na nodra lotu, ia era sa vakasaurarataki ira. Era sa le vica walega na tamata era sa kila nai valavala dodonu e na tikina oqo. Era sa daulewai ira na tamata e na nodra lotu ko ira na le vuqa. Ia ni sa vakakina na nodra nanuma e na lotu Katolika, sai koya na ka era sa dauvakararawataki ira na tamata era sa sega ni lotu vei ira. Ia ko ira nai talatala era sa vunautaka na dina ka tukuna vakamacala ni sa sega ni dina na lotu Katolika, eso talega vei ira era sa cala e na tikina oqo, ni ra sa sega ni solia vei ira na tamata me ra lotu me vaka na nodra vinakata.

Sa qai dua nai talatala dina ko Misi Wiliami [Mr. Williams], o koya sa lako mai Peritania ki Amerika ni sa vinakata ko koya e dua na vanua sa rawa kina me ra dui lewa ko ira na tamata yadua e na ka ni lotu. Sa dua na turaga vuku ko koya. Ia sa dau tukuna na dina vei ira na turaga e na ka oqo. Sa kaya ko koya ni sa nodrai tavi na turaga ni vanua me ra maroroya tamata, ia ka sa sega ni nodrai tavi me ra vakaogai ira e na kani lotu.

Ia e na koloni sa tiko kina mai Amerika ko Misi Wiliami, sa kena lawa ni matanitu me ra lotu ko ira kecega na lewe ni vanua, ia ke sega, era na totogi. Sa kaya ko Misi Wiliami ni sa lawa ca na lawa ko ya. Sa sega ni vinaka me ra vakasaurarataki ko ira na tamata me ra muria e dua na lotu; ia sa kaya talega ko koya ni sa sega ni vinaka me ra vakasaurarataki e na soli ka ki na lotu; me ra cakava ga e na nodra lewa vakataki ira.

Era sa qai vakasavi koya mai na nodra vanua e na vula i liliwa. Sa dua na ka dredre na lako e loma ni lekutu e na gauna ko ya. E tinikava na macawa sa lako tiko ko koya ka sa sega na vanua me davo kina. Sa tu na uca vulavula e na sala, ia sa vakani koya ko ira nai taukei ni sa dauvinakati ira ko koya ka vosa vinaka vei ira, ia sa tovolea ko koya me tuberi ira ki na dina.

Ia ni sa oti e dua na gauna, sa la’ki tauyavutaka e dua na koro ko Misi Wiliami, ia sa tubu me dua na matanitu ko ya, ia sai koya na matanitu taumada sa kilai kina meda solia vei ira na tamata kecega me ra dui qara na lotu era sa vinakata; ia sa soli vei ira talega me ra kakua ni qarava e dua na lotu, ke sa vakakina na lomadra. Ia e na matanitu ko ya, sa sega sara e dua sa vakasaurarataki e na nona lotu, era sa lalaga sara me vaka na manumanu vuka. Ia sa levu na tamata mai na veivanua mai Iurope, era sa lako yani ki na matanitu lailai sa tauyavutaka ko Misi Wiliami. Ia na matanitu ko ya sa kenai vakarau emuri e na matanitu levu ko Amerika.

Ia e nai vola ni matanitu, o koya na kena lawa vakaturaga, sa volai kina me sa soli vei ira na tamata kecega me ra dui muria na lotu era sa vinakata. Sa tukuni kina me kakua e dua na lawa me caka e na matanitu sa baleta na lotu, ka me kakua ni vakasaurarataki e dua e na nona lotu.

Ia ko ira era sa cakava na lawa ni matanitu, era sa kila vinaka ni sa uasivi cake na vunau i Jiova ka sa lailai sobu na vunau ni veimatanitu. O koya era sa kaya kina ni sa nonai tavi na Kalou duaduaga me lewa e na ka ni lotu.

Ia ni rogo yani ki Iurope kei na veivanua, ni sa dua na vanua mai Amerika sa rawa me ra la’ki tiko vinaka kina, ka sa sega kina e dua na tamata sa vakasaurarataki e na ka ni lotu, era sa biuta na nodra vanua ka soko sara yani ki Amerika.

Era sa sega ni nanuma me ra vutuniyau, era sa vinakata ga me ra kana vinaka, ka tiko vakacegu. Era sa dravudravua e na veika vakavuravura, ia era sa kaya ga me ra vutuniyau e na ka vaka lotu. Era sa taleitaka vakalevu nai Vola Tabu; ia sai koya na nodra kaukauwa kei na nodra vuku. Era dauvakatavulici ira na luvedra e nai Vola Tabu e na nodra veivale, e na wili vola talega, ia e na vale ni lotu sa dauvunautaki talega kina. Sa kainaki ni sa sega sara e dua na tamata sa mateni e na nodra veikoro, sa sega talega e dua sa vosa e na vosa ca. Sa qai tubu cake me levu na tamata mai na vanua vou ko ya, ka sa yaco me “dua na lotu sa sega kina na popi, ka dua na matanitu sa sega kina na tui.”

Ia sa qai yaco mai eso na tamata mai Iurope era sa sega ni tamata dina; era sa lako e na vuku ni veika vakavuravura. Ia emuri, sa tubu me levu nai valavala ca e na vanua ko ya.

Ia sa dua na lawa e na gauna ko ya sa baleti ira era sa vakaitavi e na matanitu. Sa kena lawa me ra tamata lotu kecega era sa vakaitavi, ia sa sega ni vinaka na lawa ko ya, ni sa tubu cake kina na veivakaisini. Sa levu na tamata era sa sega ni tamata dina, ia era sa vinakata me ra vakaitavi kina, o koya oqo era sa lotu ga kina me rawa na ka era vinakata. Sa rairai e na ka oqo ni sa dredre me rau tuvata e vuravura na lotu kei na matanitu. Sa kaya ko Jisu, “Sa sega ni vakavuravura na noqu matanitu.” Joni 18:36.

Nai vakavuvuli dina sa vunautaka ko Misi Ropisoni kei Misi Wiliami, era sa sega ni muria emuri. Era sa sega ni nanuma ni sa tubu cake tiko na rarama me yacova na sigalevu, era sa kaya ni sa tu vei ira na dina kecega, o koya oqo sa rawa kina vei ira me ra lewa e na ka ni lotu, ka tukuna vei ira na tamata na lotu me ra muria. Me vakataki ira na Jiu e na gauna i Jisu, era sa kaya ga sa rauti ira na ka sa tukuna ko Mosese. Joni 9:29. Sa vakatalega kina e na gauna i Luca, era sa rai ga ki na gauna sa oti yani ka vakabauta ga na ka sa caka oti, ia na ka vou sa kune e nai Vola Tabu era sa sega ni vinakata. Ia sa vakatalega kina e daidai.

Era sa vosa vakalevu e na vuku ni nona lako mai ko Jisu ko ira era sa vola nai Vola Tabu. Sa vosa kina ko Tevita e na Same vakaoqo: “Mai Saioni, na koro lagilagi duaduaga, sa serau mai na Kalou. Ena lako mai na noda Kalou, ena sega ni galu: Ena kacivi lomalagi mai cake ko koya, kei vuravura talega, me lewai ira na nona tamata.” “Me reki ko lomalagi, ka ladelade ko vuravura; me vadugu na wasawasa, kei na ka kecega sa sinai kina – ni sa lako mai ko koya, ni sa lako mai me lewai vuravura.” Same 50:2-4; Same 96:11,13.

Sa kaya ko Aisea, “Dou yadra ka sere, koi kemudou ka tiko e na kuvu-ni-soso, ni sa vaka na tegu e na co na nomu tegu, ia na qele ena biuti ira tani na mate.” Aisea 26:19. “Ena vakaotia sara na mate ko Koya; ia na Turaga ko Jiova ena tavoya na wai ni mata mai na matadra na tamadra kecega… A ra na qai kaya e na siga ko ya raica, oqo na noda Kalou, eda a waraki koya, ena vakabulai keda ko koya: oqo ko Jiova, eda a waraki koya; eda na reki ka marau ni sa ia na veivakabulai ko koya.” Aisea 25:8, 9.

Ia ko ira tale eso, era sa parofisaitaka na lako vakarua mai nei Jisu. Sa levu na ka sa tukuni e na Veiyalayalati makawa sa baleta na ka oqo. O cei na tamata me kaya kina ni sa ka mamada nai vakavuvuli oqo?

Ni sa vakarau la’ki lomalagi ko Jisu, sa vakacegui ira na nona tisaipeli e na vosa ni yalayala oqo, “Me kakua ni rarawa na lomamudou: dou sa vakabauta na Kalou; dou vakabauti au talega. Sa vuqa na tikina e na vale nei Tamaqu: Ni’u sa lako me’u vakarautaka na tikina me nomudou. Ia kevaka ka’u sa lako ka vakarautaka na tikina me nomudou, au na lako tale mai, ka kauti kemudou vei au; mo dou tiko talega e na vanua ka’u sa tiko kina.” Joni 14:1-3. “Ia e na siga ena lako mai kina na luve ni tamata e na nonai ukuuku, kei ira vata kaya na agilosi yalosavasava kecega, ena qai tiko e na nona i tikotiko vakaturaga sa vakaiuku-uku: ena qai soqoni vata e matana na lewe ni veivanua kecega: ena qai tawasei ira rua ko koya, me vaka nai vakatawa ni sipi sa tawasei ira na sipi mai vei ira na me.” Maciu 25:31, 32.

Oi rau na agilosi e rau sa tiko e vuravura ni sa lako cake ki lomalagi ko Jisu, e rau sa kaya vei ira na tisaipeli, “Ko Jisu oqo ko koya sa kau tani cake vei kemudou ki lomalagi, ena lako tale mai vakakina me vaka dou sa raici koya ni sa lako ki lomalagi.” Cakacaka 1:11. Ia ko Paula e na nona i vola vei ira na kai Cesalonaika, sa vosa kina vakaoqo, “Ni na lako sobu mai lomalagi ko koya na Turaga e na kaila, kei na domo ni agilosi turaga, kei na davui ni Kalou: ena qai tucake taumada ko ira na mate era sa tu vata kei Karisito.” 1 Cesa. 4:16. Sa kaya talega ko Joni ni sa tiko mai Patimo ko koya, “Raica, sa lako mai ko koya e na o: ka na raici koya na matada kecega, ko ira talega era sa suaki koya: ena tagi sara e na vukuna na veimataqali kecega e vuravura. Me vaka ga oqo. Emeni. Ai Vakatakila 1:7.

Ia na nona vosa ni yalayala vei ira na tisaipeli, sai koya na vosa era sa marau kina ni ra sa kila ena lako mai ko Jisu. Ia ko ira na tamata dina ena veigauna, era sa marau vakatalega kina e na vosa sa volai e na vuku ni nona lako vakarua mai na Turaga. Ia e na veigauna era sa vakararawataki ko ira na tamata lotu, era sa dau rai ki liu ki na gauna sa na lako vakarua mai kina na Turaga, ni ra sa kila ena qai oti kina na nodra rarawa. Ia vei ira mai Cesalonaika, era sa rarawa e na vuku ni nodra mate, ka sa vola vei ira ko Paula, ni na lako mai na Turaga, ena qai tucake tale mai na mate, ko ira kecega era sa tu vata kei Jisu. “O koya mo dou qai ia na veivakacegui vakai kemudou e na vosa oqo.” 1 Cesa. 1:17.

E na vanua veivatu ko ya mai Patimo, ko Joni nai apositolo sa rogoca mai lomalagi na vosa ni yalayala, “E dina ka’u sa lako kusarawa mai,” ia na ka sa domona ko Joni sai koya na nodra masu nai vavakoso lotu dina e na veigauna, ni sa kaya ko koya, “Me vakaoqo: ni lako mai Turaga Jisu.” Ai Vakatakila 22:20.

Ia ko ira sa vosota na vale ni veivesu, kei na mate e na buka waqa, kei na veivakararawataki tale eso, era sa vosota rawa ga ni ra sa nuitaka na nona lako tale mai na Turaga. Era sa rai ki liu ka nanuma na tucake tale mai na mate, ia ni ra sa vakabauta na tikina ko ya, era sa marau e na nodra veivakararawataki, era vosota rawa kina na buka waqa. Ko ira na Walitenisi, era sa dau nanuma me ra sereki sara ni sa lako tale mai ko Jisu. Ko Misi Waikilefi (Wycliffe) talega sa dau kaya ni sa ka dina na nona lako mai ko Jisu.

Sa kaya ko Misi Luca (Luther), nai talatala mai Jamani, “Au sa vakabauta dina sara ni sa vo e tolu na drau na yabaki ena qai yaco mai na siga ni lewa. Ena sega beka ni vosota na Kalou me sivia na gauna ko ya na vuravura ca oqo. Sa toro tiko mai na gauna me vakarusai na veimatanitu vakavuravura.”

Sa kaya ko Melagiconi (Melanchthon), “Na vuravura qase oqo, sa sega ni dede na kena gauna.” Sa kaya talega ko Misi Kalivani (Calvin), “Me da domona ka vinakata vakalevu na siga i Karisito ni sa ka bibi na veika ena yaco kina.” Sa kaya talega ko koya, “Ko ira na mataqali dina era sa nanuma tiko na siga ko ya.” “Me da domoni Jisu tiko me yacova sara na siga ena rairai mai kina ko koya, ia ena vakaraitaka na nona matanitu vakaiukuuku.”

“Ni sa lako cake ko Karisito ki lomalagi sa tamata ko koya ni sa tu vua na leweda, o koya sa macala kina ni na lesu tale mai vei keda. Ia ena lako mai ko koya, ia ena vakatotolo talega.” Oqo na vosa i Misi Nokisi (Knox). Ko Misi Ridile (Ridley) kei Misi Latima (Latimer) e rau sa mate e na buka waqa, e rau sa kaya, “Sa voleka mai nai vakataotioti kei vuravura. Me da kaya e na vosa i Joni, ‘Me vakaoqo: Ni lako mai Turaga Jisu.’”

Sa kaya ko Misi Pakisita (Baxter), “Sa kamikamica vei au me’u vakanananu e na nona lako mai na Turaga. O ira kecega na lotu dina ena vinakata na nona lako mai ko Jisu. Sai koya na siga me da domona, ka nuitaka, ka waraka, ni na yaco kina na veivakabulai, kei na ka kecega eda sa nuitaka e na noda bula oqo. Mo ni vakatotolotaka, na Turaga, na siga ko ya!” Ia ko ira nai apositolo e liu, kei ira nai vavakoso e na gauna e loma, ia ko ira talega e na gauna emuri sara, era sa vinakata kecega na nona lako mai ko Jisu na Turaga kai Vakabula.

Na parofisai sa sega ni tukuna walega nai tovo ni nona lako mai, sa tukuna talega kina nai vakatakilakila ni nona lako mai. Sa kaya ko Jisu, “Ena qai tu nai vakatakilakila eso e na mata-ni-siga, kei na vula, kei na veikalokalo.” “Ena qai tu nai vakatakilakila eso e na mata-ni-siga, kei na vula, kei na veikalokalo.” “Ena qai vakabutobutotaki na mata-ni-siga; ena sega ni cila na rarama ni vula; ka na lutu mai na veikalokalo ni lomalagi, ka na veitosoyaki na veika kaukauwa ni lomalagi, ia era na qai raica na Luve ni tamata ni sa lako mai e na vei o, e na kaukauwa levu kei nai ukuuku. Luke 21:25; Marika 13:24-26. Sa tukuni talega e nai Vakatakila, “Sa tavuki vakalevu na vanua; a sa loaloa na mata ni siga me vaka nai sulu vutika ni manumanu loaloa, a sa liadra na vula.” Ai Vakatakila 6:12.

Sa vakayacori makawa nai vakatakilakila kecega oqo. E na yabaki e 1755, sa yaco na tavuki ni vanua levu dina sara ka sega ni vakakina e liu. Na yacana na tavuki ni vanua ko ya, “Na Tavuki ni Vanua mai Lisiponi,” ko Lisiponi sai koya na koro Turaga mai Potukali, Iurope. Ia ka sega ni ko Lisiponi walega sa kilai kina na tavuki ni vanua ko ya, mai na veivanua mai Iurope, mai Aferika talega, kei Amerika. Sa yavala kina na vanua mai Nowei kei Suiteni, ia sa kilai talega mai na Wesiti Idisi, mai na vanua yawa ko ya. Ia e Lisiponi kei Sipeini talega sa kaukauwa sara kina. Na kena loka mai na vanua ko ya sa katu tini na kena cecere. Na vei ulu ni vanua mai Potukali sa yavala vakalevu kina, eso na ulu ni vanua sa kacabote sara, ka sa caudre mai kina na buka waqa.

Mai Lisiponi sa vaka sa rogo taumada na kurukuru e ruku ni qele, ka qai kacabote kecega na vanua ko ya ka sa rusa sara kina na koro levu. Sa ono beka ga na miniti ka sa qai mate kina e onosagavulu na udolu na tamata.

Ia ni sa oti e ruasagavulu ka lima na yabaki, sa qai yaco nai vakatakilakila e na mata-ni-siga—sa vakabutobutotaki na mata ni siga, ia na kena gauna sa parofisaitaki. Ni sa vosa vei ira na tisaipeli mai na vei ulunivanua ko Jisu, ni sa vakamacalataka na gauna balabalavu ko ya era na vakarawataki kina ko ira na tamata lotu—a ya, na yabaki e 1260, sa tukuna vei ira ko Jisu ni na vakalekalekataki na gauna ko ya e na vukudra na digitaki. Sa qai tukuna ko koya nai vakatakilakila ni nona lako mai, “E na gauna ko ya, ni sa oti mada na rarawa ko ya, ena qai vakabutobutotaki na mata ni siga, ena sega talega ni cila na rarama ni vula.” Marika 13:24. Sa tinia na yabaki ni veivakararawataki e 1260 e na yabaki 1798 ni sa kau vakabobula ki Varanise na Popi. Ia sa oti kina na veivakararawataki ni sa bera na yabaki e 1798. Sa oti na kena rarawa e na yabaki e 1770. Ia e na gauna e loma ni sa bera ni yaco nai vakataotioti ni gauna balavu ko ya, sa kaya ko Jisu ni na vakabutobutotaki na mata ni siga. Ia e na yabaki e 1780, e nai ka 19 ni siga ni vula ko Me, sa vakabutobutotaki na mata-ni-siga.

Ena mataka ni siga ko ya sa cila vakavinaka na mata ni siga, ia ni sa walu beka na kaloko sa dua tani na kenai rairai ni mata ni siga. Sa sega sara na o, ia ka sa vaka sa vavaku ka mudremudre, ka sa vaka na kubou, sa qai dromodromoa kina na serau ni mata ni siga, ka butobuto mai ka sa oti sara kina na kena rarama. Sa qai vaka na lomaloma ni bogi e na siga levu.

Era sa rere sara ko ira na lewe ni vanua, ia ko ira talega na manumanu era sa rere; na manumanu vuka sa la’ki ro e na nodrai tikotiko. Sa cegu sara na cakacaka ka sa tutu na cina ni veivale.

Ia ni sa voleka ni oti na siga ko ya sa cila vakalailai tale na mata ni siga. Ia ni sa bogi mai, sa qai dua na bogi butobuto sara vakalevu, sa taucoko na vula ia ka sega sara vakalailai na kena rarama. Sa kaya e dua na tamata sa raica na bogi ko ya, “Sa rairai vei au me vaka sa sega sara na mata ni siga kei na veikalokalo, sa qai tautauvata na kena butobuto na bogi ko ya.” Ia ni sa oti na lomaloma ni bogi na vanua, sa qai oti na kena butobuto na vula, ia ka sa vaka na dra na vula ni sa damudamu sara.

E na nodrai vola na vuku sa volai kina me yaca ni siga ko ya, “Na Siga Butobuto, Me 19, 1780.” Sa vakayacori kina na parofisai i Joeli. “A mata ni siga ena vuki me butobuto, kei na vula me dra, ena qai yaco mai e muri na siga i Jiova, e levu ka rerevaki.” Joeli 2:31.

Ko Karisito sa vakaroti ira na nona tamata me ra vakatawa ka vakaraica nai vakatakilakila, ka me ra marau ni sa yaco na veika oqo, “Dou tacake, ka vagelegelei kemudou; ni dou sa qai voleka ni vakabulai.” Luke 21:28. Sa vakaraitaka ko koya vei ira na lolo kei na veika ni sa macala kina sa voleka na vula i katakata. “Sa vakatalega kina koi kemudou, ni dou sa raica na kena yaco na veika oqo, dou kila kina sa qai voleka na matanitu ni Kalou.” Tikina e 30, 31.

Ni sa yaco nai vakatakilakila oqo, ko ira na lewe ni veivanua, era sa ogaoga e na veika vakavuravura, ka sa guilecavi kina na nona lako mai na Turaga. Sa tubu me levu na ca mai Amerika e na gauna ko ya. Era sa nanuma ga me ra vutuniyau e na ka vakavuravura, ia era sa sega ni nanuma na ka vaka lotu me vaka e na gauna era sa lako vou yani ki Amerika, ko ira na tamata era sa dro kina e na vuku ni veivakararawataki.

Ni sa solia nai vakatakilakila oqo vei ira na tisaipeli ko Jisu, sa parofisaitaka ko koya na nodra vuki tani na tamata lotu. Sa vakaoqo na nona vosa.

“Ia me vaka e na siga i Noa, ena vakatalega kina na nona lako mai na Luve ni tamata.” Maciu 24:37. Ia sa vakaroti keda ko Jisu vakaoqo: “Ia dou qarauni kemudou vinaka, de dua na siga sa bibi kina na yalomudou e na daukana, kei na dau mateni kei na lomaocaoca e na vei ka ni bula oqo, ka yaco va kidacala kina vei kemudou na siga ko ya.” “O koya mo dou qai vakatawa, ka dau masu tikoga, mo dou vakabau kina mo dou yaga me bula mai na ka kecega oqo ena yaco mai, ka tu e na mata ni Luve ni tamata.” Luke 21:34, 36.

Na nodrai tovo na tamata lotu e na gauna oqo sa tukuni e nai Vakatakila, “Ni sa yacamu walega na bula, o sa mate ga.” Ia vei ira era sa wele ka sega ni vakarautaki ira, sa tu na kena vosa, “Ia kevaka ko na sega ni vakatawa, au na lako yani vei iko me vaka na daubutako, ia ko na sega ni kila na tiki ni siga ka’u na lako yani kina vei iko.” Wase e 3:1, 2.

Sa qai yaga me ra vakasalataki ko ira na tamata, me ra vakarautaki ira ena vuku ni vakataotioti kei vuravura. Sa kaya na parofita, “Sa ka levu na siga i Jiova ka rerevaki sara; ia ko cei me na vosota rawa?” Joeli 2:11. O cei ena tiko rawa e na siga ena rairai mai kina ko koya, “sa savasava na matana me dreta kina ni vakaraica na ca?” Vei ira era sa kaci ka kaya, “Ia keimami sa kilai kemuni,” ia ka ra sega ni cakava na nona vunau, ka vunitaki e lomadra na ca, ena qai dua na siga ni butobuto vei ira na siga i Jiova. Na nodra koula kei na nodra siliva, ena sega ni vakabulai ira rawa e na siga ko ya.

“A siga ni cudru na siga ko ya, na siga ni ca kei na rarawa, a siga ni veivakacacani kei na veivakarusai, a siga butobuto ka loaloa, a siga ni o kei na butobuto levu. A siga ni davui kei na kaila ni valu.” Sefanaia 1:15, 16. “Raica, sa toro mai na siga i Jiova, sa ka rarawa dina sara e na cudru levu kei na cudru waqawaqa, me vakarusa na vanua: ia ena vaqeavutaka ko koya na kena tamata i valavala ca.” Aisea 13:9.

“Dou uvuca na davui e Saioni, ka kacivaka nai valu e na noqu ulu-ni-vanua tabu; me ra sautaninini ko ira kecega na lewe ni vanua; ni sa lako mai na siga i Jiova, ka ni na voleka mai.” “Dou vakatabuya na siga me ia kina na lolo, kacivaka me dua mada nai soqosoqo tabu: Vakasoqoni ira na tamata, vakasavasavataki ira nai soqosoqo, vakasoqoni ira na qase, vakasoqoni ira vata mai na gone, me lako mai na tagane sa qai vakawati, mai na nona loqi, kei na watina mai na nonai davodavo. Me ra mai tagi na bete e na macawa ni curucuru ni vale kei nai cabocabo ni soro, ka me ra kaya, mo ni yalololoma mai, Jiova, vei ira na nomuni tamata, ka kakua ni solia na nomuni votavota me vakarogocataki.” “Mo dou lesu mai vei au e na vu ni yalomudou, ka dou lolo talega, ka me vakawai na matamudou, ka ia na tagi yaso: ia dou dresulaka na yalomudou, ka kua ni dresulaka na nomudou i sulu, ka lesu vei Jiova na nomudou Kalou: ni sa dau yalo vinaka ka yalololoma, sa berabera ni cudru, ka sa ka levu na nona loloma, ka sa veivutunitaka na nona via cudruvi ira. O cei sa kila, se na lesu beka ga ko koya ka veivutuni, ka laiva kimuri na ka ni veivakalougatataki.” Joeli 2:1, 15-17, 12-14.

Me ra sa vakarautaki me ra tu rawa ena sigalevu ko ya, sa yaga me caka e vuravura e dua na cakacaka levu. Sa kila na Kalou ni sa levu na nona tamata e vuravura era sa sega ni nanuma vakalevu na veika vakalomalagi, o koya sa solia mai ko koya e dua nai tukutuku me ra vakasalataki kina, me ra qai vakarautaki ira me ra tu rawa e na siga ko ya.

Ia nai tukutuku oqo sa rairai levu e nai Vakatakila, wase e 14. E na wase oqo, sa tukuni kina e tolu nai tukutuku eratou sa lako vata, ia ni sa vunautaka oti, sa qai rairai mai na luve ni tamata, me sa “tamusuka na vua i vuravura.” Tikina e 16. Nai matai ni tukutuku sa tukuna na Veilewai. Sa raica na parofita na agilose sa vuka e na “maliwa kei lomalagi kei vuravura, a sa taura nai tukutuku vinaka e sega ni oti rawa, me vunautaka vei ira sa tiko e vuravura, vei ira kece talega na veimatanitu, kei na veimataqali, kei na duivosavosa, kei ira na tamata, ka sa kaya e na domo levu, Dou rerevaka na Kalou, ka vakarokoroko vei koya; ni sa yaco na nona gauna me lewa: ia dou vakarokoroko vei koya ka buli lomalagi, kei vuravura, kei na wasawasa, kei na veivurevure ni wai.” Ai Vakatakila 14:6, 7.

Nai tukutuku oqo sa tukuni me i “tukutuku vinaka e sega ni oti rawa.” Ko iratou na agilosi, eratou sa liutaki ira na tamata sa vunautaka nai tukutuku-vinaka. Sa macala vei keda ni ra sega ni vunau dina sara ko ira na agilose, sa nodrai tavi na tamata me ra vunautaka e vuravura nai tukutuku-vinaka.

Vei ira na tamata dina eso, era sa muria na veituberi ni Yalo Tabu, sa soli vei ira me ra vunautaka nai tukutuku ni nona lesu tale mai ki vuravura nai Vakabula. Era sa vakarorogo ki na parofisai ni Vola Tabu, a ya na “cina sa serau e na vanua sa butobuto, ka malua me kida mai na mataka.” 2 Pita 1:19. Era sa vakasaqara mera kila nai Vola Tabu ka sega nai yau vakavuravura, ia era sa okata me ‘vinaka na daveivoli kina ka ca na dauveivoli e na siliva, na kena tubu talega sa vinaka ka ca na kena tubu na koula dina.” Ai Vakaibalebale 3:14. Sa qai vakaraitaki vei ira na ka levu ni matanitu. “A vosa vuni nei Jiova sa tu vei ira era rerevaki koya.” Same 25:14.

Sa sega ko ira na qase ni lotu kei ira na tamata rogo era sa vunautaka nai tukutuku oqo. Ke ra sa vakasaqara e na parofisai, ka masu me ra kila na dina, era sa kila na gauna era sa lakovi kina; ia ke sa vakakina, sa qai soli vei ira me ra kila na parofisai. Ia ni ra sa sega ni vakakina, sa qai soli na cakacaka oqo vei ira tale eso. Sa kaya ko Jisu, “Dou lako ni sa tu vei kemudou na rarama, de yacovi kemudou na butobuto.” Joni 12:35. Ko ira era sa gole tani mai na dina, era sa qai tiko e na butobuto. Ia ka sa kaya ko Jisu, “Ko koya sa muri au ena sega ni lako e na butobuto, ena tu ga vei koya na rarama ni bula.” Joni 8:12. O koya sa loma dina me muria na loma ni Kalou, ena solia vua na rarama; ena rairai mai vua e dua na kalokalo me vakaraitaka vua na sala me lako kina ko koya, ia ena tuberi koya e na dina kecega.

Ke ra sa tamata dina ko ira na bete e na gauna i Jisu, era na kila nai vakatakilakila ni gauna ko ya, me ra vunautaka vei ira na tamata na nona lako mai nai Vakabula. Na parofisai i Maika sa tukuna na vanua me sucu kina ko Jisu. Maika 5:2. Ko Taniela sa tukuna na vanua me rairai mai kina ko Karisito. Taniela 9:25. Sa tu vei ira na bete na parofisai kecega oqo. Sa sega sara na nodra ulubale e na ka oqo ni ra sa sega ni vunautaka na nona rairai mai ko Jisu e na gauna ko ya. Na nodra tawa kila ka e na ka oqo sa bale ga ki na nodra wele. Ko ira na Jiu era sa cakava tiko na nodrai bulubulu na parofita sa oti yani, ia e na nodra vakarokorokotaki ira na tamata rogo e vuravura, era sa vakarokorokotaki Setani kina. Ia e na nodra segata me ra dokai e vuravura, era sa guilecava kina na cakacaka levu sa lesi ira kina na Kalou.

Sa kilikili vei ira na qase ni Isireli me ra vakasaqaqara e nai Vola me ra kila na gauna, kei na yasana, kei na ka kecega sa baleta na ka levu duadua ko ya, o koya na nona lako mai na Luve ni Kalou me ia na veivakabulai. Sa kilikili vei ira na tamata kecega e na gauna ko ya, me ra vakarautaki ira me ra tavaki Jisu e na nona lako vakadua mai ko ya. Ia ka rua na tamata mai Nasareci sa curu ki Peciliema ka sega ni kunea rawa e dua na vale me rau curu rawa me rau vakacegui kina. E rau sa qai la’ki moce e na vale ni manumanu, ia sa sucu kina nai Vakabula kei vuravura.

Ko ira na agilosi vakalomalagi era sa kila na nona tiko vakaturaga ko Jisu mai lomalagi e liu, ia era sa nanuma me ka ni marau dina sara vei ira na kai vuravura ni sa rairai mai nai Vakabula. Sa lesi na agilosi me ra lako mai ka tukuna vei ira era sa vakarautaki me ra rogoca nai tukutuku ni nona sucu e vuravura nai Vakabula. Sa vakamalumalumutaki koya me tamata ko Jisu; sa lako mai ko koya me vosota na nodra cala na tamata, ia sa bibi sara na nona i colacola ni sa colata na noda ca kecega. Ia era sa vinakata ko ira na agilosi me ra dokai Jisu ko ira na tamata ni sa vakamalumalumutaki koya ko Jisu e na vukudra na tamata.

E dua na agilosi sa lako mai ki vuravura me raica se ko cei era sa vakarau tu me tavaki Jisu e na nona lako vakadua mai ko ya. Ia ka sa sega ni raica e dua. Sa sega ni rogo e dua na sere ni vakavinavinaka ni sa voleka mai na gauna ni Vakabula. Sa la’ki wawa vakalailai na agilosi e na vanua sa daurairai kina na serau i Jiova-e na vale ni soro; ia ka sa sega talega e dua sa waraki Jisu. Ko ira na kena bete, era sa vakacabora nai soro sa sega ni vinakati mai lomalagi. Ko ira na Farisi era sa vosa e na nodra viavialevu ka masu balabalavu me ra dokai vei ira na tamata. E na nodra vale na tui, e na nodra vale na tamata vuku, e na nodra vuli na bete, e na veivanua kecega, sa sega ni kune ko ira era sa vakaraica nai vakatakilakila ni gauna me ra waraka na nona lako mai ko Jisu.

Sa kidacala na agilose ka sa vakarau lesu tale ki lomalagi me tukutuku kina ni sa sega na tamata sa waraki Jisu. Ia sa qai raica ko koya eso nai vakatawa era sa vakatawa na nodra qele ni sipi, ia sa raica na agilosi ni ra sa veivosaki tiko e na parofisai sa baleta na nona lako mai na Mesaia, ia era sa gadreva dina sara na gauna ko ya. Sa qai rairai vei ira ko koya, me tukuna vei ira nai tukutuku kei Jisu. Sa qai rarama na buca ko ya e nai ukuuku vakalomalagi, ia sa vuqa na agilosi sa dalaga na gusudra ka tukuna e na marau levu,

“Sa nona na Kalou na vakarokoroko e na veiyasana e cake sara;

A sa veivinakati rawa ko ira e vuravura: sa lomani ko ira na tamata.”

Sa dua nai vakavuvuli bibi vei keda oqo. Sa vunauci kina na noda tawa vakabauta, na noda viavialevu, kei na noda vakararavi vei keda vakai keda. Eda sa vakasalataki kina me da qarauni keda, ni da sa weletaka nai vakatakilakila ni gauna eda sa bula kina, ka sa sega ni kila na gauna eda sa lakovi kina.

E sega ni ko ira walega nai vakatawa era sa waraka na nona rairai mai ko Jisu. E na nodra vanua na matanitu ki sau sa so na tamata era sa vakaraica nai vakatakilakila ni gauna ko ya; eso vei ira na tamata vuku ka vutuniyau, mai na tu-i-cake, era sa tamata dau lotu, ka ra raici Jiova e na veika e vakamatatataki e vuravura, e na matanisiga, kei na vula, kei na veikalokalo. Ia mai nai Vola Tabu talega era sa wilika kina nai tukutuku ni kalokalo sa tukuni me tubu mai vei Jekope me vaka sa tukuni e na Veiyalayalati Makawa,

“Au sa raici koya, ka sa bera ga ko koya:

Au sa raici koya, ka sa yawa ga ko koya;

Ena vura mai e dua na kalokalo mai vei Jekope,

Ka tubu e dua nai titoko vakatui mai vei Isireli.”

Tiko Voli mai naLekutu 24:17.

Ia ko ira na tamata vuku ni ra sa wilika na parofisai oqo, era sa qai waraka, e na marau levu, na nona lako mai ko Jisu. O Koya sa sega walega na “nodra vakacegui na Isireli,” a sa “rarama me vakararamataki ira na veimatanitu tani.” Era sa vakasaqara na dina kei na rarama, ia na rarama mai cake sa cilavi ira ka tuberi ira e na sala. Ia ko ira na bete kei ira nai vakavuvuli lelevu mai Jerusalemi, ko ira sa nodrai tavi me tukuna na dina mai nai Vola Tabu, era sa butobuto ga. Ia na kalokalo sa tuberi ira na tamata vuku mai na matanitu tani ki na vanua sa sucu kina nai Vakabula.

Ko ira ga era sa waraki Jisu e na nona lesu vakarua mai, vei ira ga, ena rairai mai ko koya e na vakacegu. Me vaka nai tukutuku sa baleta na nona sucu e vuravura, sa sega ni soli vei ira na bete e na gauna ko ya, sa vaka talega kina e nai tukutuku sa baleta na nona lako vakarua mai ko Jisu. Era sa sega ni taleitaka na rarama sa cila mai, sa sega ni ko ira sa tukuna ko Paula, “Ia koi kemudou na veiwekani, dou sa sega ni tiko e na butobuto, me yacovi kemudou kina na siga ko ya me vaka na daubutako, Oi kemudou kecega na gone ni rarama, kei na gone ni siga: eda sa sega ni gone ni bogi, se gone ni butobuto.” 1 Cesa. 5:4, 5.

Ko ira nai vakatawa e na bai ni koro ko Saioni, sa kilikili me ra liu vei ira kecega e na nodra segata me ra kila na parofisai sa baleti Jisu e na nona lako mai, me ra vakasalataki ira kina na tamata. Ia ka ra sa tiko vakacegu ga, ka tatadrataka na tadra ni veivakacegui, ia era sa moce vakayalo ga ko ira na lewe ni lotu. Ko Jisu, sa raica nai vavakaso lewe ni lotu ni sa vaka na kau sa sinai walega e na drauna, ia ka sa yali kina na vuana. Sa tu na kenai rairai na lotu, ia na yalomalumalumu sa sega kina, se na yalo ni veivutuni, se na yalo ni vakabauta. Sai sosomi ga ni vua ni yalo, na viavialevu, kei nai rairai ni lotu, na daukocokoco kei nai valavala kaukauwa. Nai vakakoso oqo sa bobo na matadra me ra kakua ni raica nai vakatakilakila ni gauna. Ia ka sa sega ni biuti ira na Kalou; ko ira ga era sa biuta na Kalou. O koya sa sega ni vakayacora rawa vei ira na Kalou na vosa ni yalayala.

Ni sa gone, sa tamata dravudravua, ka sa levu na ka dredre sa vosota ko koya. Ia ni sa gone lailai sa vakaitavi na tamana e nai valu sa ia e na gauna eliu sasra mai Amerika, ni sa vala vata kei Peritania ko Amerika. Ia ni sa gauna dredre ko ya, sa vuna oqo na nona tiko vakadravudravua.

Ia sa gone kaukauwa ko koya, ia ni sa lako ki na wilivola, sa qai macala ni sa gone tubu totolo e na kila ka. Ia sa macala ni na tubu cake ko koya me tamata vuku. Sa kena ca ga ni sa sega ni rawata ko koya me curu ki na vuli levu. Ia sa tamata dau wilivola, ka sa dauvakasamataka vakavinaka na ka sa wilika ko koya. Ia sa tamata savasava e na nonai valavala, ia era sa vinakati koya ko ira na kai nona e na vuku ni nona dina, kei na nona gumatua, kei na nona loloma. Ia ni sa gumatua e na nona cakacaka, sa qai rawata nai lavo kei na vanua, ka sa tiko vinaka kina ko koya. Sa qai vakaitavi talega e nai tavi vakamatanitu eso.

Ia ni sa daulotu na tinana, sa vakatauvulici koya e na ka ni Vola Tabu ni se gone. Ia ni sa tamata bula sa vakavulici e na nodra vosa na tamata era sa sega ni vakabauta nai Vola Tabu, o koya sa gole kina na lomana, ka sa dautiko e na nodra soqoni era sa tawa vakabauta. Ia era sa tuberi me ra biuta nai Vola Tabu e na vukudra nai talatala e na gauna ko ya. Sa sega ni vunautaki vakadodonu na ka dina, ia eso na ka lasulasu sa tukuni. Ia ni ra sa rogoca na tamata sa vakakina nai vakavuvuli ni Vola Tabu, era sa kaya sa sega ni dina nai Vola Tabu. Ia ni sa tolusagavulu ka va na nona yabaki, sa kunea na vakacegu ko koya e na vakabauti Jisu. E na nona vakabauta eliu sa sega vua e dua na vakabauta sa rauta na mate, sa rairai butobuto sara nai bulubulu ka rerevaki talega. Sa kaya koya e na vuku ni nona vuki ki na lotu:-

“Na vakabauta kei na tu cake tale sa butobuto sara vei au. Sa vaka na parasa na lomalagi e cake ni sa sega ni dolavi vei au e na gauna ko ya; ia ko vuravura sa vaka na kaukaumea e yavaqu. Na taro sa dau tiko e lomaqu sa vaka oqo; A cava na tiko tawa mudu? A cava talega na mate? Ia ni’u sa vakasamataka na tikina oqo, sa sega ni rairai mai e dua na ka me macala kina na dina. Au sa tovolea me’u kakua ni nanuma tale na noqu taro ko ya; ia ka sa sega ni rawa me yali e lomaqu na ka oqo. Au sa rarawa sara ka sa sega ni tukuni rawa na vuna.”

Sa dede vakalailai na nona tiko vaka ko ya. Sa qai kaya tale ko koya e na vuku ni nona vuki ki na lotu: “Sa qai rairai vei au na kena vinaka kei na kena dina kei na kena rauti keda nai Vakabula ko Jisu. Sa qai rairai mai vei au ni sa dua na Kalou dauloloma, e na vuku ni nona loloma vei ira na tamata sa tiko e nai valavala ca, sa solia na luvena mei soro. Sa tubu e na lomaqu na loloma vua na noqu Kalou, ia au sa qai kaya me’u sa soli au vua, ka vakararavi vua.”

“Ia au sa raica nai Vola Tabu ga ka tukuni kina na sala sa rawa kina na bula vakayalo. Ni sa rauta sara na nodra i tikotiko na tamata na ka sa tukuni e nai Vola Tabu, sa qai macala vei au ni sa vakavuna nai Vola Tabu na Yalo ni Kalou. Ia au sa qai kaya ni sa dina ga nai Vola Tabu, sa taka mai vua na Kalou. Au sa qai vinakata sara nai Vola Tabu; ia ko Jisu sa kunei me wekaqu. Sa liu ko koya vei ira kece na veitini na dolu, ka sa domoni sara ko koya. Nai Vola Tabu, o koya sa butobuto eliu sa qai rarama sara vei au, sa vaka na cina ki na yavaqu. Sa qai dei na lomaqu. Sa vaka na uluvatu kaukauwa eloma ni wasawasa o koya na noqu Kalou. Sa ka ni marau vei au nai Vola Tabu, ia au sa wilika vakalevu. Sa sega ni tukuni vei au eliu na kena veimama, sa ka levu oqo ka tawa tukuni rawa. Au sa kidacala ga ni’u a sega ni raica eliu na kenai ukuuku, ia au sa kurabui ga ni’u sa cata eliu nai Vola oqo. Au sa qai kunea na ka kecega sa gadreva na lomaqu, ia au sa kunea na wai ni mate vakayalo kecega. Au sa qai sega ni vinakata nai vola tale eso, nai Vola Tabu duaduaga, ia au sa segata ga me’u rawata na vuku va-Kalou.”

Ni sa curu ki na lotu ko Misi Mila, era sa sega ni berabera ko ira na wekana me ra vakatovolei koya e na nodra veitaro. Sa sega so ni rawata ko koya me saumi ira vakavinaka, ia sa kaya ga ko koya ni sa dina ga nai Vola Tabu. Ia sa vakabauta ga ko koya me sa yaco emuri na siga me rairai macala vua nai sau ni nodra taro kecega.

Sa tekivu na nona wilivola e nai matai ni vola ni Vola Tabu. Sa sega ni vakariri na nona wili vola, sa vakamalua ga. Ia sa vakayagataka nai dusidusi, ia sa dauvakatautauvatataka na veitiki ni vola ko koya, ia sa qai cilava na lomana na dina. Ia ni sa dredre vua nai balebale ni dua na tiki ni vola, sa daukunea na kenai balebale, e na dua tale na tikina. Ia ni sa wilivola vata kei na masu, sa qai macala totolo vua nai Vola Tabu. Sa kilai kina na kenai balebale na vosa e na Same; “Ni sa vakamacalataki na nomuni vosa sa qai rarama mai; Sa vakavukui kina ko ira era tawa vuku.”

Sa gumatua sara e na nona wilivola e nai vola i Taniela kei nai vola i Joni, nai Vakatakila. Ia sa tautauvata kina, na nonai tovo, sa ia tikoga na veivakatautauvata, ni sa daumacala kina vua nai Vola. Ia sa raica ko koya ni sa so na parofisai sa vakayacori oti, ia na kena vakayacori, sa vaka sara na ka sa parofisaitaki. Ia sa kunea ko koya, ni sa vakamacalataki vakakina nai vakatakilakila ni vola, kei na vosa vakatautauvata, kei na parofisai; sa raica ko koya e na veitiki ni vola sa tiko vata kei na parofisai, se na vosa vakatautauvata, na kenai balebale. Sa kaya ko koya, “Sa qai macala vei au ni sa tu e nai Vola Tabu e dua nai vakavuvuli sa rauta na tamata kecega.” Ia ko ira na agilose i Jiova era sa dautiko vata kaya me ra vakararamataka na lomana.

Ni sa raica na kenai balebale ni parofisai sa vakayacori, ni sa tu kina nai vakamacala ni parofisai kecega, sa qai macala vakasigalevu vua ni sa cala nai vakavuvuli ko ya sa dautukuni e na veilotu eso, ni na dua na gauna balavu, a ya e 1000 na yabaki ni sautu e vuravura ni sa bera ni lako mai ko Jisu. Ia era sa kaya eso me ra qai veivutuni kina ko ira na kai vuravura kecega. Ia ko Misi Mila sa kaya ni sa sega ni dina na tikina ko ya, ni sa yali e nai Vola Tabu na kenai vakadinadina. Sa kaya nai Vola Tabu ni na tubu ruarua me yacova na yabaki, na sila vinaka kei na sila ca. Ia na yabaki sai koya nai vakataotioti kei vuravura. Maciu 13:30, 38-41. Ko ira na tamata ca kei ira na dau veitemaki, era na tubu cake me ra ca sara. 2 Timo 3:13. Ia na matanitu i Setani ena tu me yacova na gauna ena rairai mai kina ko Karisito, ia sa tukuni me sa vakarusai na matanitu ko ya e na serau i Karisito. Nai vakavuvuli ni ra na veivutuni na kai vuravura kecega, sa sega ni vakabauti e na nodra gauna nai apositolo. Sa curu mai emuri na tikina tawa dodonu ko ya. Ia sa sega ni dina nai vakavuvuli ko ya ni ra na moce vakayalo kina na tamata. Ia sai koya na vu ni nodra sega ni vakabauta edaidai nai vakatakilakila ni nona lako vakarua mai na Turaga.

Sa kunea ko Misi Mila na kena vakayacori na vei parofisai oqo: “Na yabaki e dua na drau ka ruasagavulu ka tukuni e nai Vakatekivu 6:3; kei na siga e vitu sa liutaka na waluvu, kei na siga e vasagavulu sa tau kina na uca, Nai Vakatekivu 7:4; na va na drau na yabaki era sa lako voli mai Kenani ki Ijipita ko ira na Isireli Nai Vakatekivu 41:28-54; na vasagavulu na yabaki e na lekutu, Tiko Mai na Lekutu 14:34; na tolu na yabaki ka veimama sa ia kina na dausiga, Jemesa 5:17; na vitusagavulu na yabaki era sa tiko vakabobula mai Papiloni ko ira na Isireli; na wiki e vitusagavulu talega ka tukuni e na parofisai i Taniela 9:24-27. Ia na parofisai kecega oqo sa yaco me vaka na kena vosa. Ia sa macala ena vakatalega kina na parofisai tale eso sa volai, ka sa bera na kena gauna me vakayacori kina.”

Ia ni sa kunea ko koya eso na gauna e nai Vola Tabu sa parofisaitaki me yaco sara ki nai vakataotioti, sa qai macala vua ni sai koya ga na gauna sa lesi e na nona lewa na Kalou, me ra kila kina na tamata me ra vakarautaki kina. “A ka sa vuni tu sa nei Jiova na noda Kalou; ia na ka sa tukuni mai sa noda.” Nai Vakarua 29:29. Ia sa kaya talega ko Emosi na parofita, “E dina ena sega ni vakayacora e dua na ka na Turaga ko Jiova ena vakaraitaka mada ga na nona vosa vuni vei ira na nonai talatala na parofita.” Emosi 3:7. Sa macala e na vosa oqo, ni sa nonai tovo na Kalou me vakaraitaka vei keda na veigauna me da kila na gauna eda sa lakovi kina.

Sa kaya ko Misi Mila, “Sa rairai vei ira ni sa yaga me da wilika na parofisai kecega ni Vola Tabu vata kei na veitikina eso sa sega kina na parofisai. Sa sega ni vinaka me da wilika na tikina eso ka biuta na tikina eso.”

Na parofisai ni Vola Tabu sa rairai vei Misi Mila me vakaraitaka na gauna ni nona lako mai na Turaga sai koya na parofisai i Taniela, e nai kawalu ni wase, tikina e tinikava: “Me bogi rua na udolu ka tolu na drau; ena qai vakasavasavataki na vale tabu.” Sa raica ko Misi Mila ni sa vakamacalataki enai Vola Tabu ni sa “dua na bogi nai sosomi ni dua na yabaki.” Isikeli 4:6. O koya sa macala kina na 2300 na siga, sa 2300 na yabaki. Ia ni sa sega e dua na vale tabu e vuravura me rauta na gauna dede ko ya, sa sega ni baleta na nodra vale tabu na Jiu. Sa qai nanuma ko Misi Mila sa baleta na vuravura na vale tabu, ia ka sa nanuma ko koya na kena vakasavasavataki sai koya ni na kama e na buka waqa ko vuravura. Ia sa nanuma ko Misi Mila ke sa kunei rawa nai tekivu ni gauna balabalavu ko ya, sa na qai macala na gauna me na lako mai kina na Turaga.

Sa qai soli koya taucoko ki na wilivola e na parofisai i Taniela 8:14. Eso na bogi sa sega ni moce ko koya, sa ia tikoga, ka ia tikoga, na nona wilivola, ni sa rairai me ka bibi sara vua na parofisai ko ya. Ia e na kawalu ni wase, sa sega ni rairai kina e dua nai vakamacala ni bogi e 2300, sa sega ni kunei na gauna sa tekivu kina. Ia na agilose ko Keperieli sa sega ni vakamacalataka na raivotu taucoko. Sa vakaraitaki vei Taniela eso na tiki ni raivotu sa baleta na veimatanitu eso, ia sa qai tauvi mate ko Taniela ka sa sega ni vosota ko koya me sa vakamacalataki na raivotu sa baleta na bogi e 2300. Taniela 8:26, 27.

Ia ka sa vakaroti na agilosi me sa vakamacalataka vei Taniela na raivotu. Tikina 16. Sa macala kina sa yaga me sa vakamacalataki e na dua tale na gauna emuri ni sa bula vinaka tale ko Taniela. Ia ni sa oti e dua na gauna, sa lesu tale mai na agilosi ko Keperieli, ka kaya vei Taniela, “I Taniela, au sa qai lako mai me vakavukui iko, mo kila mada.” “O koya oqo, mo kila kina na vosa, ka vakasamataka na raivotu.” Taniela 9:22, 23. Sa dua ga na tikina sa sega ni vakamacalataki e nai kawalu ni wase, o koya na tikina sa baleta na bogi e 2300. O koya oqo, na agilosi, ni sa lako mai ko koya me vakamacalataka na tikina sa sega ni vakamacalataki oti, sa tekivu sara ko koya me vosa vei Taniela e na vuku ni gauna: -

“Sa loku e vitusagavulu na wiki vei ira na kai nomu kei na nomu koro tabu . . . . Ia mo kila ka vakasama, mai na gauna sa tukuni yani kina me vakavoui ka tara tale ko Jerusalemi ka yacova na Mesaia na Turaga, ena vitu na wiki: kei na wiki e onosagavulu ka rua . . . . . Ia ni sa oti e onosagavulu ka rua na wiki, ena qai muduki na Mesaia, ka segai e na vukuna . . . . Ia ena vakadeitaka ko koya na veiyalayalati kei ira e lewe vuqa ka me dua na kena wiki: ia e na veimama ni wiki, ena vakaotia ko koya nai soro kei nai madrali.” Taniela 9:24-27.

Ia na ka sa lako mai kina na agilosi sai koya me vakamacalataka vua na raivotu ni gauna sa tukuni e na wase e walu, na bogi 2300. Ia sa sega ni macala vei Taniela na kenai balebale ni gauna ko ya. Ia ni sa lesu tale mai na agilose, ka kaya vei Taniela me kila ko koya na raivotu, sa qai tekivu sara ko koya me kaya, “Sa loku e vitusagavulu na wiki vei ira na kai nomu.” Ia sa loku vei ira na Jiu e 70 na wiki se 490 na yabaki sa soli vei ira na Jiu, ia sa tiki ni yabaki e 2300 ko ya. Ia na gauna sa tekivu me wili kina na gauna ko ya, sai koya na gauna sa tukuni yani na vosa me vakavoui ka tara tale ko Jerusalemi.

Ia e nai kavitu ni wase e nai vola i Esera, sa tukuni kina na gauna sa lako kina na vosa me vakavoui ka tara tale ko Jerusalemi. Esera 7:12-26. Sa caka na kena lawa e na yabaki e 457 B.C. Ia sa tolu na tui mai Perisia eratou sa lewa tolutolu me ra lesu tale ki na nodra vanua na Isireli ka tara tale na nodra koro; ia ka sa sega ni yaco dina sara na lewa ni Kalou me yacova na gauna i Atakisekise na tui Perisia. Ia e nai kavitu ni yabaki ni nona lewa, sa cakava ko koya e dua na lewa me ra lesu tale ko ira na Isireli ka tara na nodra bai ni koro kei na vale ni soro. Ia sa tukuni me so nai lavo ni matanitu me soli vei ira na Isireli. Ia ni sa tukuni na yabaki 457 B.C., sa macala kina na kenai tekivu ni gauna balabalavu ko ya, a ya, na yabaki e 2300.

Mai na gauna sa lako na vosa me vakavoui ka tara tale ko Jerusalemi me yacova na Mesaia na Tuarga, sa vitu na wiki ki na onosagavulu ka rua na wiki, se onosagavulu ka ciwa na wiki taucoko. Ia e onosagavulu ka ciwa na wiki sai koya e 483 na yabaki; 69 x 7 sa 483. Ia na onosagavulu ka ciwa na wiki ko ya sa yacova na yabaki e A.D. 27, o koya na yabaki sa papitaisotaki kina ko Jisu. Ia na kenai balebale ni yacana na Mesaia, o koya sa lumuti e na Yalo Tabu. Ia sa macala ni sa lumuti e na Yalo Tabu ko Jisu ni sa papitaisotaki e na uciwi na Joritani. Raica e na Maciu 3:13-17. Ia sa kaya ko Pita, “a sa tekivu mai Kalili ni sa oti na papitaiso ka vunautaka ko Joni; ni sa lumuti Jisu na kai Nasareci na Kalou e na Yalo Tabu kei na kaukauwa.” Caka 10:38. Ia sa kaya talega ko Jisu. “Sa tu vei au na yalo i Jiova, ni sa lumuti au ko koya; Me’u vunautaka nai tukutuku-vinaka.” Luke 4:18. Ia ni sa papitaisotaki oti ko Jisu sa tekivu sara ko koya me “dauvunautaka nai tukutuku-vinaka ni matanitu ni Kalou ka kaya, “Sa qai yaco mai na gauna.” Marka 1:14, 15. Ia sa macala ni sa profisaitaki e na wiki e onosagavulu ka ciwa na nona papitaisotaki na Turaga. Raica na yabaki dina ni nona papitaisotaki e na uciwai sa tukuni e nai Vola Tabu.

Sa tukuni talega e na parofisai ko ya, “Ia ena vakataudeitaka ko koya na veiyalayalati kei ira na lewe vuqa ka me dua na kena wiki.” Ia sa tukuni eliu ni sa 70 na wiki taucoko; na wiki e 69 sa yacova na yabaki sa papitaisotaki kina ko Jisu me vaka sa vakamacalataki oti. Ia sa vo tale e dua na wiki. Ia e dua na wiki sai koya e vitu na siga se vitu na yabaki.” Ia ni sa mudu na wiki e 69 e na yabaki e A.D. 27, sa macala ni sa tekivu kina na yabaki e vitu oqo: ia ka sa yaco sara ki na yabaki e A.D. 34 (27 kei 7 sa 34). Ia e na gauna ko ya, ko Jisu kei ira na tisaipeli, era sa vakataudeitaka na veiyalayalati kei ira na Jiu. Sa kaya ko Jisu vei ira na tisaipeli, “Dou kakua ni lako e na nodra sala na veimatanitu tani – lako ga vei ira na sipi ni mataqali nei Isireli era sa yali tu.” Maciu 10:5, 6.

Sa kaya talega na parofisai, “Ia e na veimama ni wiki, ena vakaotia ko koya nai soro kei nai madrali.” Ia e na yabaki e A.D. 31 sa mate ki na kauveilatai ko Karisito, ia na yabaki e A.D. 31, sa veimama ni wiki ko ya, ni sa tekivu kina na wiki e na yabaki e A.D. 27. Ni sa mate ko Karisito sa oti na kena yaga nai soro sa vakaroti e nai vakatekivu, a ya sa vakaraitaki kina na Lami ni Kalou. Sa qai sota nai vakatakilakila vata kei na ka sa vakatakilakilataki, o koya sa qai vakadaroi kina na lawa sa baleta nai soro kei nai madrali.

O koya, sa macala ni sa yacova na yabaki e A.D. 34 na yabaki e 490 sa loku vei ira na Jiu. Ia e na yabaki e A.D. 34 ko ya, a cava beka sa yaco me sa mudu kina na gauna ko ya? E na y abaki ko ya, e na nodra bose vaka-Jiu, era sa vakadinadinataka na nodra cata nai tukutuku-vinaka e na nodra vakamatei Sitiveni. Ia sa tekivu talega e na yabaki ko ya na veivakararawataki era a vakararawataki kina ko ira era sa lotu-va-Karisito. Ia ni ra sa cata na ka vinaka ko ira na Jiu, sa qai gole vei ira na matanitu tani ko ira nai apositolo.

Sa rairai na kena dina ni parofisai ni sa vakayacori na gauna ko ya sa loku vei ira na Jiu. Sa tekivu na gauna ko ya e na yabaki e 457 B.C. ka sa oti na gauna ko ya e na yabaki e A.D. 34. Ia ni sa kunei na gauna sa loku vei ira na Jiu, sa rawarawa me kilai nai vakataotioti ni yabaki e 2300 sa tukuni e na parofisai, Taniela 8:14. Sa gauna vata ga, ia sa loku vei ira na Jiu na muana ko ya, ia na muana kadua sa yacova na noda gauna oqo, na yabaki 1844, ia sa tekivu e na yabaki e 1844 na veivakasavasavataki ni vale tabu. Ia e na gauna i Misi Mila era sa nanuma ga ni sa baleta na vuravura na vale tabu. Era sa nanuma me sa vakasavasavataki e na buka waqa e na nona lako mai na Turaga.

Sa kaya ko Misi Mila, “Sa sega ni tukuni rawa na kena levu ni noqu marau ni’u sa nanuma sa voleka ni lako mai na noqu Turaga. Sa dua nai vola vou vei au nai Vola Tabu. Sa vaka e dua na magiti e na kena gauna; na veitikina sa butobuto vei au eliu, sa qai macala vei au e na rarama levu; ia sa ka talei dina sara vei au nai Vola.”

“Ia ni sa rairai vei au ni sa voleka sara na nona lako mai na Turaga; sa qai bibi vei au na noqui tavi me’u tukuna vei ira na tamata nai tukutuku oqo.” Sa kila ko koya ni sa tawa dodonu me kakua ni solia vei ira na tamata na rarama sa cilavi koya; ka sa rere kina de sa cala ko koya e na dua nai vakavuvuli ni Vola Tabu ka qai tuberi ira ki na veivakacalai na tamata. O koya oqo, sa qai soli koya tale ki na wilivola me oti e lima na yabaki. Ia ni sa vakasamataka tale ko koya na parofisai, sa rairai macala sara vua.

Ia e na veisiga ni sa ia na nona cakacaka, sa vaka e dua na domo sa rogo tiko me la’ki tukuna vei ira na tamata nai tukutuku ni parofisai. Au sa daunanuma tiko na tiki ni Vola Tabu ko ya ka tukuni kina. “Ni’u sa kaya vua na tamata ca, ko na mate vakaidina; kevaka ko sa sega ni vosa vua na tamata ca mo vakasalataki koya me lesu tani mai na nonai tovo ca, sa na mate ga na tamata ca ko ya e na nonai valavala ca; ia na nona mate ka’u na taroga vei iko. Ia ko iko, kevaka ko sa vakasalataka na tamata ca e na vuku ni nonai tovo ca me sa biuta sara; ke sega ni biuta ko koya na nonai tovo, ena mate ga ko koya e na nonai tovo ca; ia ko iko, ko sa vakabula na yalomu. Isikeli 33:8, 9.

Sa qai tekivu me tukuna na nona vakabauta vei ira na wekana eso, ia sa dau masu tiko ko koya me sa dua beka nai talatala me sa nonai tavi me vunautaka na parofisai vei ira na kai vuravura. Ia ka sa vaka sa kaya tikoga na Kalou vua me la’ki vunautaka ko koya. Sa vaka sa rogo tiko vua na vosa, “La’ki tukuna vei ira na kai vuravura ko iko; ke sega, na kedra dra au na taroga vei iko.” Sa ciwa na yabaki sa wawa tiko ko koya me yacova na yabaki e 1831, sa qai tekivu ko koya me vunau.

Me vaka ko Ilaisa ni sa kacivi koya na Kalou ni sa muria nai siviyara e na were, sa vakatalega kina ko Misi Mila ni sa tamata dau teitei ko koya, ia sa kacivi koya talega na Kalou me la’ki vunau. Ia ni sa tekivu ko koya sa rere kina, ia ni sa vunautaka na veiparofisai ni Vola Tabu, sa qai doudou me vunautaka na Vosa ko koya. Ia sa qai yavalavala kina na vanua kecega sa tiko kina ko koya.

Sa limasagavulu na nona yabaki ni sa tekivu me vunautaka na parofisai vei ira na tamata, ia sa dau kaya ko koya ni sa sega ni rauti koya nai tavi bibi ko ya. Era sa dau kerea vua me la’ki vunau e na veiyasana eso. Ia e na veivanua sa lako kina ko koya era sa veivutuni e na nona vunau ko ira na tamata.

E na veiyasana eso, ko ira na veilotu era sa dolava vua na nodra veivale ni lotu me vunau kina ko koya; eso vei ira na kenai talatala era sa kerea vua me la’ki vunau vei ira na nodra lewe ni lotu.

Sa yavavala vakalevu na vanua sa vunau kina ko Misi Mila. Eso vei ira era a dauvolitaka na yaqona era sa solia na nodra vale me vunau kina ko koya, ia era sa biuta na nodrai tavi ko ya; ia na vale sa dau ia kina na veimau sa qai biu, na tamata tawa vakabauta sa qai tamata lotu, ia eso sa qai lotu era se sega ni curu ki na vale ni lotu.

Ia e na yabaki e 1833 sa qai lesi ko Misi Mila me vunau e na lotu Papitaiso, ia sa lewe ni lotu ko ya ko koya. Ia sa levu nai talatala e na lotu ko ya era sa vakadonuya na nona cakacaka, ia era sa kaya vua me sa ia ga na nona vunautaka na nona lako vakarua mai na Turaga.

Sa dau la’ki vunau e na veitiki i Tovata ko koya. Ia sa sega ni saumi ko koya me vakataki ira nai talatala eso. Ia nai lavo sa yaga e na nonai vodovodo sa dausauma vakataki koya ga. Sa levu na luvena, ia ke sa sega na nona vanua sa dau teitei kina ko koya sa sega ni rawa me vunau voli.

Ni sa oti e rua na yabaki mai na gauna sa tekivu kina me vunau ko Misi Mila, sa lutu na veikalokalo, o ya e na yabaki e 1833. Ia sai koya e dua nai vakatakilakila ni nona lako mai na Turaga. Sa kaya ko Joni e na vuku ni vakatakilakila ko ya, “A sa qeqera ki vuravura na veikalokalo ni lomalagi, e vaka na lolo sa qeqera na vuana ni sa sega ni dreu, ni sa kurea na cagi kaukauwa.” Ai Vakatakila 6:13. Ia e nai ka 13 Noveba, 1833, sa vakayacori na parofisai ko ya. Sa vaka sara na ka sa tukuni e na parofisai na kena qeqera na veikalokalo. Na veikalokalo kecega sa rairai me lako mai e na dua na tikina mai lomalagi ka qai veilutuyaki e na veiyasana kecega. Sa vaka e dua na kau sa qeqera na vuana ni sa kurea na cagi kaukauwa.

Ia sa kaya ko Jisu, “Ni dou sa raica na ka kecega oqo, dou kila sa voleka ko koya, io mai na mata ni katuba.” Sa levu na tamata era sa raica nai vakatakilakila ko ya, era sa nanuma sa voleka mai na Turaga, ia sa levu na tamata era sa vakarautaki ira me ra raica na Turaga e na nona lako mai.

Ia e na yabaki 1840 sa dua tale nai vakatakilakila sa vakayacori. E na yabaki 1838 sa vola e dua nai vola ko Josaia Liti (Josiah Litch) ka vakamacalataki kina nai kaciwa ni wase ni Vakatakila. Ia sa tukuni e na nonai vola ni na bale na matanitu ko Taki e na yabaki 1840. Ia sa tukuni na yabaki me bale kina kei na siga talega. Ia sa yaco na parofisai oqo, ni sa bale na matanitu ko Taki e nai 11 ni Okosita e na yabaki 1840. Sa vunautaki e na veikoro na parofisai ko ya, ia sa levu na tamata era sa waraka me ra raica se dina se segai. Ia e nai ka 11 ni Okosita e na yabaki 1840, sa tekivu kina na veimatanitu eso me lewa e na ka baleta na matanitu ko Taki vakataki koya. Ia mai na yabaki ko ya me yacova na gauna edaidai sa sega ni kaukauwa na matanitu ko Taki, ia sa tu rawa ko koya ni sa dau totaki koya ko ira na matanitu tale eso.

Ia na gauna sa tukuni e na paraofisai sa yaco na tikina oqo. Ia ko ira na tamata ni ra sa raica na kena vakayacori, era sa yavavala vakalevu kina, ia sa levu na tamata era sa qai vakabauta. Ia eso na tamata vuku sa qai soli ira ki na cakacaka ni Kalou ka vunautaka nai tukutuku sa vunautaka ko Misi Mila.

Ia sa vaka me dredre na cakacaka i Misi Mila e na veivanua eso. Ni ra sa sega ni kunea rawa na tiki ni vola me ra vakaraitaka kina ni sa cala ko koya, era sa vakalialiai koya. Ia sa levu na ka rarawa sa caka vua. Ia “nai Vola Tabu, nai Vola Tabu ga” sai koya na nonai vakadinadina e na gauna ko ya.

Ia sa so na gauna era sa tovolea, ko ira na tamata, me ra vakamatei Misi Mila. Sa dua na tamata dauvunau vakadodonu ko koya, ia sa vunauci ira na tamata i valavala ca. Ia e na vuku ni ka oqo era sa cudru vakalevu kina, ka kaya me ra vakamatei koya. Ia na agilosi i Jiova sa maroroi koya ka sa sega ni yaco na ka era sa nakita.

Sa macala sara e nai Vola Tabu nai vakavuvuli ko ya, ni sa dau tuberi ira na tamata e na nona Yalo Tabu na Kalou me ra cakava na nona cakacaka e na kena gauna. Ia eso na gauna, ko ira na tamata era sa sega ni kila vinaka sara na ka sa tuberi ira kina na Yalo Tabu. Ia eso na ka sa vuni vei ira me ra kakua ni kila.

Ia ko ira na parofita talega ni sa tuberi ira na Yalo Tabu ka sa soli vei ira me ra tukuna vei ira na tamata na loma ni Kalou, eso vei ira sa sega ni kila na ka era sa parofisaitaka. Ia na nodra parofisai sa nodra na tamata e na veigauna kimuri. Ia sa kaya ko Pita ni ra sa daudikeva na nodra parofisai, ko ira na parofita, me ra kila na kenai balebale. 1 Pita 1:8-12.

Ia ni sa sega ni rawata na vuku va-Kalou ko ira na tamata me ra kila na ka vuni kecega, sa rawa me ra kila na veika eso; ia era sa butobuto vakayalo ni ra sa sega ni kila nai tukutuku sa nakita na Kalou me vunautaki e vuravura. Ia sa dauvakabutobutotaka na lomadra na tamata nai vakavuvuli lasulasu eso era sa nanuma sa dina. Ia sa vakakina ko ira na tisaipeli e na gauna i Jisu. Era sa nanuma me tui ko Jisu e vuravura ia sa dei e na lomadra nai vakavuvuli ko ya; era sa kaya me lewa mai Jerusalemi ko koya, ia ni sa tukuna ko Jisu na nona mate era sa sega ni kila na kenai balebale, sa bale ga ni sa dua nai vakavuvuli tawa dina sa tu dei e lomadra.

Ko Karisito sa solia nai tukutuku vei ira na tisaipeli, “Sa qai yaco na gauna, a sa voleka na matanitu ni Kalou; dou veivutuni, ka vakabauta nai tukutuku-vinaka.” Ia na gauna “sa yaco,” sa baleta na wiki e vitusagavulu ka tukuni e na parofisai i Taniela. Ia na wiki e onosagavulu ka ciwa sa yacova na “Mesaia na Turaga.” Ia ko ira na tisaipeli era sa marau ni ra sa nanuma me qai lewa vaka tui ko Jisu mai Jerusalemi.

Ia era sa vunautaka nai tukutuku sa solia vei ira ko Jisu, ia era sa sega ni kila na kenai balebale. Ia ni sa kenai vakadinadina na nodra vosa na parofisai sa tukuni e nai vola i Taniela 9:25, era sa sega ni raica ni sa tukuni talega kina me sa muduki na Mesaia me vaka sa tukuni e na tikina e 26. Ia ni ra sa nanuma tiko mai na gauna era sa gone kina me yacova na gauna ko ya, me sa lewa mai Jerusalemi na nodra tui, sa butobuto kina na lomadra ka sa sega ni macala kina vei ira na vosa ni parofisai.

O koya era sa vunautaka nai tukutuku sa lesi ira kina ko Karisito, ia e na gauna era sa nanuma me sa lewa kina ko koya era sa raica ni sa vakoti ki na kauveilatai. Sa qai rarawa vakalevu kina na lomadra, ia ni sa tiko e nai bulubulu ko Jisu sa vaka me sa kacabote na lomadra e na kena levu ni nodra rarawa.

Sa lako mai ko Karisito me vaka sa parofisaitaki e nai Vola Tabu. Ia sa vunautaka ko koya nai tukutuku sa rauta na nona gauna, ia sa vakadinadinataka na nona cakacaka na kaukauwa sa tiko kina. Sa macala vei ira era sa rogoca ni sa lesi mai lomalagi ko koya. Na Vosa kei na Yalo Tabu e rau sa vakadinadinataka ni sa dina na nonai tukutuku.

Ko ira na tisaipeli era sa lomani Jisu vakalevu. Ia sa butobuto na lomadra ka sinai e na tawa vakabauta. Era sa qai nanuma ni sa mate de sa sega beka ni Mesaia ko koya.

Ia ni sa vaka na bogi butobuto sa ubia na lomadra, sa sega ni biuti ira na Kalou. Sa kaya na parofita, “Ke’u sa tiko e na butobuto, ena noqu rarama ko Jiova.” Maika 7:8. “Kau’u na tubera na mataboko e na sala era sa lecava; Ka’u na kauti ira e nai lakolako era sa sega ni kila; Ka’u na vakararamataka na butobuto e matadra, ka vakadodonutaka na ka sa takelo.” Aisea 42:16.

Nai tukutuku era sa vunautaka na tisaipeli sa dina sara, ia ka sa vakayacori tiko e na nodra gauna. Na nodrai tukutuku sai koya oqo, “Sa qai yaco na gauna a sa voleka na matanitu ni Kalou, Ia na gauna sa parofisaitaki e nai Vola i Taniela sa yaco – sa yacovi Karisito na wiki e onosagavulu ka ciwa, ni sa papitaisotaki kina ko Jisu, ka sa yaco kina me Mesaia ko koya. Ia na matanitu sa tukuni e na vosa oqo sa sega ni baleta na matanitu vakaiukuuku ena yaco e na nona lako vakarua mai na Turaga. Sa rua na matanitu ni Kalou sa tukuni e nai Vola Tabu. E dua na matanitu, sai koya na matanitu dina ena yaco e na nona lako mai ko Jisu. Maciu 25:31, 32. Nai karua ni matanitu sai koya na matanitu ni loloma. Iperiu 4:16. Ia sa levu na vosa vakatautauvata i Jisu sa baleta na matanitu ni loloma.

Na matanitu ni loloma sa vakaturi e na gauna sa bale kina ko Atama e nai valavala ca. Ia sa tu na matanitu ko ya e na vosa ni yalayala ni Kalou, ia ka sa sega ni vakataudeitaki me yacova na gauna i Jisu Karisito ni sa mate ko Koya. Ia ni sa solia ko koya na nona dra, sa qai macala ni sa vakaturi dina sara e dua na matanitu ni loloma.

Ia na mate i Jisu Karisito – na ka era sa nanuma ko ira na tisaipeli sa oti kina na ka era sa nuitaka – sai koya na ka sa vakataudeitaka me dei ka tawa mudu. Sa dina ni ra sa rarawa vakalevu e na vuku ni nona mate ia ka sa macala ni sai koya na nona mate sa vakadinadinataka na nodra vakabauta . Na nona mate sa vakasinaiti ira e na rarawa levu, ia sai koya na ka sa rawa kina na bula vei ira kecega na luve i Atama.

Ia sa dina ga ni ra sa lomani Jisu ko ira na tisaipeli, ia ka sa levu nai tovo vakavuravura sa kabiti ira. Ia e na solevu ni lakosivia, ni sa voleka na gauna ena mate kina ko Jisu, ko ira na tisaipeli era sa “veileti se ko cei vei ira ena cavu me uasivi cake.” Era sa nanuma tiko na matanitu vakavuravura, nai tikotiko vakaturaga, nai ukuuku, kei na ka kecega sa baleta na matanitu era sa nanuma me vakatura ko Jisu ka me ra lewa vata Kaya. Ia ka sa bera vakalailai ga na rarawa e na were ko Kecisemani, e na vale ni veilewai talega, kei na kauveilatai. Ia sa nodra viaviaturaga, kei na nodra gadreva nai tavi vakavuravura, sai koya na ka era sa butobuto kina me ra sega ni kila vinaka na kenai balebale na vosa i Jisu. Ia ni sa soli vei ira nai tavi me ra vunautaka nai tukutuku ni matanitu, era sa sega ni kila vinaka na dina e na ka sa baleta na matanitu. Ia sa dokai ira ko Jisu e na nodrai tavi, ia sa nakita ko koya me soli tale vei ira nai tavi me ra vunautaka nai tukutuku-vinaka ni nona tu cake tale. Ia me ra vakarautaki vinaka, sa soli vei ira me ra rarawa e na nona mate.

Ia ni sa tu cake tale mai na mate ko Jisu, sa rairai ko koya vei rau na tisaipeli ni rau sa la’ki Emeo, ia sa “vakatekivu e nai vola i Mosese ka yacovi ira kecega na parofita, ka sereka vei rau mai nai Vola Tabu kecega na vosa ka tukuni kina ko Koya.” Luke 24:27. Sa qai yavavala na lomadrau. Sa tubu cake na vakabauta, ia e rau sa sucu tale ki dua nai nuinui ni bula. Ia sa vinakata ko Jisu me rau raici Koya e na veiparofisai. Ia sa vakamacalataka na parofisai vei rau ka koya.

Ia ni ra sa raici Jisu tale ko ira na tisaipeli era sa qai marau e na marau dina. Ia sa tukuni ni ra sa tiko e na “veisiga e na vale ni soro, ka ia kina na vakavinavinaka Vua na Kalou ka vakarokoroko vei Koya.” Ko ira na tamata era sa nanuma me ra mataveveku ko ira na tisaipeli, ia era sa kidacala ga ni ra sa raica na matadra sa rairai me ra marau vakalevu. Ia mai na gauna ko ya era sa kaukauwa e na nodra vakabauti Jisu, ia era sa dei talega e na lotu e na veisiga emuri. Ia na nodra cakacaka na tisaipeli e na gauna i Jisu sa vaka na cakacaka i Misi Mila e na veika eso. Ko ira na tisaipeli era sa la’ki vunautaka nai tukutuku ni matanitu, ia era sa dau kaya, “Sa qai yaco na gauna a sa voleka na matanitu ni Kalou.” Ia sa vakatalega kina ko Misi Mila kei ira sa tiko vata kaya, era sa vunautaka nai tukutuku ni parofisai ko ya sa tukuna ko Taniela, na yabaki e 2,300, ka tukuni kina na veilewai sa vakarau ia, ka sa voleka talega na matanitu ni Kalou. Na nodra vunau na tisaipeli sa tukuni e nai kaciwa ni wase e nai vola i Taniela, ia na vunau i Misi Mila kei ira era sa vunau vata kaya, sa tukuni talega e na Taniela na nodra i tukutuku. Ia sa parofisai vata era sa vunautaka ko ira e na gauna i Jisu, kei ira era sa tiko e na gauna i Misi Mila.

Ia me vakataki ira na tisaipeli, sa sega ni kila vinaka na kenai balebale na parofisai ni vola ko Misi Mila. Era sa vunautaka na parofisai me vaka sa nona lewa na Kalou, ia era sa cala ga e na nodra vakasama. Ia e na vuku ni ka era sa cala kina sa nodra rarawa ni sa sega ni lako mai na Turaga me vaka era sa nanuma.

Ni ra sa vakamacalataka na parofisai sa tukuni kina, “Me bogi rua na udolu ka tolu na drau; ena qai vakasavasavataki na vale tabu.” Sa tukuna ko Misi Mila e na nona vunau ni sa baleti vuravura na vale tabu. Ia e na tikina ko ya sa cala sara kina. Ia sa nanuma ko koya me vakasavasavataki ko vuravura e na Nona lako mai na Turaga. Ia ni sa vunautaka me yacova na yabaki e 1844 na kenai otioti na yabaki e 2,300 sa dina sara na nodra vosa ko ya. Ia sa tukuna na Kalou na gauna ko ya e na Nona vosa.

E na vale tabu e vuravura – o koya nai vakatakilakila ni vale tabu mai lomalagi – na kena vakasavasavataki sa yaco e nai vakataotioti ni gauna ni nodra yabaki vakalotu na Isireli. Ia e na siga ko ya ko ira na Isireli, sa kau tani vei ira na nodrai valavala ca kecega. Ia na yaca ni siga bibi ko ya na siga ni veibuluti. Ia sai vakatakilakila ki na cakacaka i Jisu na noda bete levu e na nona cakacaka e na Vale Tabu mai lomalagi. Ia e na nona cakacaka ko ya ena kau tani kina na nodrai valavala ca ko ira kecega era sa vakatusa na nodrai valavala ca. Ia na cakacaka oqo sa ia kina na veilewai vakatovolei, sa baleti ira kecega na tamata lotu. Me vaka sa baleti ira walega na Isireli na cakacaka e na siga ko ya e na gauna eliu, sa vakatalega kina e na gauna oqo, sa baleti ira walega na Isireli ni Kalou na veilewai vakatovolei. Ni sa lako vakarua mai ko Jisu, sa bera ni lako mai ko Jisu se ko cei ko ira era sa vakarau tu. Ia ni sa bera ni lako mai ko Jisu sa vunautaki e vuravura nai tukutuku oqo, “Dou rerevaka na Kalou, ka vakarokoroko vei Koya ni sa yaco na nona gauna me lewa.” Nai Vakatakila 14:7.

Ia ko ira sa vunautaka nai tukutuku ko ya, era sa tukuna nai tukutuku ko ya e na kena gauna. Ia me vakataki ira na tisaipeli era sa solia nai tukutuku sa rauta na nodra gauna ka ra sa sega ni kila vinaka na parofisai sa tukuni kina na nodrai tukutuku; sa vakatalega kina ko Misi Mila, sa vunautaka nai tukutuku i Taniela 8:14 kei Vakatakila 14:7, ia ka sa sega ni kila vinaka ni sa so tale na parofisai e Nai Vakatakila sa bera ni yaco. Me vakataki ira na tisaipeli era sa cala e na nodra vakasama sa baleta na matanitu era sa nanuma me vakatura e na nodra gauna, sa vakatalega kina ko Misi Mila, sa cala ko koya e na ka me yaco ni sa oti na yabaki e 2300.

Ia me vaka e na gauna eliu era sa vakatovolei kina ko ira na tisaipeli e na ka sa vunautaki e na gauna ko ya, sa vakatalega kina e na gauna i Misi Mila, era sa vakatovolei e nai tukutuku sa vunautaka ko koya se ko cei na tamata dina e na nona gauna. Ko cei sa vakarau tu me raici Jisu e na nona lako vakarua mai? Ko cei sa vinakata na nona rairai mai?

Sa vakaibalebale na agilosi sa vuka e na maliwa kei lomalagi kei vuravura. Ni sa savasava na agilosi, ka kaukauwa, sa vakaraitaka kina ni sa dua nai tukutuku vinaka ka savasava ka kaukauwa, ia sa dua nai tukutuku vakalomalagi sa vunautaki e na gauna oqo.

Ia sa macala e na vosa ni Vola Tabu na gauna sa lako kina ki vuravura nai tukutuku oqo. Sa tukuni kina na gauna ni veilewai, o koya sa macala kina ni sa rauti vuravura nai tukutuku oqo ni voleka nai vakataotioti kei vuravura.

Ko Paula nai apositolo sa tukuna vei ira na tamata me ra kakua ni nanuma ni na yaco e na nona gauna na nona lako mai ko Jisu. Sa kaya ko koya, “Mo dou kakua ni veitosoyaki vakasauri mai na lomadei, se vakataqayataki, me kakua e na vuku ni vosa ni yalo, se nai tukutuku, se nai vola, me vaka sa vu vei keitou, me vaka sa voleka dina na siga i Karisito.” 2 Cesa 2:2. Sa kaya ko koya me liu mai na “tamata i valavala ca,” ena qai yaco mai emuri ko Jisu. Ia na “tamata i valavala ca,” sa yacana talega. “luve ni veivakarusai.” Ia sa baleta na lotu vaka-Roma oqo. Sa bera ni tubu e na gauna i Paula, ia sa tekivu ga na kena ca me tubu cake me yaco kina emuri na lotu ko ya. Ia sa 1260 na yabaki sa lewa vakaukauwa e vuravura na lotu ko ya. Sa kaukauwa me yacova na yabaki 1798. Ia sa macala ni sa sega ni lako rawa mai ko Jisu e na gauna eloma ko ya, me yaco mada mai na gauna ni vakataotioti. Ia sa macala ni sa oti na yabaki ko ya sa yaco dina mai kina na gauna me tukuni e vuravura nai tukutuku ni nona lako mai na Turaga.

Sa sega ni soli e na gauna sa oti yani nai tukutuku oqo. Ko Paula sa sega ni vunautaka nai tukutkuku oqo; sa tukuna ko koya ni sa yawa na gauna ni nona lako mai na Turaga. Sa tukuna ko Matini Luca (Martin Luther) ni na yawa na nona lako mai ko Jisu e na nona gauna. Ia ni sa oti na yabaki e 1798, sa qai macala na parofisai i Taniela, ia sa vakalevutaki e na gauna oqo na vuku. Taniela 12:4. E na gauna ga kimuri oqo sa vunautaki e vuravura nai tukutuku ni nona rairai vakarua mai ko Jisu.

Ia me vaka nai tukutuku sa vunautaka ko Luca ni sa vunautaki talega e na veivanua tale eso, ka ra sa sega ni veikilai ko ira era sa vunautaka, sa vakatalega kina e na gauna kimuri oqo, sa vunautaki nai tukutuku ni nona lako vakarua mai ko Jisu e na veivanua, ia era sa sega ni kilai Misi Mila ko ira era sa vunautaka mai Peritania na nona lako mai na Turaga.

E na yabaki e 1821 sa tekivu ko Misi Josefa Wolifia (Dr. Joseph Wolff) me vunautaka mai Iurope kei Esia na nona lako mai na Turaga. Sa sucu mai Jamani, ia sa Jiu ga ko koya. Ia ni sa gone lailai sa vakabauti Jisu ko koya. Sa vakaroti vua, ni sa gone, me kakua ni la’ki rogo vunau vei ira sa lotu va-Karisito, ia sa dau la’ki tiko e tautuba e vale ni lotu ka rogoca na nona vunau nai talatala.

Ia ni sa tubu cake me tamata bula, sa lotu e na lotu Katolika ko koya. Sa tiko mai Roma e dua na gauna. Ia e na vuku ni nona vosa sa baleta nai valavala ca e na lotu vaka-Roma, era sa lewa me kakua tale ni tiko mai na koro ko ya. Ia ni sa oti e dua na gauna sa la’ki tiko mai Peritania. Ia sa tiko mai na vanua ko ya, sa biuta na lotu vaka-Roma, ia e na yabaki 1821, sa tekivu me vunautaki Jisu kei na nona lako vakarua mai. Sa nanuma ko koya ni sa voleka sara na gauna ko ya. Sa tukuna ko koya na parofisai i Taniela sa baleta na gauna ni vakataotioti.

Ia ko Misi Wolifa, sa lako ki na veivanua eso. Sa la’ki Aferika, ka tiko mai Ijipita kei Apisinia; sa la’ki Esia, ka tiko mai Palisitaina, kei Siria, kei Perisia, kei Pokara kei Idia. Sa tiko talega mai na Tovata ko koya, ka vunau e na koro ko Niu Yoka kei Filitelifia kei Politamoa, ia mai Wasigitoni talega, na koro turaga. Sa soli vua na vale vakaturaga mai na koro ko ya me vunau kina ko koya. Ia sa la’ki rogo vunau vua ko ira na turaga mai na koro ko ya.

Ia sa la’ki vunau e na veivanua rerevaki talega ko koya. Sa levu na ka dredre sa caka vua e na veivanua eso. Sa voleka ni mate ko koya e na ligadra na tamata ca. Sa via kana, ka sa lewai vakatolu me mate ko koya.

Ni ra sa tukuna vua, ko ira na tamata eso me kakua ni lako e na vanua dredre ka rerevaki, sa kaya ko koya, “Na noqu masu kei na noqu gumatua e na cakacaka i Jisu, sai koya na ka au sa kaukauwa kina. Sa tiko na loloma ni Kalou e lomaqu, ka sa tiko nai Vola Tabu e ligaqu.” E dua na gauna sa kaya ko koya, “E na gauna rerevaki, au sa taura tiko na noqui Vola Tabu ni sa tevuki tu. Sa macala vei au ni sa tu na noqu kaukauwa e nai Vola ko ya.”

E na veivanua sa lako kina ko koya, sa kunea eso na tamata era sa vakabauta nai tukutuku ni nona lako vakarua mai na Turaga. Ia ni sa bera ni lako vei ira, era sa kila oti nai tukutuku ko ya. Ia mai Pokara, sa kunea ko koya eso na tamata era sa vakabauta na lako mai i Jisu. Mai Yemeni mai Arapea, sa kunea eso vei ira na kai Arapia era sa vakabauta ni voleka na nona lako mai ko Jisu, ia e na yabaki e 1840 era sa nanuma me yaco mai na veika eso sa parofisaitaki. Ia mai na vanua talega ko ya sa raica eso vei ira na Isireli era sa vakabauta ni sa voleka sara mai na nona lako mai na Turaga. Mai Taritari, e dua na vanua levu mai Esia, sa kunea talega mai na vanua ko ya eso na tamata era sa vakabauta nai tukutuku oqo. Sa 700 nai talatala ni lotu Jiaji era sa vunautaka nai tukutuku ni nona lako vakarua mai na Turaga. Ia sa so nai talatala mai na veilotu tale eso era sa vunautaka nai tukutuku oqo. Ia e na yabaki e 1842, ko Misi Winita sa la’ki vunautaka ki Peritania nai tukutuku sa rogoca ko koya mai Amerika, ka levu na tamata era sa vakabauta na nona vunau.

Ia na Sauca kei Amerika, e dua na turaga ni lotu Katolika, na yacana ko Lakuisa (Luunza), a kai Sipeni ko koya, sa tekivu me wilika nai Vola Tabu e na ka sa baleta na lako vakarua mai i Jisu. Sa dua na nonai vola sa tabaki mai Igiladi e na yabaki e 1825. Ia mai Jamani talega e dua nai talatala na yacana ko Misi Peniqali (Mr Bengal) sa vunautaka nai tukutuku ni nona lako tale mai ko Jisu. Ia na yabaki sa nanuma ko koya me lako mai kina ko Jisu sa voleka me tautauvata kei na yabaki sa nanuma ko Misi Mila ni na lako mai kina ko koya. Sa levu nai vola sa vola ko Misi Peniqali ka sa wili e na veivanua. Ia eso vei ira sa vakabauta nai tukutuku oqo mai Jamani, era sa lako ki Rusia ka vunau mai na vanua ko ya.

Sa cilavi Varanise nai tukutuku oqo, kei Suitisailadi talega. Ko Misi Kaseni, e dua nai talatala vuku, sa vunautaka nai tukutuku ni nona lako mai na Turaga. Sa dau vunau vei ira na gone ko koya, ka sa vakamacalataka talega na parofisai.

Ia mai Nowei kei Suiteni, sa vunautaka nai tukutuku ni nona lako vakarua mai na Turaga. Ia e na vuku ni vunau sa vunautaki, sa levu na tamata mai na vanua ko ya era sa veivutuni. Ia ni sa qai tabu e na lawa ni matanitu me ra vunau ko ira na qase sa lewa na Kalou me ra vunautaka nai tukutuku ko ira na gone lalai, ni ra sa sega ni lewai rawa.

Ia sa levu na gone mai na vanua ko ya era sa vunautaka na nona lako vakarua mai na Turaga. Eso vei ira sa ono se walu na nodra yabaki, ia era sa vaka na gone e na nodra qito e na veisiga, ia e na gauna sa nakita me ra vunau kina sa qai dua tani sara na nodrai valavala. Ia era sa vakayagataka nai Vola Tabu ka tukuna na vosa era sa sega ni vuli kina eliu. Sa macala ni sa vakatavulici ira na Yalo Tabu. Era sa vunauci ira na qase ka tukuna vei ira me ra biuta na nodrai valavala ca.

Era sa yavavala e na nodra vunau ko ira na tamata. Sa cakacaka e na lomadra na Yalo Tabu. Sa levu na tamata era sa qai wilika nai Vola Tabu, ka ra sa biuta na nodrai tovo ca. Ia ko ira nai talatala era sa kaya ni sa dua na ka vinaka na nodra vunau na gone, ni sa nona lewa na Kalou.

Ia e na gauna i Jisu ni sa lako vakaturaga ko koya ki Jerusalemi, sa le vuqa na tamata era sa lako vata Kaya. Ia era sa marau vakalevu e na nona lako ko ya. Era sa yalo ca kina ko ira na bete, ia ka sa kaya ko Jisu vei ira ke ra sa sega ni tukuni koya ko ira na tamata, sa na qai vosa mai na veivatu. Ia ni sa tukuni koya ko ira na gone lalai, era sa yalo ca talega kina. Sa qai kaya ko Jisu vei ira, “Io, dou sa sega beka ni wilika. Mai na gusudra na gone lalai kei ira sa sucu tiko kina, ka sa cakava me vinaka sara na vakarokoroko?” Ia me vaka e na nona lako vakadua mai, sa vakatalega kiina e na nona lako vakarua mai oqo, ko ira na gone lalai era sa vakaitavi e na nodra tukuni Koya kivei ira era sa butobuto tu.

Ia ko Misi Mila kei ira kecega era sa vunautaka nai tukutuku ni nona lako vakarua mai na Turaga, era sa vunautaka nai tukutuku sa volai e Nai Vakatakila, “Sa yaco mai na nona gauna me lewa.”

Sa levu dina sara na tamata era sa veivutuni e na nodra vunau. Ko ira na tamata i valavala ca, era sa dui tagi ka kaya. “A cava me’u kitaka me’u vakabulai kina?” Ia ko ira na tamata dravudravua kei ira na vutuniyau, na tamata lalai, kei ira na turaga, era sa lako kece mai me ra rogoca nai tukutuku ni nona lako vakarua mai na Turaga. Eso vei ira era sa vunau, era sa sega so ni vuli vinaka, ia ka sa tiko vata kei ira na Yalo Tabu.

Eso era sa tukuna vei ira na kenai talatala ni sa sega ni tukuni vei keda ni “siga se na tiki ni siga” ena lako mai kina ko Karisito. Sa dina ga na tikina ko ya, ia ka sa macala e nai Vola Tabu ni sa voleka na nona lako mai na Turaga. Ia e na gauna ko ya, ko ira na bete kei ira nai talatala e na veilotu, era sa berabera ni vakabauta nai tukutuku oqo. Ia sa vakatalega kina e na veigauna, era sa dau berabera ko ira sa liu e na lotu me ra vakabauta e dua nai tukutuku vou sa tukuni mai.

Ko ira e na gauna i Misi Mila, era sa marau vakalevu ni ra sa nanuma me lako mai e na yabaki e 1844 na Turaga. Era sa vakarautaki ira vakavinaka sara kina, ka ra sa veivutuni ka biuta nai valavala ca kecega.

Sa vakatovolei ira na nona tamata na Kalou e nai tukutuku ko ya. Ia ni sa sega ni lako mai ko Jisu e na yabaki ko ya, era sa rarawa vakalevu sara kina ko ira na tamata. Ia ka sa yaco ga na ka sa nakita na Kalou, ni sa vakotovolei ira tiko ko koya. Sa levu vei ira sa biuta na lotu ni sa sega ni lako mai ko Jisu e na yabaki ko ya. Ia sa levu talega era sa sega ni biuta, sa qai macala kina na tamata dina.

Sa kaya ko Misi Mila, “Au sa sega ni nanuma vakalailai me sa caka e na noqu vunau e dua tale na lotu. Au sa nanuma me ra vakabauta na nona lako mai ko ira na veilotu. Au sa nanuma ga me ra veivutuni ko ira na tamata e na veilotu eso. Au sa nanuma ga me ra veivutuni ko ira na tamata e na veilotu me ra vakarau tu e na vuku ni nona lako mai na Turaga. Ia ko ira era sa sega ni lewe ni lotu eliu, ni ra sa veivutuni e na noqu vunau, era sa dau curu ki na lotu eso.” Ia sa vakakina na nona vosa.

Ia ni sa levu na tamata era sa curu ki na veilotu e na vuku ni vunau i Misi Mila, era sa vinakati ko ira era sa vunautaka na nona lako vakarua mai na Turaga. Ia e muri ko ira nai talatala e na veilotu, era sa sega ni vinakata me ra dauveivosaki e na ka sa baleta nai vakataotioti kei vuravura. Sa qai tabu e muri me ra vunautaka nai tukutuku ko ya, se vosa kina eloma ni vale ni lotu. E na vuku ni lewa ko ya, era sa rarawa vakalevu kina ko ira na lewe ni lotu. Era sa vinakata me ra tiko ga e na lotu era sa tiko makawa kina, ia ni sa tukuni me tabu kina na veivosaki e na ka ni Vola Tabu, era sa lewa me qai dua na lotu vakataki ira. E na yabaki 1844 e 50,000 era sa biuta na veilotu me ra soqoni vata vakataki ira.

Ia sa qai rairai ni sa curuma na veilotu e na gauna ko ya na yalo vakavuravura. Sa tekivu me ra bale e na veiyabaki eliu, ia e na yabaki ko ya sa macala vakasigalevu ni sa tekivu me levu nai tovo vakavuravura e na lotu. Ia e na gauna ko ya ko ira nai talatala qase eso, era sa tekivu me ra kaya e na veibose, ni ra sa kila ni sa levu na ka vakavuravura sa qai curuma na lotu, ia era qai tovolea me ra kila se cava na vuna.

Ia ka sa macala sa dua na vuna, ia era sa sega ni kunea rawa ko ira na qase. Sa bale ga ni ra sa biuta e dua nai vakavuvuli sa solia vei ira na Kalou. Era sega ni muria na rarama sa cilavi ira. Ia sa vakakina e na gauna ena lako mai ki vuravura ko Jisu. Era sa vakavuravura mai ko ira na Farisi kei ira na bete, ia ni sa sucu e vuravura nai Vakabula era sa sega ni kilai koya. Era sa kaya sa rarama na butobuto, ka butobuto na rarama.

Sa vinakata ko Setani me ra vakabauta na yaloyalo ni lotu ko ira na tamata, ka me yali na kena dina. Ia ni ra sa lesu tani vei Jiova ko ira na Isireli, era sa taura tikoga nai valavala ni lotu, ia na kena kaukauwa sa yali ga. Ia na parofisai i Taniela sa tukuna vakamacala na gauna me rairai kina ko Karisito kei na nona mate talega, ia ko ira na bete era sa kaya vei ira na lewe ni lotu me ra kakua ni wilika nai vola i Taniela.

Ia ni sa vakakina na vuna, ena vakatalega kina na kena vakayacori. Era sa rusa ko ira na Isireli ni ra sa gole tani mai na ka dina. Ia ena vakatalega kina e na gauna oqo. Ni sa cilavi keda na dina, ke sa sega ni tu vei keda na talairawarawa me da muria na dina, ena yacovi keda na butobuto. Sa yaco ga me batabata mai na loloma kei na vakabauta.

Nai matai ni tukutuku sa tukuni e Nai Vakatakita 14, sa tukuna na gauna ni Veilewai. Era sa vakaroti kina ko ira na tamata me ra rerevaki Jiova, ka vakarokoroko vei Koya. Ia sa solia nai tukutuku oqo na Kalou me ra tawasei mai vei ira na tamata vakavuravura ko ira na tamata lotu dina. Ia ke ra sa vakabauta nai tukutuku oqo, sa na tikoga vei ira na Kalou kei na nona Yalo Tabu.

Ia ni ra sa cata na vakasala sa tukuni e nai tukutuku ni nona lako mai na Turaga, era sa qai cata kina na ka sa nakita na Kalou me ra vakabulai kina. Ia sa macala na vu ni nodra lesu mai na tiko vinaka, a ya na nodra sega ni vakabauta nai tukutuku sa vunautaka ko Misi Mila, kei ira era sa tiko vata kaya.

Ia e Nai Vakatakila wase 14, sa tukuni ni sa muria nai matai ni agilosi na kenai karua, ka kaya ko koya. “Sa bale, sa bale, ko Papiloni, na koro levu, e na vuku ni sa vagunuvi ira kecega na veimatanitu e na waini ni cudru ni nona dautagane.”

Ia na kenai balebale na vosa “Papiloni” sa tautauvata kei Pepeli, ia ka sa bale ga ki na veika sa tiko vakaca. Sa dau vakayagataki e nai Vola Tabu me baleta na veilotu sa vorata na ka dina. E Nai Vakatakila 17, sa vakaraitaki kina e dua na yalewa ca me baleta na lotu sa vuki tani mai na ka dina, ia na yacana ko Papiloni. Ia e Ai Vakatakila 12, na yalewa savasava sa baleta na lotu savasava.

E nai Vola Tabu sa vakaraitaki me rau sa vakawati ko Karisito kei ira nai vavakoso lewe ni soro, “Ia ka’u na tauri iko mo watiqu ka sega ni mudu; ia ka’u na tauri iko mo noqu e na yalododonu, kei na lewadodonu, kei na yalovinaka, kei na yalololoma.” Osea 2:19. “Ni’u a musuki kemudou vua e dua me watimudou, me’u vakaraitaki kemudou vei Karisito e dua na gone yalewa savasava.” 2 Kori 11:2.

Ia ni sa tawa dina ko ira e na lotu sa vaka e dua na yalewa sa biuta na watina. Ia ni ra biuta na Kalou era sa “vakataki koya na yalewa dautagane ka vakabauta na kai tani mei sosomi ni watina.” Isikeli 16:32.

Ia na yalewa e Nai Vakatakila 17, sa tukuni me “vakaisulu e nai sulu lokaloka kei nai sulu kulakula, sa vakaiukuuku e na koula kei na vatu dredre talega, kei na mata ni civa, a sa taura e ligana e dua na bilo koula sa sinai e na kena ca kei na kena dukadukali ni nona dautagane: a sa volai e na yadrena na yacana vakaoqo, Sa sega ni kilai, o Papiloni na ka levu, a tinadra na dautagane kei na veika vakasisila kei vuravura.” Ia sa kaya na parofita ni sa mateni ko koya e na “kedra dra na tamata yalododonu.” Ai Vakatakila 17:4-6. Ia sa baleti Roma na yalewa ko ya. Nai sulu lokaloka kei nai sulu kulakula, sa baleta nai sulu sa dauvakaisulu kina ko ira na popi, era sa dauvakaisulu e nai sulu vakaiukuuku kei na koula kei na mata-ni-civa. Ia sa macala ni sa “mateni e na kedra dra na tamata yalododonu,” na lotu vaka-Roma. Ia sa tukuni talega ni sa dau veibutakoci kei ira na tui kei vuravura. Sa baleta na nodra daucoko vata kei na vei matanitu na lotu vaka-Roma, ni sa dau totaka na nodra lewa na lotu vaka-Roma na veimatanitu.

Ia ka sa tukuni ni sa “tinadra na dautagane” ko koya. Ia ko ira na luvena, sai ira ga na veilotu tale eso era taura tiko nai vakavuvuli lasulasu ni lotu vaka-Roma. Ia ni sa tukuni e Nai Vakatakila 14 e dua nai tukutuku e na vuku ni nona bale ko Papiloni, sa macala ni sa bale vei ira na veilotu sa savasava eliu ka sa yaco me ca emuri. Ia sa macala talega ni sa baleta na gauna ki muri sara oqo ni sa tiko vata kei nai tukutuku sa baleta na Veilewai. Sa sega ni baleti Roma nai tukutuku oqo ni sa bale makawa tu ko koya. Ia e Ai Vakatakila 18, era sa kacivi mai Papiloni ko ira na tamata ni Kalou, ka sa macala kina ni ra tiko mai na veilotu ko ira na tamata dina, ka na yaco mai na gauna ni ra na kacivi mai kina.

Ia na veilotu eso era sa muria na we ni yava i Roma, ni ra tovolea me ra totaki e na lawa ni matanitu ka me ra coko vata talega kina.

Ia sa macala e na gauna oqo, ko ira na tamata eso era sa curu ki na lotu me ra vunia kina na nodrai valavala ca. Sa la’ki curu ki na lotu ko ira eso nai taukei ni sitoa, ko ira na vuni lawa, ko ira na vu-ni-wai, ko ira na turaga ni matanitu kei ira tale eso; ia a cava beka na ka era a dau lako kina? Me ra veivinakati kei ira na tamata, me ra qai rawata kina na ka vakavuravura. Ia ni ra sa tiko kina na tamata vutuniyau, era sa vakaiukuukutaka na veivale ni lotu. Ko ira eso na lewe ni lotu era sa vakasulu e nai sulu voli dredre. Sa saumi levu na kenai talatala, ia sa nonai tavi me vunautaka vei ira na ka era sa vinakata, e sega me ra rogoca nai tukutuku-vinaka. Ia sa vakakina e na veivanua eso.

E na gauna i Misi Wesele sa rawarawa vei ira na tamata me ra kila e dua na lewe ni lotu Wesele e na nonai valavala kei na nonai sulu, ia e na veivanua edaidai, era sa tautauvata kei ira na lewe vuqa ni ra sa vakavuravura mai. Sa veivinakati kei vuravura na veilotu edaidai.

Ia e dua na turaga sa kovana mai na dua na yasana mai Amerika, sa tukuna e na nona vosa vei ira na turaga e na matanitu nai valavala ni lotu. Sa tukuna ko koya ni sa dua na ka ca sara na nodra solevu e na veilotu, kei na veikacivaki sa caka kina, kei na volitaki yau sa daucaka kina, kei na veika ni marau sa caka e na veivale ni lotu me ra marau vakalevu kina ko ira na cauravou kei ira na goneyalewa. Sa kaya na kovana ni sa tubu cake kina nai valavala ca. Ia sa kaya ko koya me dua na lawa ni matanitu me tarovi ira e na veilotu me ra kakua ni kitaka vakakina.

Ia e dua ka sa kitaka e na gauna eliu ko Roma, sai koya ni sa bureitaka vei ira na tamata nai Vola Tabu. Ia sa solia ko Roma me kenai sosomi na nodra vosa na tamata qase ni lotu. Ia ni sa yaco mai na gauna i Luca kei ira nai talatala e na nona gauna, sa qai soli tale ira na tamata nai Vola Tabu. Ia e na gauna oqo, sa yaco me vaka eliu e na veilotu. Era sa vakalevulevuya na nodra lawa ni lotu kei na veivola ni lotu. Ia e nai vola ni lotu sa tu kina nai vakavuvuli tawa dodonu, ia sai koya na waini era sa gunuva na tamata, ia era sa yaco me ra mateni kina. Ia ni ra sa gunuva na waini ko ya, era sa sega ni kila rawa na wai ni bula.

Ia nai tukutuku ni agilosi sa tukuni e Nai Vakatakila 14:8, sa bera ni vakayacori sara e na gauna oqo. Era sa sega ni vuki tani sara mai na ka dina ko ira e na vei lotu. Sa tukuni e nai Vola Tabu, ni bera ni lako mai ko Jisu ena yaco eso “na veivakatakilakila kei na veika vakailasu e veivakurabuitaki, kei na ka e sega ni dodonu sa veivakacalai vei ira era sa rusa; ni ra sa bese ni lomana na ka dina, me ra bula kina. Ia e na vuku ni ka oqo, sa tala tiko na veivakacalai mana vei ira na Kalou, me ra vakadinata kina na lasu.” 2 Cesa 2:9-11. Ia sa bera ni yaco na ka oqo, ia me yacova na gauna ko ya sa bera ni bale sara ko Papiloni. Ia ka sa vakayacori tiko na ka oqo.

Ia sa levu na tamata dina era sa tiko e na veilotu e na gauna oqo, ia ni sa tubu cake me levu na ka vakavuravura e na veilotu, era na biuta na nodra lotu na tamata dina, ni sa dredre me ra tikoga vei ira “era sa lomana vakalevu na marau, a ra na lomani koya na Kalou vakalailai.” 2 Timo 3:4. Ia me vaka na parofisai sa tukuni e Nai Vakatakila 18:1-4, era na bale sara na veilotu, ia e na vuku ni ka oqo, ena kacivi ira na Kalou. “Dou lako tani mai vua, oi kemudou na noqu tamata.” Ai Vakatakila 18:4.

Ia ni ra wilika vakalailai, era sa kunea e na parofisai eso na tikina era sa vakacegu kina, ni sa tukuni kina me ra wawa ke sa sega ni vakayacori sara na raivotu. E dua na parofisai era sa kunea kina na vakacegu ka kunei e na Apakuki 2:1-4; “E na noqu tutu ni vakatawa ka’u na tu ga, ia ka’u na tiko ga e na dela ni bai kaukauwa, ia ka’u na vakatawa tiko me’u raica na ka ena kaya mai vei au ko koya, kei na ka me’u kaya yani ni’u sa vunauci. A sa kaya vei au ko Jiova, Mo vola na raivotu, me macala e na pepa ni volavola, me wili drodro sara ko koya sa wilika. Ni na dede mada na raivotu me qai yaco na gauna sa loku, ia ni sa yaco nai otioti ni gauna, ena qai vosa, ena sega ni lasu; ia ni sa yaco nai otioti ni gauna, ena qai vosa, ena sega ni lasu; kevaka ena berabera, mo waraka ga; ena yaco vakaidina ga, ena sega ni berabera sara. Raica, o koya sa viavialevu sa sega ni dodonu na yalona e lomana; ia ko koya sa yalododonu ena bula e na nona vakabauta.”

Ia e na yabaki e 1842, na ka sa tukuni e na parofisai oqo, “Mo vola na raivotu, me macala e na pepa ni volavola, me wili drodro ko koya sa wilika,” sa vakayacori na tikina oqo, ni sa cakava ko Misi Fiti eso na mape me vakaraitaki kina nai vakatakarakara ni parofisai i Taniela kei Ai Vakatakila. Ia e na gauna ko ya era sa sega ni raica ni sa tukuni e dua na gauna me berabera kina na raivotu. Ia ni sa sivi na gauna era sa nanuma me lako mai kina na Turaga, sa qai talei dina sara na vosa i Apakuku 2:3, “Kevaka ena berabera, mo waraka ga; ena yaco vakaidina ga, ena sega ni berabera sara.” Ia e dua tale na parofisai era sa kunea kina na vakacegu sai koya ko Isikeli 12:21-25, 27, 28. Ia ni sa rairai me “vakadedetaki na gauna a sa sega na raivotu me yaco,” sa qai vosa ko Jiova, “Au na muduka na vosa vakaibalebale ko ya, a ra na sega ni cavuta tale me vosa vakaibalebale e Isireli; ia mo kaya ga vei ira. Sa voleka mai na kena gauna, kei nai vakadinadina ni raivotu kecega.”

Ia ko ira sa waraka na nona lako mai ko Jisu era sa qai marau tale, ni ra sa raici Jiova, ko koya sa kila nai vakatekivu kei nai vakataotioti, sa raica ko koya nanodra gauna ni rarawa ka sa solia vei ira eso na tiki ni vola me ra vakacegu kina. Ia ke sa sega na veitiki ni vola eso, era sa rarawa tikoga ka yalolailai kina.

Na vosa vakatautauvata kei na goneyalewa e lewe tini, Maciu 25, sa baleta na nodra gauna na tamata lotu e na yabaki e 1844. E na wase e 24, sa tukuni kina nai vakatakilakila kece ni nona lako lako tale mai ko Jisu, ia ni sa oti ko ya, sa soli na vosa vakatautauvata sa vakaraitaki kina e rua na mataqali tamata era sa waraka na nona lako tale mai. Sa vakaoqo na kenai vakatekivu ni wase 25, “Ena qai vakatautauvatataki na matanaitu vakalomalagi kei na goneyalewa e lewe tini.” Ia na vosa oqo sa vakaraitaka na lotu e na gauna ki muri. Ia e na vosa vakatautauvata oqo, sa vakaraitaka kina na nodrai valavala e na vanua ko ya mai Palesitaina.

“Ena qai vakatautauvatataki na matanitu vakalomalagi kei iratou na goneyalewa e le tini, eratou sa dui kauta na nona cina, ka la’ki veitata kei na tagane sa qai vakawati. Ka lewe lima vei iratou sa vuku, ka lewe lima sa lialia. O iratou na lialia eratou sa kauta na nodratou veicina, a ratou sa sega ni kauta vata kei na waiwai; ia ko iratou na vuku eratou sa kauta na waiwai e na nodratou tavaya, kei na nodratou cina. Ia ni sa dede mai na tagane sa qai vakawati, eratou sa sosovu kecega ka moce. Ni sa qai lomaloma ni bogi na vanua, sa ia na kacikaci, Raica, sa lako mai na tagane sa qai vakawati; mo dou la,ki veitavaki kaya.” Maciu 25:1-6.

Na nona lako mai na Turaga sa tukuni enai matai ni tukutuku, Nai Vakatakila 14:6,7 sai koya na nona lako mai na tagane sa qai vakawati. Ia na nodra vakarautaki ira me ra tavaki koya ko ira na tamata e na gauna i Misi Mila, sai koya ko ira na goneyalewa. Ia ena Maciu 24, sa rua na mataqali sa tukuni kina, tikina e 40, 41. E vakatakilai kina ena wase e 25. Era sa kauta na nodratou cina kecega, o koya nai Vola Tabu ia ena kena rarama era sa lako kina me ra veitavaki kei na Turaga. Ia ko iratou na goneyalewa lialia sa kauta na nodratou cina, ia ka ra sa sega ni kauta na waiwai. Ia ko iratou na vuku eratou sa kauta talega na waiwai. Ia ko ira oqo, sa tu vei ira Yalo Tabu kei na loloma ni Kalou, na waiwai dina sa rawa kina vei ira nai Vola Tabu na cina ki na yavadra. Ia e ra wilika vakalevu nai Vola Tabu me ra kila na dina, sa vakasavasavataki kina. O koya sa qai tiko kina vei ira na vakabauta sa sega ni yavalati rawa e na gauna dredre se e na gauna sa sega ni yaco kina na raivotu. Ia ko ira na goneyalewa lialia era sa sega ni kauta na waiwai vata kei na nodratou cina. Sa bale ga na tikina oqo vei ira era sa lako vata kei ira na tamata dina e na lotu e na gauna ko ya, ia era sa sega ni kila dina sara na kena yaga na lotu, era sa vakararavi vei ira tale eso. Era sa lako talega me ra veitavaki kei na tagane sa qai vakawati ni ra sa nanuma me ra sa saumi e na Nona lako mai na Turaga, ia ka ra sa sega ni vakarautaki e na vuku ni kena vakadedetaki na raivotu. Ia ni sa yaco mai na gauna ko ya sa qai boko na nodra cina.

“Ia ni sa dede mai na tagane sa qai vakawati, eratou sa sosovu kecega ka moce.” Tikina e 5. Na nona dede ni lako mai sa baleta na gauna sa loku me yaco mai kina, ka sa sega ni yaco me vaka era sa nakita. Ia e na gauna ko ya ko ira era sa sega ni dina sara e na nodra lotu, era sa qai yalolailai mai, ia ko ira na tamata dina sa sega ni yavavala na nodra vakabauta. Ia sa tukuni ni ra “sa sosovu kecega ka moce.” Ia ko ira era sa wele era sa moce vakayalo, ni ra sa kaya me ra biuta na nodra vakabauta; ia ko ira na tamata dina, era sa moce ga e na nodra tawa kila na kenai balebale na raivotu e na gauna lekaleka walega ko ya. Ia sa dina ga e na nodra rarawa era sa sega ni gumatua sara me vaka eliu.

“Ni sa qai lomaloma ni bogi na vanua, sa ia na kacikaci, Raica, sa lako mai na tagane sa qai vakawati; dou la’ki veitavaki kaya. Eratou sa qai tu cake kecega na goneyalewa oqo, eratou sa vakarautaka na nodratou cina.” E na veimama ni yabaki 1844, sa dua tale nai tukutuku sa vunautaki, o koya, “Raica, sa lako mai na tagane sa qai vakawati.” Ia era sa qai kunea ni kenai tekivu ni yabaki 1844, ia era sa qai nanuma me lako mai ko koya e nai otioti ni yabaki.

Na ka era sa kunea kina na nodra cala, sai koya na yabaki sa tekivu kina na veiyabaki e 2300, a koya na yabaki 457 B.C. Era sa raica ni sa sega ni vakayacori na vosa ni tui Perisia e nai tekivu ni yabaki e 457 B.C., ni sa oti beka e ono se vitu na vula me yacova na gauna sa tekivu kina na nodra cakacaka mai Jerusalemi. Ia ni sa tekivu e na gauna ko ya na veiyabaki e 2300, sa macala ni na sega ni oti na gauna taucoko ko ya me oti mada eliu e ono se vitu na vula e na yabaki e 1844.

Ia e nai vakatakarakara ni Veiyalayalati Makawa sa kunei talega kina e dua na ka era sa raica kina na gauna sa tekivu kina na veivakasavasavataki ni vale tabu. Ko ira na Isireli era sa dauvakarautaki ira e na vuku ni solevu ni lako-sivia, ia na lami era sa vakamatea sai vakatakarakara kei Karisito na lako-sivia dina. Ia nai vau sila, nai sevu sa yalovaki e na gauna ni solevu ni lako-sivia sa baleta na tu cake tale i Jisu Karisito. Sa vakamacalataka na tikina oqo ko Paula, “Ko Karisito nai sevu; ka qai muri ko ira era sa nei Karisito, ni na lako tale mai ko koya. 1 Korinica 15:23. Ena liu ko Karisito vei ira kecega na tamata era sa tu cake mai na mate.

Ia sa vakayacori nai vakatakarakara kecega ni Veiyalayalati Makawa, ia sa yaco talega e na gauna sa tukuni kina. Ia e nai matai ni vula, e nai ka tinikava ni siga, sa dauvakamatei e na siga ko ya na lami ni solevu ni lako-sivia. Ia e na gauna i Jisu sa kana vata ko koya kei ira na nona tisaipeli e na solevu ko ya, ka sa solia talega e na gauna ko ya nai vakayakavi ni Turaga me kenai vakananumi kei na nona mate. Ia e na bogi ga ko ya sa soli yani kina ko koya me mate. Ia me vaka na kena gauna sa yalovaki kina nai vau sila, sa tu cake tale ko Karisito e nai katolu ni siga.

Ia ena vakatalega kina nai vakatakarakara kecega sa baleta na gauna oqo ena vakayacora talega ko ya. E na gauna makawa na veivakasavasavataki ni vale tabu, sa yaco e nai katini ni siga e nai kavitu ni vula. Ia sai koya na siga ni veibuluti ni soqosoqo tabu. Ia e na siga ko ya, sa cakava na bete levu e dua na lotu me ra qai vakasavasavataki ko ira kecega na Isireli mai na nodrai valavala ca. O koya era sa waraka kina na nona lako mai ko Karisito e na yabaki e 1844, e nai kavitu ni vula, me qai vakasavasavataki na vuravura oqo. Ia e nai vola ni vula vaka-Jiu, nai katinikava ni siga e nai katini ni vula e na yabaki e 1844 sa donuya nai ka 22 ni siga ni vula ko Okotopa. Ia e na siga ko ya era sa nanuma ena lako mai kina ko Karisito.

Sa dua na cakacaka kaukauwa na cakacaka ni Kalou e na gauna ko ya. Ko ira era sa vaka era sa moce era tu cake ka vakarautaka na nodra cina. Ia sa rogo ki na veivanua kecega ni sa qai kunei dina sara na gauna sa tekivu kina na veivakasavasavataki ni vale tabu. E dina ga na nodra vosa. Sa oti dina sara na veiyabaki e 2300 e nai ka 22 ni Okotopa, 1844.

Ia sa qai sivi tale na siga sa lokuci me lako mai kina ko Jisu, ka sa sega ni rairai mai ko koya. Era sa rarawa vakalevu sara ko ira era sa solia nai tukutuku ko ya vei ira na kai vuravura. Sa nodra masu e na veisiga, “Ni lako mai, Turaga Jisu,” ia ka sa sega ni lako mai ko Koya.

Ia era sa nanuma talega ko ira na tisaipeli e na gauna i Jisu ni na yaco mai ki Jerusalemi me nodra tui ko koya. Ia sa lako vakaturaga ko Koya ki na koro ko ya, me vaka na kena parofisai, ni sa vodo tiko e na asa. Ia ko ira na tamata kei ira na gone era sa reki vakalevu ka tevuka na nodrai sulu kei na taba ni kau e na sala. Ia ni sa sega ni yaco na ka era sa nanuma era sa rarawa vakalevu sara kina. Era sa nanuma de sa sega beka ni dina na parofisai. Ia na nodra rarawa na tisaipeli sa tautauvata kei na nodra rarawa na tamata lotu e na yabaki e 1844.

Ia sa tukuna ko Sakaraia na parofita nai tukutuku sa baleta na nona curu vakaturaga ki Jerusalemi. Sa kaya ko koya, “Mo reki vakalevu, na goneyalewa ni Saioni; mo kaikaila, na goneyalewa ni Jerusalemi: raica, ena lako mai vei iko na nomu Tui, sa yalododonu, a sa ia na veivakabulai ko koya, sa yalomalua, ka sa vodo lako e na asa, io, e na luve ni asa.” Sakaraia 9:9. Ia ke ra sa kila dina sara ko ira na tisaipeli, era sa sega ni solia rawa na kenai tukutuku, era sa sega ni kila ni sa lako ki Jerusalemi ko Karisito me mate kina.

Ia sa cakacaka ni Kalou na cakacaka e na gauna i Misi Mila. Sa levu na tamata era sa veivutuni e na gauna ko ya. Sa dina ga ni sa sivi vakarua na gauna sa loku me lako mai kina ko Karisito; ia sa vaka na ka sa nakita na Kalou. Sa vakatovolei kina ko ira na nona tamata, ia sa tu talega na vosa ena i Vola Tabu sa baleta na nodra rarawa ni sa bera ni yaco na ka era sa nakita. Sa kaya vei ira na Kalou, “O koya oqo mo dou qai kakua ni biuta na nomudou dinata ena levu na kenai sau. Ni sa yaga vei kemudou na vosota, mo dou cakava na ka sa lewa na Kalou, ka me nomudou kina na ka sa yalataki. Ni na dede vakalailai, ena qai lako mai ko koya e lako mai, ka na sega ni dede sara.” Ia na vosa oqo sa rauti ira era sa tiko e na gauna ko ya. Ia sa qai tukuni ni sa yaga me ra gumatua e na nodra vakabauta. Raica e na Iperiu 10:35-39.

Ia ko ira kecega e na gauna ko ya era sa vakabauta na nona lako mai ko Jisu, era sa kila kecega ni sai koya na tiki ni Vola Tabu sa kena yavu na nodra vakabauta e na nona lako mai na Turaga. Ia ko ira kecega e na gauna ko ya, era sa vakabauta me vale tabu ko vuravura, ia era sa nanuma me vakasavasavataki ko vuravura e na nona lako mai na Turaga. O koya era sa nanuma me lako mai ko Karisito e na yabaki e 1844.

Ia sa yaco mai na gauna ko ya, ia ka sega ni rairai mai ko Jisu. Ko ira na tamata dina era sa kaya ni sa sega ni rawa me lasu na Vosa ni Kalou. Eso tale era sa kaya ni sa sega ni dina me vakasavasavataki na vale tabu e na yabaki e 1844. Ia eso tale era sa kaya, sa dina ga na yabaki ko ya, ni sa soli vei ira na yabaki sa tekivu kina na veiyabaki e 2300, o koya na yabaki e 457 B.C.

Na wiki e 69 sa yacovi Jisu e na nona papitaisotaki. Ni sa oti na veimama ni ka 70 ni wiki sa mate ki na kauveilatai ko Karisto. Nai otioti ni wiki e 70 sa yaco ni ra sa vakamatei Sitiveni, e na yabaki e A.D. 34. Ia na wiki e 70, se na yabaki e 490, sa loku vei ira na Jiu, ia sa tiki ni veiyabaki e 2300 ko ya, ia ni sa tekivu e na vosa me vakavoui ka tara tale ko Jerusalemi na wiki e 70, sa macala ni sa tekivu na wiki e 70 e na yabaki sa tekivu kina na vosa ni tui Perisia me vakavoui ko Jerusalemi a ya e na yabaki e 457 B.C. Ia sa sega ni veiletitaki rawa na tikina oqo. Sa dina sara ka sa macala na parofisai oqo. Sa tukuni kina na nona papitaisotaki kei na nona mate ki na kauveilatai ko Jisu.

Ia ni ra sa raica e na gauna i Misi Mila ni sa dina sara na gauna, era sa qai tekivu me ra wilika nai Vola Tabu e na vuku ni vale tabu, se sa dina ni sa baleti vuravura se segai. Ia ni ra sa wilika nai Vola Tabu era sa kunea ni sa sega nai vakadinadina e nai Vola Tabu ni sa vale tabu ko vuravura. Ko Paula e nai vola vei ira na Iperiu sa vakamacalataka vakavinaka na tikina oqo, “Sa dina ga sa tu kei na veiyalayalati taumada eso nai vakaro ni lotu, kei na vale ni soro vakavuravura. Ni sa caka ga na vale tabu; o koya sa taumada, sa tu kina nai tutu ni cina, kei na tepeli, kei na madrai dauraici: a yacana oqo na tikina tabu. Ia sa sivi nai karua ni lati, sa qai tu na vale tabu sa vakatokai na loqi tabu sara; sa tu kina na miqa koula, kei na kato ni veiyalayalati sa botani na yasana kece e na koula, sa tu kina na bilo koula sa tawa e na mana, kei nai titoko talega nei Eroni o koya sa kubu, kei na vatu raraba ni veiyalayalati; sa tu e cake koi rau na jerupi vakaiukuuku sa vakaruruga nai cabocabo-ni-bulubulu; ia ka sa dredre edaidai me tukuni yadua na veika oqo.” Iperiu 9:1-5.

Na vale tabu sa tukuna eke ko Paula, sai koya na vale tabu sa cakava ko Mosese me vaka na ka sa vakarota vua na Kalou. Ia sa kaya ko Jiova vei Mosese, “Ia me ra cakava e dua na vale tabu me noqu, Me’u tiko kina e na kedra maliwa.” Lako Yani 25:8. Era sa lako tiko eloma ni lekutu, ko ira na Isireli, ia na vale tabu sa caka me tara rawarawa e na nodra veilakoyaki; ia ka sa dua na vale vakaiukuuku sara. Na kena kau e na yasa ni vale sa botani e na koula, ia sa ubi na vale tabu e na veikuli ni manumanu eso kei nai sulu vinaka sara sa caka e nai vakatakarakara ni agilose. Sa wase rua na vale tabu a ya, na loqi tabu kei na loqi tabu sara, ia na kenai lati e dua nai sulu sa caka vakaiukuuku sara.

Ia e na loqi tabu sa tu kina na cina koula e vitu sa caudre tiko e na siga kei na bogi; na tepeli ni madrai dauraici talega; kei na miqa koula ni ka boi vinaka. Ia mai na miqa ko ya sa dau kuvu cake na kena kubou vata kei na nodra masu na Isireli.

E na loqi tabu sara sa tu kina na kato ni veiyalayalati, e dua na kato sa caka e na kau talei ka sa botani talega e na koula; ia e na kato ko ya sa tiko kina na vatu raraba e rua sa ceuti kina na vunau e tini. Sa tiko e cake e na kenai ubi ni kato na agilosi e rua sa caka e na koula taucoko. Ia e na loqi tabu sara sa daurairai kina nai ukuuku i Jiova, e na kedrau maliwa na agilosi.

Ia ni ra sa tiko mai Kenani ko ira na Isireli sa kenai sosomi na vale tabu na vale ni soro i Solomoni. Ia sa ka levu na vale ni soro, ia ka sa tautauvata na kenai valavala kei na vale ni soro e na lekutu. Ia na vale ni soro sa vakarusai vakadua sara e na yabaki e A.D. 70. Ia mai ga gauna ko ya me yacova na gauna oqo sa sega e vuravura e dua na vale ni soro.

Ia sa tukuna ko Paula ni sa kena vale ni soro na veiyalayalati taumada. Ia ka vaka beka evei na veiyalayalati vou? Sa sega beka kina na kena vale tabu talega?

Ia ni ra sa wilika nai vola i Paula vei ira na Iperiu, ko ira e na gauna i Misi Mila, era sa kunea kina ni sa tu talega na vale tabu ni veiyalayalati vou. Sa kaya ko Paula, “Ia sa kena levu ni veika sa vosataki oti; Sa vakaoqo na noda bete levu, sa tiko e na liga i matau ni tikotiko i koya sa levu mai lomalagi; ai talatala e na tikina tabu, kei na vale tabu dina, sa sega ni tara na tamata, sa tara ga na Turaga.” Wase 8:1, 2.

Ia sai koya oqo na vale tabu ni veiyalayalati vou. Na vale tabu ni veiyalayalati taumada sa tara na tamata, ko Mosese; na vale oqo a ya na vale tabu dina sa tara ko Jiova, e sega ni tamata. E na vale tabu eliu sa kena bete na tamata; e na vale tabu dina oqo, sa kena bete levu ko Karisito. Na vale tabu ko ya sa tiko e vuravura; na vale tabu dina oqo sa tiko mai lomalagi.

Sa vakaroti ko Mosese me sa cakava na vale tabu me vaka nai vakatakarakara sa vakaraitaki vua e na ulu-ni-vanua. Lako Yani 25:9, 40. Ia sa kaya talega ko Paula. “A kenai vakatakarakara walega oqori, ka yacova na gauna oqo,” “nai vakatakarakara ni veika mai lomalagi;” “Ni sa sega ni curu na Karisito ki na loqi tabu sa caka e na liga, oqori sai vakatakarakara ga ni ka dina; sa curu ki na lomalagi dina ga, me rairai edaidai e na mata ni Kalou e na vukuda.” Iperiu 9:9, 23, 24.

Ia na vale tabu mai lomalagi sa ka dina. Sa solia na nona Yalo Tabu na Kalou vei ira era sa tara na vale tabu e vuravura, me ra cakava e dua na vale vinaka ka vakaiukuuku. Sa botani na vale e na koula, ia ni sa cila na rarama na cina sa ka rairai vinaka sara na loma ni vale. Ia nai sulu sa caka kina nai vakatakarakara ni agilosi, sa caka e nai sulu karakarawa ka kulakula ka damudamu, ia sa ka uasivi na kenai rairai. Ia sa caka na vale ko ya me ra nanuma kina, ko ira na tamata, na kena rairai vinaka na vale tabu mai lomalagi. Ia mai lomalagi sa sega ni tiko nai vakatakarakara ni agilosi, era sa tiko e lewe vuqa dina sara na agilosi me ra qarava na Kalou. Ia e na vale tabu e vuravura era sa vakatavulici e na vuku ni vale tabu mai lomalagi sa tiko kina na Kalou.

Ia e na vale tabu sa rua na kena loqi. Sa vakatalega kina mai lomalagi ni sai vakatakarakara ni ka vakalomalagi na vale tabu sa tiko eliu vei ira na tamata. Sa raica ko Joni e Nai Vakatakila na veika ni vale tabu mai lomalagi. Sa raica ko koya na cina e vitu. Nai Vakatakila 4:5. Sa raica talega ko koya na miqa koula mai lomalagi. Nai Vatakakila 8:3. Ia sa raica talega nai karua ni tikina na loqi tabu sara, ia sa raica ko koya ni sa tu kina na kato ni veiyalayalati. Nai Vakatakila 11:19.

E na vale tabu mai lomalagi, sa tiko kina na nonai tikotiko vakaturaga na Kalou. E na loqi tabu sara sa tiko kina na vunau e tini, nai vakarau dina era na lewai kina ko ira na tamata kecega. Na kato sa tiko kina na vunau, sa ubi e nai sogo na yacana ga “nai tikotiko ni loloma,” ia e na mata ni tikotiko ko ya sa dautataro kina e na vukuda ko Jisu Karisito na noda Bete Levu. Ia ka rau sa veireguci kina na yalododonu kei yalololoma. Ia na agilosi ruarua sa tiko e nai cabocabo ni bulubulu, sa kenai balebale ko ya, era sa rai mai lomalagi ko ira na agilose e na nodra segata me ra dikeva na ka sa baleta na nodra vakabulai na tamata. Sa ka vakurabui vei ira ni sa rawa ko Karisito me biuta na nonai tikotiko vakaturaga mai lomalagi, me lako sobu mai ki na vuravura ca oqo ka vosota na veika dredre e na vukudra na tamata; me ra laveti cake ka vakasavasavataki, me ra qai tiko vata kei ira na agilosi mai lomalagi sa sega vei ira nai valavala ca.

Sa macala ga e nai Vola Tabu nai vakavuvuli sa baleta na vale tabu. Sa baleta na vale tabu sa tara ko Mosese ni sai vakatakarakara ni vale tabu ka tiko mai lomalagi. Ni sa mate ko Karisito sa qai sega ni yaga tale na cakacaka ni vale tabu e vuravura. Na vale tabu dina, sai koya na vale tabu ka tiko mai lomalagi. Ia ni sa baleta na gauna kimuri na parofisai e na vuku ni veiyabaki e rua na udolu ka tolu na drau, sa macala ni sa baleta na vale tabu mai lomalagi ni sa qai yali makawa na vale tabu e vuravura. E na yabaki 1844, ni sa tekivu me vakasavasavataki na vale tabu, sa tiko duadua ga na vale tabu mai lomalagi, ni rusa makawa tu na vale tabu nei Isireli e vuravura.

Ia ka cava beka na kenai balebale ni veivakasavasavataki ni vale tabu? Sa macala vei keda ni sa vakasavasavataki na vale tabu ka tiko e vuravura e na gauna eliu. Ia ka sa rawa beka me dua na ka mai lomalagi me vakasavasavataki? Me da wilika nai Vola Tabu: “Ia ka vica na ka sa sega ni vakasavasavataki e na dra me vaka na vunau; ia kevaka sa sega ni vakadavei na dra, sa sega ni bokoci nai valavala ca. Ia sa dodonu kina me vakasavasavataki nai vakatakarakara ni veika mai lomalagi e na veika oqo; ia na veika dina sa vakalomalagi sa vakasavasavataki e nai soro e uasivi cake vei ira.” Iperiu 9:22, 23.

Ia na veivakasavasavataki e na gauna eliu sa rawa e na dra, ia sa caka e na dra ni manumanu walega; ia sa yaga talega na dra e na veivakasavasavataki e na vale tabu dina, mai lomalagi, ia sa vakasavasavataki na vale tabu ina, mai lomalagi, ia sa vakasavasavataki e na dra sa uasivi cake, ni sa vakasavasavataki e na dra i Jisu Karisito. Ia ke sa sega ni vakadavei na dra sa sega ni bokoci nai valavala ca. Ia ko ira na bete era sa tiko e vuravura e na gauna eliu, “era sa kitaka nai vakatakarakara kei na yaloyalo ni veika vakalomalagi.” Iperiu 8:5.

Ko ira na bete era sa cakacaka e na veigauna e na vale tabu, ia ko koya na bete levu sa curu vakadua e na dua na yabaki ki na loqi tabu sara. Ko ira na tamata i valavala ca, era sa kauta mai na nodrai soro e na veisiga ki na katuba ni vale ni soro, ia era sa vakatusa kina na nodrai valavala ca ni ra sa tabaka na ulu ni lami. Ia sa kau vakaoqo ki loma ni vale ni soro na nodrai valavala ca na Isireli. Sa qai vakamatei na manumanu. “Ni sa sega ni vakadavei na dra sa sega ni bokoci rawa nai valavala ca.” Na vunau e tini sa kaya me mate ko koya sa talaidredre kina. Ia nai sau ni valvala ca na mate. “Ni sa bula ni yago na dra.” Ia na dra sa vakaraitaka na bula ni tamata sai valavala ca. Sa kenai balebale ga ni sa rauti koya me mate, ia sa dua na lami sa kenai sosomi, ka sa mate e na vukuna, me bula kina ko koya sai valavala ca. Ia na bete levu sa daukauta na dra ni manumanu ki loma ni vale ni soro ka kureitaka na dra e na mata ni lati ni tikina tabu. Ia e na lotu ko ya sa vaka sa kau ki loma ni vale ni soro na nodrai valavala ca na Isireli.

Sa vakakina na cakacaka e na veisiga e na veiyabaki. Ia ni sa kau vakaoqo ki loma ni vale tabu na nodrai valavala ca, sa qai yaga me dua na lotu me sa kau tani kina na nodrai valavala ca, me kakua ni wili tale. Sa qai caka na lotu ni veibuluti qai savasava kina na vale tabu ruarua. “Ka sorovaka na tikina tabu, e na vuku ni nodra sega ni savasava na Isireli, kei na nodra caka cala, ia na nodrai valavala ca kecega; ia me caka vakakina e na vuku ni vale ni veitavaki, sa tiko e na kedra maliwa, io e na maliwa ni nodra sega ni savasava.” Ia sa dua na kena lotu sa baleta nai cabocabo ni soro “me vakasavasavataka, ka vakatabuya mai na nodra sega ni savasava na Isireli.” Vunau ni Soro 16:16, 19.

Ia ka sa daucuru vakadua e na vei yabaki na bete levu ki loma ni vale tabu sara me vakasavasavataka talega na tikina ko ya. Ia ni sa oti ko ya, sa oti na kena lotu sa caka e na dua na yabaki taucoko. Ia e na siga ko ya e rua na luve ni me sa kau ki na mata ni katuba ni vale ni soro, ka ia kina na vaka wirimadigi, me “baleta e dua me nei Jiova, ka baleta e dua me nei Asasela.” Na me sa bale me nei Jiova sa vakamatei me baleta na nodrai valavala ca na Isireli. Sa kau ki loma ni loqi tabu sara na kena dra ka kureitaki e na mata i Jiova, e na mata ni cabocabo ni bulubulu.

“Me qai tabaka na ulu ni me bula ko Eroni e na liga ruarua, ka vakatusa kina na nodra caka ca kecega na Isireli, kei na nodra caka cala kecega, io na nodrai valavala ca kecega, ka tauca ki na ulu ni me, ka vakatala tani ki na vanua liwa, ni sa tubera yani e dua na tamata sa lesi kina. Ia na me ena colata na nodra cala kecega ki na vanua liwa. Ia na me ena colata na nodra cala kecega ki na vanua liwa; me qai sereka na me e na vanua liwa ko koya.” Vunau ni Soro 16:21, 22. Sa sega ni rawa me lesu tale ki na nodra veivale na luve i Isireli na me, ia ko koya sa kauta yani na me sa vakaroti me sa vakasavasavataki koya eliu me qai curu mai emuri ki na nodra veivale na Isireli.

Ia na cakacaka e na vale ni soro ko ya sai vakatakarakara kei na cakacaka i Jisu Karisito e na vale tabu mai lomalagi. Ia na cakacaka ni bete e na vale tabu sa vaka na cakacaka i Jisu Karisito e na vale tabu ni sa lako cake ki lomalagi. Sa dede na nona cakacaka e na loqi tabu ni sa tekivu e na gauna sa lako cake kina ki lomalagi me yacova na yabaki 1844. Ia ni sa yaco mai na yabaki ko ya, sa curu ki na vale tabu sara ko Karisito, me sa vakasavasavataka na vale tabu ko koya.

Ia me vaka e nai vakatakarakara, sa dau tabaki na ulu ni manumanu sa vakarau mate ka sa kau e na kena dra na nodrai valavala ca na tamata, sa vakatalega kina e na ka dina mai lomalagai. Sa colata na noda ca ko Karisito, ia e na nona dra sa kau ki na vale tabu na nodai valavala ca. Ia me vaka eliu, sa dua na gauna sa kau tani kina na nodrai valavala ca na Isireli, sa vakatalega kina e na mua ni gauna oqo, ni sa vakasavasavataki na vale tabu mai lomalagi. Ia e na cakacaka oqo, sa dau vakayagataki e na veilewai oqo nai vola me sa kune kina se ko cei sa vakatusa na nodrai valavala ca me ra bula rawa kina ka tawa mudu. Ia na siga ni veibuluti sa vaka e dua na siga ni veilewai vei ira na luve i Isireli; ia e na gauna ki muri oqo, ena vaka dina sara na siga ni lewa vei keda. Eda sa kila e na nona cakacaka vakabete ko Karisito e na vale tabu mai lomalagi sa cakava tiko ko koya na veilewai sa baleti keda na tamata lotu. Ia ni sa oti na cakacaka ko ya, ena qai lako mai ki vuravura ko Karisito.

Ia me vaka ni sa cakava oti na lotu e na loqi tabu sara na bete levu e na siga ni veibuluti, sa la’ki tabaka me bula na bete ka vakatusa na nodrai valavala ca na Isireli me qai kau tani ki na lekutu na me, me sa kau tani kina na nodrai valavala ca na Isireli; ena vakatalega kina e na vale tabu mai lomalagi. Sa vakatakarakara kei Setani na me bula. Ia ni sa cakava oti na nona cakacaka vakabete ko Karisito, ena qai colata emuri na kena ca ko Setani ni sai koya ga sa vakavuna nai valavala ca e nai vakatekivu. Ena vakasavi ko Setani mai na mata i Jiova me kakua ni tiko tale e na vanua sa tiko kina na tamata ka tawa mudu.

Ni na vakaotia ka vakarusa na Kalou nai valavala ca kecega, kei ira na tamata i valavala ca, ena qai rusa talega kina ko ira na agilosi ca vata kei koya na nodrai liuliu, a ya, ko Setani; ena savasava kina ko vuravura ka na sega sara ni tubu na talaidredre vua na Kalou.

Sa vosa talega kina ko Malakai ni kaya ko koya, “Ia na Turaga, o koya dou vakasaqara, ena lako vakidacala mai ki na nona vale tabu io, ena lako mai nai talatala ni veiyalayalataki, o koya dou sa rekitaka; sa kaya ko Jiova na lewe vuqa.” Malakai 3:1.

Ni ra sa waraki koya e vuravura, sa yaco vakidacala mai ko koya ki na nona vale tabu sai koya na vale tabu mai lomalagi me vakasavasavataka rawa na vale tabu, a ya me tekivu kina na veilewai vakatovolei me kila kina se dodonu vei cei me ra tucake e nai matai ni bula cake mai na mate, e na gauna ena lako mai kina ko Jisu ki vuravura.

Ia era sa sega ni vakarau tu me ra tavaki koya na Turaga, ni kaya na parofita, “Ia ko cei me na yalo dei e na siga ni nona lako mai? Ia ko cei me na tu rawa ni sa rairai mai ko koya? Ni sa vaka na nona buka waqa na dau sava koula ko koya, ka vaka na nodra sovu na dau savai sulu: ia ena tiko ko koya me vakawaicalataka ka vakasavasavataka na siliva: ia ena vakasavasavataki ira na Livai, ka savai ira me vaka na koula kei na siliva me ra vakacabora vei Jiova nai madrali sa dodonu.” Malakai 3:2, 3. Sa voleka mai e dua na gauna bibi a ya na gauna ena oti kina na nona cakacaka vakabete ko Jisu, e na loqi tabu sara, ka na oti kina na nona cakacaka vaka-Dautataro. Sa dodonu me savasava na nodrai sulu vakayalo ko ira na tamata ni Kalou ka me ra gumatua e na nodra vakamalumalumutaki Setani. Sa vinakata na Turaga ni na lako mai ki vuravura me kunea na nona lotu, “me kakua ni tauvi duka, se sasalukiluki, se dua na ka e vakakina; me savasava ka sega na tikina e ca.” “Sa serau tu me vaka na mata-ni-siga, sa rerevaki me vaka nai valu sa vakadrotini.” Efeso 5:27; A Sere i Solomoni 6:10.

E na Maciu 22:1-14 sa tukuni me baleta na magiti ni vakawati. Ia ni sa bera na kena magiti, “sa qai curu mai na tui me raici ira era sa tiko me ra kana, a sa raica kina e dua na tamata sa sega ni vakaisulu e nai sulu ni vakawati.” Tikina e 11. Me vaka sa curu mai na tui me raici ira sa sureti ki na magiti ni vakawati, sa macala ni sa dodonu me ia e dua na veilewai me raica na yacadra era sa sureti ki na nona magiti ni vakawati na Lami. Sai koya na veilewai vakatovolei sa tekivu mai lomalagi e na yabaki 1844 ka sa ia tikoga e na gauna oqo. Sa kena Turaga na Lewa na Kalou ko koya sa dede sara na nona bula; ka sa tiko kina ko Jisu me kena Bete Levu ka Dautataro.

“Sa tiko na mata veilewai, a sa tevuki nai vola.” Sa tiko kina nai vola ni bula ka volai kina na yacadra kecega era soli ira vei Jisu nai Vakabula. Era sa sega ni vakabau me ra rawata na bula tawa mudu, ko ira kecega sa volai, ni so na tamata era sa biuta na sala qiqo ka lako ki na sala rabai levu. E na vuku ni ka oqo sa dodonu me dua na kena veitarogi se veilewai me raica kina na yacadra kecega, me qai lewa kina na yaca ena bokoci mai nai vola kei na yaca ena volai tikoga kina.

Sa yalataka ko Jisu, “O koya sa gumatua, ena vakaisulu e nai sulu vulavula: Au na sega ni bokoca na yacana mai nai vola ni bula, ia Ka’u na tukuna na yacana e na mata i Tamaqu, e na matadra talega na nona agilosi.” Nai Vakatakila 3:5. Sa dodonu me caka na veilewai ni sa bera ni lako mai ko Jisu, ni sa kena gauna na nodra tucake tale mai na mate ko ira kecega sa vakabau me nodra na bula tawa mudu me vaka sa volai, “ia ko ira era vakabau me ra yaga me nodra na bula ko ya, kei na tucake tale mai na mate, era sa sega ni vakawati, se veimusumusukitaki me ra vakawati.” Luke 20:35. Ia na veilewai ko ya sa ia tiko, ka na caka tiko me yacova na gauna sa na raici oti kina na yacadra kecega sa volai eliu, a ya ko ira na mate; ni oti ko ya ena qai raici na yacadra sa bula tiko. Sa sega ni macala na siga ena yaco ki na yacada; me da vakarau tu kina de bokoci na yacada mai nai vola ni bula, ka na tawa yaga vei keda na nona soli koya na Turaga e na vukuda.

E na gauna sa mate kina ko Jisu, “sa sei rua nai lati ni vale ni soro mai na tikina e cake ka kauta ki ra,” a kenai balebale ni sa mudu sara na cakacaka ni veisorovaki e vuravura ka oti na kena yaga na dra ni manumanu, ni sa sorovaka e na vuku ni tamata na dra tale i Jisu Karisito na lami sa vakamatei e na vukuda. Ko ira na bete era vakayacora tiko na nodra cakacaka, ka levu na sipi kei na me kei na pulumokau sa vakacabori e na veiyabaki me yacova na yabaki A.D. 70 ni rusa kina na vale ni soro levu ko ya vata kei Jerusalemi. Ia na nodrai soro ko ya sa tawa yaga ni sa oti na kena gauna, ka sa curu oti ko Jisu ki na loqi tabu ni vale ni soro mai lomalagi me vakacabori kina na nona dra talei e na vuku ni nodrai valavala ca na tamata. Sa vakayacora tiko ko Jisu na nona cakacaka vakabete e na loqi tabu mai lomalagi mai na gauna sa lako cake kina me yacova na yabaki 1844 sa qai curu ki na loqi tabu sara ko koya me vakasavasavataka na vale tabu ka me caka kina na veilewai vakatovolei ni sa bera ni vakaotia na nona cakacaka vakabete levu, ka qai luvata na nonai sulu vakabete ka vakaisulu e nai sulu vakatui, ka me lako sobu mai ki vuravura e nai ukuuku levu kei na kaukauwa.

Me da nanuma tiko ka vakasamataka e na veisiga na loloma ni Kalou vei keda ni sa cilavi keda na rarama vinaka oqo, ni da kila deivaki ni sa tiko mai na loqi tabu sara mai lomalagi na noda Dautataro ka sa masulaki keda tiko vei Tamana. Me da soli keda sara vua e na veisiga e na masu ka me da qarauni keda tikoga me kakua ni rawai keda rawa ko koya na vu-ni-ca ko Setani.

E na kato ni veiyalayalati sa dau tiko e vuravura, sa tiko kina na vatu raraba e rua sa ceuti kina na vunau i Jiova. Ia sa ka walega na kato, sa ka talei dina sara ga na ka sa tu kina. Ia sa raica ko Joni ni sa dolavi na vale ni soro mai lomalagi ka sa rairai vua na kato ni veiyalayalati. Ia mai na loqi tabu sara mai lomalagi sa tiko kina na kato ni Kalou ka sa tiko talega kina na vunau e tini.

Na vunau sa tiko mai lomalagi sai koya na vunau dina, ia sa volai e muri na vunau e na vatu raraba e rua sa soli vei Mosese. Ia e na gauna i Misi Mila ko ira eso ni ra sa raica ni sa sega na vale tabu e vuravura me vaka na nodra nanuma e liu, era sa qai raica emuri na dina. Era sa raica ni sa vale tabu dina e na gauna oqo mai lomalagi. Era sa qai raica ni sa tiko mai lomalagi na vunau e tini. Ia ni sa sega ni ka vakavuravura na vunau ko ya, era sa qai kila kina ni sa ka bibi na vunau e tini. Era sa qai kila na kena i balebale ni vosa sa tukuna ko Jisu, “Ena takali mada ko lomalagi kei vuravura, ia ena sega ni takali mai na vunau e dua na mata-ni-vola lailai se dua na tikina lailai sara.” Maciu 5:18. Ni sa savasava na vunau me vaka sa savasava na Kalou, sa dredre me vukici se me takali. Sa sega e dua na tikina lailai sa takali rawa se dua na mata ni vola sa volai sa vukici. “Sa vakadinadinataka na nonai vakaro kecega. Sa vakataudeitaki me sega ni mudu.” Same 111:1, 8.

Ia e na veimama ni vunau ko ya sa volai kina nai vakaro sa baleta na Siga Tabu, “Mo nanuma na siga ni vakacecegu mo vakatabuya. E ono na siga mo daucakacaka kina, ka kitaka kina na nomu cakacaka kecega, ia nai kavitu ni siga sa siga ni vakacecegu i Jiova na nomu Kalou; mo kakua ni kitaka kina e dua na cakacaka, ko iko, se na luvemu tagane se na luvemu yalewa, na nomu tamata se nomu vada, se nomu manumanu, se nomu vulagi sa tiko e na nomu lomanibai; ni sa buli lomalagi kei vuravura kei na waitui, kei na ka kecega sa tu mai kina, ko Jiova e na siga e ono, a sa vakacegui e nai kavitu ni siga, o koya sa vakalougatataka kina ko Jiova na siga ni vakacecegu, ka vakatabuya.” Lako Yani 20:8-11.

Sa cakacaka e na lomadra na tamata na Yalo Tabu. Eso sa qai raica ni ra sa talaidredre ki na dua na vunau i Jiova. Era sa qai wilika nai Vola Tabu me ra raica kina nai vakadinadina sa baleta nai matai ni siga ni wiki, a ya, na siga Sade, ia era sa sega sara ni kunea rawa ni sa vukici nai kava ni vunau. Era sa raica ni sa sega ni takali mai na kavitu ni siga na veivakalougatataki i Jiova. Eso sa qai tekivu me ra muria nai kavitu ni siga.

Sa kaukauwa na nodra cakacaka na tamata eso me vakamalumalumutaki ira e na nodra vakabauta. Ko ira era sa raica na dina e na ka sa baleta na vale tabu, era sa qai raica ni sai vakatakarakara ni vunau mai lomalagi na vunau sa tiko e na kato ni veiyalayalati e vuravura. O koya sa macala kina ni sa yaga sara me ra muria na vunau taucoko. Sa dolavi nai karua ni loqi e na vale tabu. Ia eso era sa tovolea me ra sogota nai sogo sa dola tu, ka dolava na ka sa sogo tu. Sa sogo na loqi tabu, ka dolavi na loqi tabu sara. Ai Vakatakila 3:7, 8. Ia e na vale sa dolavi e na yabaki 1844, sa rairai kina na kato sa tiko kina na vunau. Ai Vakatakila 11:19.

Ia ko ira era sa vakabauta nai vakavuvuli sa baleta na vale tabu mai lomalagi, era sa raica vakamacala ni sa tolu nai tukutuku e Nai Vakatakila wase 14. Ia nai tukutuku e tolu ko ya sa soli me ra vakarautaki kina ko ira na kai vuravura e na vuku ni nona lako vakarua mai na Turaga. Nai tukutuku ko ya, “Sa yaco na nona gauna me lewa.” (Wase 14:6, 7.) Sa dusivaka na tikina ko ya na cakacaka vakabete i Jisu mai lomalagi, ni sa voleka ni lako mai ko koya. Sa macala kina ni sa voleka ni oti na nona cakacaka ko ya. Na cakacaka sa tekivu e na yabaki e 1844, ena ia me yacova na gauna era sa lewai kina ko ira kecega na tamata yalosavasava, ko ira era sa mate kei ira era sa bula tiko; a ya sa macala kina ena ia ga me yacova na gauna sa tu kina na loloma vei ira na kai vuravura. Me ra vakarautaki ko ira na tamata sa solia nai tukutuku, “Dou rerevaka na Kalou, ka vakarokoroko vei koya; ni sa yaco na nona gauna me lewa: ia dou vakarokoroko vei koya ka buli lomalagi, kei vuravura, kei na waitui, kei na vei vurevure ni wai.” Ai Vakatakila 14:7. Na ka e yaco ena nodra vakabauta nai tukutuku oqo sa tukuni ena mala ni vosa, “oqo ko ira sa vakabauta na vosa ni Kalou ka taura tikoga na vakabauti Jisu. Ai Vakatakila 14:12. Me da vakarautaki e na vuku ni Veilewai, sa yaga sara me da muria na vunau taucoko. Sa tukuni me ra vakadonui ko ira era sa muria na vunau. Roma 2:12-16. Ia ko koya sa muria na vunau taucoko, ka sa cala e na tikina e duabau ga ena beitaki ga e na Veilewai me sa cala. Jemesa 2:10.

Nai matai ni agilose sa tukuna me da “rerevaka na Kalou, ka vakarokoroko vei koya,” sa cakava na ka kecega. Ai Vakatakila 14:6, 7. Ia ke vaka eda sa rerevaki Jiova, sa yaga me da muria na nona vunau. Sa kaya na tamata vuku, “Mo rerevaka na Kalou, ka muria na nona vunau: ni sai koya ga oqo nai tavi taucoko ni tamata.” Dauvunau 12:13. Ke sa sega na talairawarawa, sa sega ni yaga nai soro vei Jiova. “Ni sai koya oqo na loloma vua na Kalou, me da muria na nona vunau.” 1 Joni 5:3. “Ia ko koya sa vaqara tani na daligana me kakua ni rogoca na vunau. Ena ka vakasisila na nona masumasu.” Nai Vakaibalebale 28:9.

Ia e nai Vakatakila 14, era sa vakaroti kina ko ira na tamata me ra vakarokoroko vei koya sa cakava na ka kecega, ia sa tukuni ko ira sa talairawarawa ki nai tukutuku oqo, era sa muria na vosa ni Kalou, a koya na nona vunau. Tikina e 6, 7, 12. Ia e dua vei ira na vunau e tini sa dusivaka na Kalou ni sa bulia na ka kecega. “Ia nai kavitu ni siga na siga ni vakacecegu i Jiova na nomu Kalou… Ni sa buli lomalagi kei vuravura kei na waitui, kei na ka kecega sa tu mai kina ko Jiova e na siga e ono, a sa vakacegu e nai kavitu ni siga; a koya sa vakalougatataka kina ko Jiova na siga ni vakacegu, ka vakatabuya.” Lako Yani 20:8-11.

Sa rairai na kena yaga na Siga Tabu ni sa tukuni kina me da vakarokoroko vei Jiova ni sa bulia na ka kecega ko koya. O koya sa kena yavu ni noda vakabauti Jiova na Siga Tabu, ni sa vakaraitaki kina vei keda na cakacaka levu ni Kalou. Ia sa soli mai Iteni na Siga Tabu me ra kakua ni guilecava na Kalou. Sai vakatakilakila oqo me da kila kina ni sa noda Kalou ko Jiova ka vakatabui keda. Isikeli 20:12, 20. Ia sa macala kina nai tukutuku sa vakaroti ira kina na tamata me ra rerevaka na Kalou ka muria na nona vunau, ena vakaroti ira talega me ra vakabauta na Siga Tabu dina.

Ia nai katolu ni agilosi sa tukuni ira era sa sega ni muria na vunau ni Kalou, era sa vakarokoroko vua na manumanu ka rawata na nonai vakatakilakila. Ai Vakatakila 14:9. A cava beka na manumanu kei na nona matakau, kei na nonai vakatakilakila?

Sa yaga me da wilika eso na parofisai sa volai e nai Vakatakila. E nai Vakatakila 12, sa tukuni kina na gata levu sa tovolea me vakamatei Jisu ni sa sucu ko koya. Na gata levu, sai koya ko Setani; ia ko Setani sa tuberi Eroti me vakamatei ira na gone me mate kina ko Karisito. Ia ko Setani na gata levu, oqo sa macala, ia ka sa cakacaka e na lomadra na tamata ko koya. O koya e na gauna eliu sa cakacaka ko Setani e na matanitu ko Roma. Sa dua na kovana vaka-Roma ko Eroti. Ia ena gauna ko ya sa sega ni lotu va-Karisito kina ko Roma, sa lotu vakatevoro tu ga.

E nai Vakatakila 13, sa tukuni kina e dua tale na manumanu, “sa vaka na lepate” ia sa solia vua na manumanu na nona kaukauwa, kei na nonai tikotiko vakaturaga me mai turaga levu.” Tikina e 2. Nai vakatakilakila oqo, me vaka na nodra nanuma na tamata vuku, sa baleta na lotu Katolika, o koya sa tarava na matanitu vaka-Roma ni sa vakatevoro tu. Ia na vuku ni manumanu oqo sa tukuni, “A sa soli vua na gusu me vosataka na ka levu kei na vosa vakacaca sara………a sa dalaga me vosa ca ki na Kalou, me vosavakacacataka na yacana, kei na nona vale, kei ira era sa tiko mai lomalagi. A sa soli vua me veivala kei ira na tamata yalosavasava ka me rawai ira; a sa soli vua me turaga vei ira na veimataqali kece.” Tikina e 5 – 7. Ia na parofisai oqo sa voleka me tautauvata kei na vosa sa volai e nai vola i Taniela, wase e vitu, ia sa macala vakasigalevu ni sa baleta na lotu vaka-Roma, me vaka sa tukuna ko Misi Wesele e na nonai vola.

“A sa soli vua me turaga ka vula vasagavulu ka rua.” Ia sa kaya na parofita ni sa “dua na uluna sa vuetaki me mate kina; a sa bula tale mai na nona vue ka voleka ni mate kina.” Ia sa tukuni talega, “O koya sa dau ia na veivakabobulataki ena vakabobulataki; o koya sa ia na veivakamatei e nai seleiwau ena mate talega e nai seleiwau.” Ai Vakatakila 13:10. Ia na “vula vasagavulu ka rua” sa tautauvata kei na yabaki e tolu ka veimama sa tukuna ko Taniela. Ia sa baleta na yabaki 1260 era sa vakararawataki kina ko ira na tamata dina e na veivakararawataki sa ia e na lotu vaka-Roma. Sa tekivu na gauna ko ya e na yabaki A.D. 538, ka sa yaco sara ki na yabaki e A.D. 1798. Ia e na yabaki ko ya sa kau vakavesu kina na Popi ki Varanise, ia sa mate mai kina ko koya, ka sa rua na yabaki sa sega mai Roma e dua na Popi. O koya sa yaco kina na vosa ko ya, “O koya sa ia na veivakabobulataki ena vakabobulataki.”

Ia e na gauna sa vuetaki kina na lotu Katolika, o koya e na yabaki e 1798, sa kaya na parofita, “Ia ka’u a raica e duatani tale na manumanu sa lako cake mai vuravura; ia sa rua na nonai leu me vaka na luve ni sipi.” Ai Vakatakila 13:11. Ia na kena tubu cake na manumanu oqo sa sega ni tautauvata vakalailai kei na veimanumanu sa tubu cake eliu me vaka sa raica ko Taniela, se vaka na veimanumanu tale eso sa raica ko Joni. Ia na veimanumanu sa raica ko Taniela sa manumanu daukata ka vude cake mai na waitui. Ia na waitui sai vakatakarakara ni “veivanua kei na veimataqali e vuqa, kei na veimatanitu, kei na duivosavosa.” Ai Vakatakila17:15. Na cagi vava sa veivala e na veimatanitu e na mata ni cagi e va e vuravura.

Ia na manumanu sa raica ko Joni e nai Vakatakilakila 13:11, sa lako cake mai vuravura, e sega mai na wai, e sega mai vei ira na veimatanitu. Sa macala kina, ni sa qai dua na matanitu sa tubu cake e na vanua sa sega kina na veimatanitu kaukauwa me vaka nai valavala ni veimatanitu sa tubu eliu. Sa tubu cake vakavinaka e na vanua vou. O koya eda sa vakaraica e dua na vanua vou me tubu cake kina e na gauna sa vuetaki kina na lotu vaka-Roma, a ya, e na yabaki 1798, e dua na matanitu e na vanua sa sega kina eliu na veimatanitu.

Ia na matanitu cava beka sa qai tubu me kaukauwa e na yabaki e 1798? Sa duabauga na matanitu e na gauna ko ya sa vakayacori kina na parofisai, ia ka sa sega tale e dua sa rauta na parofisai; na Tovata ga mai Amerika. Ia ko ira na tamata vaka vuravura e na nodra vosa ni ra sa tukuna na matanitu ko ya, era sa voleka ni vosataka na vosa dina ni parofita, ia era sa sega beka ni kila ni sa dua na parofisai sa baleta na matanitu ko ya. Sa kaya na parofita ni sa tubu cake mai vuravura, ia sa kenai balebale ka me tubu cake mai na qele me vaka e dua na kau. Ia e dua na nonai vola na turaga sa tukuni na Tovata vaka oqo: sa tubu cake “me vaka e dua na sore ni kau sa tei ka tubu cake me dua na matanitu levu.” E dua tale sa kaya ni sa “tubu cake e na dua na tikina lala e vuravura.”

Ia sa tukuni talega ni sa “rua na nonai leu me vaka na luve ni sipi.” Ni sa vaka na luve ni sipi, sa baleta ni sa dua na matanitu vou, ka sa sega ni tu vua nai valavala kaukauwa sa dau rairai e na veimatanitu lelevu sa tubu cake mai Iurope kei Esia. Ia ko ira na tamata lotu era sa dro ki Amerika eliu, era sa lako yani me ra kunea e dua na vanua era na lalaga kina mai na lotu vaka-Roma, kei na veilotu sa dau ia kina na veivakararawataki mai Iurope e na veigauna sa oti yani. Ia na kena lawa ni matanitu na Tovata sa solia vei ira na tamata kecega me ra dui lewa vakataki ira na nodra lotu. Ia sai koya na ka sa vinaka kina na matanitu ko ya. Ia e dua tale na ka: sa soli vei ira na kena tamata, ko ira na lewe ni vanua, me ra lewa se ko cei ena liutaki ira e na matanitu. Sa sega e na matanitu e dua na tui me lewa vakataki koya me vaka sa dau rairai e na veimatanitu eliu. Sa rua na ka sa baleta nai leu e rua sa tu vua na manumanu oqo: E dua, ni sa soli e na matanitu ko ya me ra dui lewa vakataki ira e na ka ni lotu ko ira na tamata; nai karua, sa matanitu vakataki ira na lewe ni vanua, sa sega na kena tui dina. Ia ni sa rogo ni sa sega e dua na matanitu vinaka me vaka na matanitu ko ya, sa qai levu dina sara na tamata era sa vodoka na waqa ka lako yani kina. Ia era sa qai kunea kina na tiko vakacegu.

Ia ka sa tukuni e muri ni sa vosa na manumanu oqo, “me vaka na gata levu.” Tikina e 11. “A sa tu vua na kaukauwa kecega ni manumanu sa liu vua, ka vakasaurarataki vuravura kina kei ira sa tiko kina me ra vakarokoroko vua na manumanu sa liu – a sa kaya vei ira sa tiko e vuravura, me ra cakava na matakau me nona na manumanu sa lauta e nai seleiwau, ka sa bula tikoga. Tikina e 12–14.

Ia e rau sa sega ni tautauvata vakalailai, na kenai rairai na manumanu oqo ni sa tu ga vua nai leu me vaka na luve ni sipi, “a sa vosa me vaka na gata levu.” Ia sa tukuni me vosa vaka na manumanu sa liu, na gata levu kei na manumanu sa vaka na lepate. Sa dau vosa e na cava na veimatanitu? Era sa vosa e na kena lawa ni matanitu. A ya sa macala kina, ena yaco mai muri me so na lawa dredre e na matanitu na Tovata, ena vakasaurarataki kina ko ira na tamata lotu dina. Ia sa rairai e na vosa ni parofisai oqo, ni na yaco mai na gauna ni na vakasaurarataki ira na tamata eso e na matanitu oqo, me na vakarokorokotaka na lotu vaka-Roma e na veika eso.

Ia ni sa vakakina sa sega ni vaka na lawa ni matanitu ni Tovata, ni sa tukuni ena kena lawa me ra dui lewa vakataki ira na kena tamata e na ka ni lotu. Ko ira na qase era sa vola na kena lawa ni matanitu ko ya, era sa cakava vakavinaka me sa soli vei ira na tamata kecega me ra lalaga e na ka ni bula. Ia sa vaka dina na luve ni sipi eliu na matanitu ko Amerika, ia sa kena ca ga ni sa vosa vaka na gata levu emuri.

Ia sa kaya na parofita ni na vakaroti ira na kai vuravura na manumanu oqo me ra cakava e dua na matakau me nona na manumanu sa lauta e nai seleiwau, ka sa bula tikoga. Ia sa macala e na kena vosa oqo ni sa baleta e dua na matanitu sa tu vei ira na lewe ni vanua na kena lewa. Ia sa rauta na Tovata na vosa oqo.

Ia ka cava beka na “matakau” kei na “manumanu”? Ka sa caka vakacava na matakau oqo? Ia na manumanu sa rua na kenai leu, sai koya sa cakava na matakau, ia na matakau sa baleta na manumanu sa liu, o koya na lotu vaka-Roma. Ia kevaka eda sa kila nai tovo ni matakau, sa yaga me da kila nai valavala ni manumanu sa liu, o koya na lotu vaka-Roma. Ia ni sa oti na nodra gauna nai apositolo, ni sa qai vakabauta nai tovo vakavuravura e vuqa, na lotu, sa takali kina na nodra kaukauwa, sa qai yali kina vei ira na Yalo Tabu. Ia sa qai tovolea na lotu me rawata na kaukauwa ni matanitu me sa vakatokai na lotu. Sa qai coko vata na lotu kei na matanitu, era sa vakayagataka na matanitu me vakasaurarataki ira era sa sega ni lotu me vaka na nodra lewa. Ia kevaka sa na cakava na Tovata e dua na matanitu ena coko vata kina na lotu kei na matanitu me vaka e na manumanu sa liu.

Ia mai Peritania e na gauna eliu sa vakaraitaka ni sa coko vata kei na matanitu na lotu, ni sa lotu vaka-Roma se dua tale na lotu, sa qai yaco ga kina na veivakararawataki. Ni sa kaukauwa na lotu Jiaji mai Peritania eliu ka sa totaka na lotu ko ya na matanitu, sa qai vakasaurarataki kina na veilotu tale eso. Ia sa levu na tamata mai Peritania sa vakamatei e na vuku ni tikina oqo.

Ia e na vuku ni vuki tani e na gauna eliu, sa tubu cake kina na manumanu, o koya na lotu vaka-Roma. Ia ni sa na yaco tale na vuki tani e na gauna ki muri oqo, ena yaco tale na matakau, a ya e dua tale na ka sa voleka me tautauvata kei na manumanu sa liu. Ia sa kaya ko Paula ni na yaco me gauna ca sara na gauna ki muri oqo. 2 Timo. 3:1–5.

Ia ni ra sa duidui na veilotu, sa rairai vei ira na tamata eso ni sa dredre me ra vakasaurarataki ira na tamata, ia era sa qai vosa me ra lomavata e na veika eso me ra kerea na matanitu me sa caka eso na lawa sa baleta na lotu. Ia era sa qai lomavata na veilotu e na dua na ka, a ya na nodra siga tabu e nai matai ni siga ni wiki sa dau vakatokai na Sade. Ia sa macala e na ka sa tukuni e nai Vakatakila 14, ni sa so na tamata era na muria na vunau e tini, ia ko ira na le vuqa era na vakarokoroko vua na manumanu. Ia na manumanu, a ya na lotu vaka-Roma, sa vukica na vunau ni Kalou e na gauna sa oti yani. Nai karua ni vunau sa tukuni kina me kakua ni cuva ki na veimatakau, se qarava, sa bokoci e na nodrai vola ni lotu e na lotu Katolika e na veivanua eso. Ia e dua tale, nai kava ni vunau sa baleta na Siga Tabu sa vakatanitaki talega ni sa caka mei sosomi ni Siga Tabu dina na Sade, a ya nai matai ni siga ni wiki.

Ia sa macala ni sa lesi e nai Vola Tabu nai kavitu ni siga. Ni sa kaya ko Karisito ni sa Turaga ko koya ni siga ni vakacegu. Marika 2:28. Sa kaya ko Jisu ni sa nona na siga ko ya. Aisea 58:13. Sa kaya talega ko Jisu ni sa sega ni lako mai ko koya me vakaotia na vunau, me vakayacora ga. Maciu 5:17.

Ko ira na qase e vuqa e na vei lotu era sa kila ni sa sega nai vakadinadina ni Sade e nai Vola Tabu. Ia eso vei ira sa tukuna vakamacala ni sa sega sara e na Veiyalayalati Vou e dua na vosa lailai sa tukuni kina me vukica na Siga Tabu, me dua tani e na gauna oqo, ka duatani e na gauna eliu.

Ia ko ira talega na lotu Katolika era sa tukuna ni sai ira ga na lotu ko ya sa vukica na Siga Tabu, me sa duatani e na gauna oqo. Ia e na dua nai vola e na lotu Katolika sa tu kina e dua na taro sa vakaoqo, “Sa vakatakilai vakacava ni sa tu vua na lotu Katolika na kaukauwa me lewa e na veika ni lotu ka vakatura nai vakaro?” Sa qai sauma sara vakaoqo: “Ke sa sega vua na kaukauwa oqo, sa sega ni vukica rawa na lotu na Siga Tabu mai nai kavitu ni siga me sa vakabau nai matai ni siga ena gauna oqo.” Raica mada, sai vakatakilakila ni nodra kaukauwa na lotu vaka-Roma. Ia sa macala ni sai koya nai vakatakilakila ni manumanu na siga Sade. Ia sa marau ko Roma ni sa raici ira na veilotu koya ni ra sa totaka na siga Sade sa sega ni lesia na Kalou, na siga sa lesia ga na lotu vaka-Roma.

Ia ni sa qai lomavata na veilotu me ra kerea na lawa ni matanitu me totaka na lawa ni lotu, ni sa vaka nai tovo ni lotu vaka-Roma e na gauna sa oti yani. Ia ni ra sa lomavata me sa lesi e na lawa ni matanitu nai matai ni siga ni wiki me ra vakasaurarataki kina ko ira sa muria na Siga Tabu, sa macala vakasigalevu ni sa qai caka kina e dua na matakau ki na manumanu.

Sa sega ni tautauvata na veigauna sa oti yani, ni ra sa sega ni kila ko ira na tamata e na veilotu ni sa Siga Tabu lasulasu nai matai ni siga ni wiki. Era sa nanuma ni sa siga tabu dina na siga ko ya. Ia ena gauna talega oqo, sa tiko eso e na veilotu era sa nanuma tikoga ni sa siga tabu dina na siga Sade. Ia sa sega ni tu vei ira nai vakatakilakila ni manumanu. Sa na tu vei ira era sa raica ni sa dina na Siga Tabu dina e nai kavitu ni siga, ka ra sa talairawarawa ga ki na lawa ni lotu kei na lawa ni matanitu sa lesia e dua tale na siga tabu. Sa qai raica ko koya ni sa vakavuna na siga ko ya na lotu vaka-Roma. O koya ni sa muria na siga ko ya sa soro ko koya vua na manumanu ka vakarokoroko vei koya. Ia sa kaya na Kalou me da rerevaki koya ka vakabauta na nona vunau. Ena rua ga na mataqali e vuravura, ko ira na lewe lailai sa vakabauta na vunau ni Kalou, kei ira na lewe vuqa era sa muria na lawa ni manumanu. Ia koi keda, eda na tu evei e na gauna ko ya? Sa voleka mai.

Sa baleta na gauna kimuri oqo, na parofisai oqo ni sa tukuni na gauna me ia kina na veivakabulai, a ya ni na lako mai na Turaga. Sa kaya ko Pita, “Oi kemudou sa maroroi e na kaukauwa ni Kalou e na vuku ni vakabauta ki na bula sa vakarau tu me vakarairaitaki e na gauna mai muri.” 1 Pita 1:5.

Sa kaya talega ko Aisea, “Mo dregata na vunau me nodra na noqu tisaipeli.” Sa tu e nai kava ni vunau na kena drega, a ya sa dau tiko e na veilewa kecega me sa kilai kina ni sa lawa dina, ni sa dau volai kina na yaca i koya sa cakava na lewa. Na kena drega ni lawa sa dau macala kina ni sa lawa dei ka dina na lawa ko ya. Ia nai kava ni vunau sa kilai kina na yaca i Jiova, o koya sa buli lomalagi e cake kei vuravura e ra. O koya oqo sa dodonu kina, me da soro vei koya ni sa bulia na ka kecega ko koya. Ia na veitiki ni lawa tale eso, sa sega ni kilai kina na Kalou sa buli lomalagi kei vuravura. Ia ni sa vukica na vunau oqo na lotu Katolika, sa kau tani kina na drega sa dregati kina na vunau i Jiova. Ia ko ira na tisaipeli i Jisu Karisito, era sa vakaroti oqo me ra kauta tale mai na drega, o koya na Siga Tabu me tu tale e na kena lawa, me sa kenai vakananumi, sei vakatakilakila ni nona kaukauwa va-Kalou.

“Qara mada e na vunau kei nai tukutuku.” Ni sa levu e vuravura na lotu, ka levu nai vakarau sa soli vei keda, na vunau ni Kalou sai koya nai vakarau sa soli vei keda me da tovolea kina nai vakavuvuli kecega sa rogo mai. Sa kaya na parofita, “Kevaka era sa sega ni vosa me vaka na vosa oqo, sa ka ga ni sa sega dina vei ira na rarama.” Aisea 8:20.

Sa tukuni talega e na dua na tikina, “Mo kaci vakai domoilevu, kakua ni vakacegu, tabalaka na domomu me vaka na davui, ka vakatakila vei ira na noqu tamata na nodra talaidredre; ia ki na mataqali i Jekope na nodrai valavala ca.” E sega ni ko ira na tamata vakavuravura sara sa tukuni e na vosa oqo, ko ira ga sa vakatokai ira na Kalou, “na noqu tamata.” Sa kaya talega ko koya, “Ia era sa vakasaqarai au tiko e na veisiga; era sa reki ni ra kila noqu sala me vaka na matanitu sa daucaka dodonu, ka sa sega ni biuta na lewa ni nodra Kalou.” Aisea 58:1, 2. Sa vakaraitaki e na tikina oqo e dua na mataqali tamata lotu era sa nanuma era sa tamata dodonu, ia na Kalou sa raica ni sa sega ni rauta na ka era sa kitaka tiko.

Ia na parofita sa qai tukuni e na tikina e 12 kei na tikina e 13, na ka era sa sega ni cakava ko ira na tamata lotu oqo. Sa kaya ko koya, “Ia ko ira na nomu era sa tara tale na veikoro sa lala makawa; ko na tauyavutaka tale na yavu ni tabatamata eliu sara; ia ko na vakatokai, O koya ka vakavinakataka na tikina sa kabasu, O koya ka vakavinakataka tale, na sala me tawa na vanua. Kevaka ko na tarova na yavamu e na Siga Tabu, mo kakua ni cakava na ka ko sa vinakata ga e na noqu Siga Tabu; ka sa vakatoka na siga tabu me ka e rekitaki, na Siga Tabu sa nei Jiova na siga me dokai; ka dokai koya; ka sega ni cakava kina na nomu cakacaka, se muria kina na ka ko sa vinakata, se vosa wale kina; ko na qai rekitaki Jiova.” Aisea 58: 12, 13. Sa baleta na gauna oqo na tikina sa volai oqo. Sa macala ni sa dua na tiki ni vunau sa basuki ia ko ira era sa tamata lotu dina e na gauna ki muri oqo, era sa cakava me vinaka na bai sa basuki.

E nai vakatekivu sa vakatabuya nai kavitu ni siga ko Jiova, ni sa vakacegu kina ko Koya. Ko Atama ni se bera ni ia nai valavala ca sa muria na siga tabu, ia sa muria na siga tabu dina ko koya ni sa vakasavi mai Itemi. Ia ko ira na tamata yalosavasava e na veigauna era sa vakabauta na siga tabu. Ia ko ira na Isireli ni ra sa tiko mai Ijipita, sa levu vei ira sa guilecava na siga tabu, ia ni ra sa vakabulai mai na veivakabobulataki, sa solia na vunau e tini ko Jiova me ra kila na vunau ko ira na Isireli.

Ia mai na gauna ko ya me yacova na siga edaidai, na siga tabu sa vakabau vei ira na tamata eso e na veivanua eso e vuravura. Ia e na gauna sa lewa vakaukauwa kina na lotu vaka-Roma, sa so na tamata dina era sa vunitaki ira e na vanua veivatu me ra muria vakadodonu rawa na vunau ni Kalou. Ia sa dina ga ni sa levu na veivakararawataki sa ia vei ira, era sa muria vakadodonu na siga tabu, ia sa so vei ira na tamata sa gumatua me yacova na mate.

Ia e na gauna ki muri oqo, sa macala e nai Vakatakila, wase 14, ni sa vunautaki nai tukutuku vinaka sa tukuni e na wase ko ya, ena vunautaki talega na siga tabu. Sa tukuni e na vosa ni parofisai ko ya, “Sa tu eke ko ira era sa vakabauta na vosa ni Kalou, ka taura tikoga na vakabauti Jisu.” Ia na vosa ni Kalou, sa tukuni e na tikina oqo, sai koya na vunau ni Kalou.

Ia sa macala talega ni sa tukuni oti nai tukutuku kece sa volai e na wase ko ya, ena qai rairai mai nai Vakabula, ko Jisu. Raica na tikina e 14.

Ia ko ira e na gauna e liu, ni sa qai yaco mai e na yabaki e 1844, ni ra sa raica na dina sa baleta na vale tabu, era sa kurabui sara ni ra sa raica na dina e na vuku ni siga tabu. Ia era sa vakabauta ka tekivu me ra vunautaka vei ira era sa sega ni kila na tikina ko ya. Ia sa qai yaco mai na veisei e na vuku ni tikina oqo, ia sa kaya ko Jisu ni na yaco mai na veisei e na vuku ni vosa ni Kalou.

Ni sa vunautaki na siga tabu, eso na tamata era sa vosa vakavuravura ka kaya; “Oi keitou, keitou sa muria nai matai ni siga ni wiki mai na gauna keitou sa gone kina, ia ko ira na tamai keitou era sa muria talega na siga oqo, ia era sa tamata dina ko ira, ka sa macala era na curu ki lomalagi. Ia sa vinaka me keitou muri ira. Kevaka keitou sa vakabauta e dua tale na siga tabu, sa qai dua tani koi keitou ka dua tani ko vuravura. Vinaka ga me keitou muria na siga keitou sa vakabauta makawa.” Ia ko ira beka na Jiu e na gauna i Jisu, era sa vosa vakatalega kina vei Jisu. Sa vakatalega kina e na gauna i Luca ni sa vunautaka na dina e na gauna ko ya. Ko ira na lotu Katolika e na nona gauna era sa kaya ni sa rauti ira na lotu sa tiko makawa kina na nodra qase. Ia kevaka era sa nanuma vakaoqo ko ira na tamata, sa qai macala ni sa sega e dua nai tukutuku vou sa rairai e nai Vola Tabu me ra vakabauta. Sa sega ni toro rawa ki liu na lotu ena dua na ka.

Eso era kaya ni sa dede sara na gauna sa vakabau kina na Sade, nai matai ni siga ni wiki. Ia ko ira sa vunautaka na Siga Tabu dina, era sa vakadinadina kina, ka kaya, ni sa dede nai valavala ca talega; ia ka sa lesi na siga tabu dina ni sa bera nai valavala ca, ni sa lesi na siga tabu dina ni rau sa tiko mai Iteni ko Atama kei Ivi. Sa sega ni ka vakatamata na siga tabu, sa sega ni ravi ena nodrai valavala na tamata, sa vakacegu ena siga ko ya na Kalou.

Ni sa vunautaki nai tukutuku ni siga tabu, eso vei ira nai talatala era sa kauta vakatani na vosa ni Vola Tabu, me ra vakacegui ira kina era sa yavavala ena ka sa tukuni ena vunau sa baleta na siga tabu. Ko ira nai talatala eso, era sa tukuna vei ira na qase ni lotu e liu ni ra sa muria nai matai ni siga, ni sa ka makawa ena lotu na Sade. Ia sa levu vei ira na tamata era sa nanuma ni sa rauta vakavinaka na ka sa tukuna na nodra i talatala. Ia ko ira sa vunautaka na Siga Tabu, era sa kaya vei ira na tamata me ra rai ki nai Vola Tabu, ke sa kune e dua na siga tabu vou me ra vakabauta, ke sa tukuni kina na siga tabu me ra kakua ni vakabauta na nodra vosa na tamata.

Eso ni ra sega ni kunea ena i Vola Tabu e dua na vosa sa baleta na siga Sade, era sa taroga ga, “E vaka beka evei na tamata vuku e vuqa era sa tiko e vuravura ka vakabauta na siga Sade? Sa sega so ni levu na tamata era sa vakabauta nai kavitu ni siga. Sa macala ni dou sa cala ga, ka sa dina ga na siga tabu ena i matai ni siga ni wiki.” Sa nodra vosa vakavuravura ga ko ya.

Ia ko ira era sa vunautaka na siga tabu dina era sa sauma na vosa kecega oqo ena vosa ni Vola Tabu. Era sa vakaraitaka vei ira sa vosa vakavuravura, ni sa sega ni dau digitaki ira na tamata vuku na Kalou, ko ira ga sa dina kina na lomadra vua. Ia ko ira na tamata rogo era sa vakararavi ena nodra vuku, ka vakararavi vei ira na lewe vuqa; sa sega ni digitaki ira na Kalou me ra nona tamata, ko ira ga era sa yalomalumalumu ka muria na nona vosa.

Na nodra veivutuni sa sega ni ka mamada, ka ra vakaraitaka na nodra veivutuni dina ena nodra i valavala savasava. Ni ra sa papitaisotaki ena wai era sa tamata vou ena vuku i Jisu Karisito. Na veika era sa lomana eliu, era sa cata mai muri; ia na veika era sa cata eliu, era sa lomana mai muri. Ko ira na yalo kaukauwa era sa vuki me ra yalo malumalumu, ko ira na viavialevu era sa yalomalua mai; ko ira sai valavala vakasisila eliu era sai valavala savasava mai muri.

Ko ira na dauvunau era sa sureti ira vagumatua na tamata i valavala ca me ra vukica na nodra i valavala ka me ra soli ira vei Jisu. Era sa masulaki ira talega vagumatua vua na Kalou, ka ra solia sara kina na nodra i gu. Ko ira na tamata era sa vakabauta kina na Turaga ka ra sega ni rere ni ra sa vosa vakacacataki; era sa reki ka marau kina ni ra sa kila na veika sa vosota ko Jisu ena vukudra. Sa yaga sara na nodra lotu vua na Kalou; sa yaga vei ira na nodra lewe ni vale, sa yaga vei ira talega na lewe ni koro, ni ra raica sara ni sa saumaki sara na nodra i valavala “ni ra vakasuka na kena i vakadinadina, ka vakasuka talega na ka sa butakoca, ka sa muria na vunau ni bula,” Isikeli 33: 15.

E dua na ka era sa lasa kina, ko ira sa saumaki sara vua na Kalou, a ya era sa vinakata me ra veivosakitaka na veika vakayalo, na veika dina, na veika savasava, kei na veika vakalomalagi. Ia ko ira na lewe vuqa ena veilotu ena gauna oqo era sa sega ni biuta na nodra i valavala makawa, era sa viavialevu, era sa lomani vuravura, ka yawa vei ira na yalo malumalumu i Jisu. Oqo na vu ni nodra beca ka cata ka vakalialia na lotu ko ira eso na tamata tawa lotu.

Me vaka ka parofisaitaki, ena sovaraka na Kalou na nona Yalo Tabu vei ira na tamata lotu dina; era na qai tawasei ira mai vei ira na yacadra walega na lotu, ka ra na vakarautaki ira, ko ira nai talatala ke ira na tamata lotu, me ra vakarau tu ena siga ena yaco mai kina ko Jisu na Turaga. Ia ni sa kila na ka oqo ko Setani, ena cakacaka vakaukauwa ko koya me vakacalai ira kina na tamata. Ena vakatakatai ira ko koya e na dua na yalo ka ra na nanuma ni sai koya na cakacaka ni Yalo Tabu, ka ra sega ni kila ni sa yalo mai vua na tevoro. “Dou na kilai ira ena vukudra.” Ena i Vola Tabu sa vakatakila vei ira na tamata na Kalou na nona i valavala kei na lomana dina. Vei ira kecega era sa vakabauti Jisu, ena nodra i sasabai nai Vola Tabu ka ra na maroroi mai na nona veivakaisini ko Setani.

Sa yali ena gauna oqo na nodra doka na vunau ni Kalou ko ira na tamata. Era sa sega ni raica na kena bibi kei na kena yaga, kei na kena i valavala. Na vunau ni Kalou sai koya na loma ni Kalou me vaka sa parofisaitaka ko Tevita e baleti Jisu, “Au na reki me’u kitaka na ka ko ni sa vinakata. Noqu Kalou; io, na nomuni vunau sa tu ena vu ni yaloqu.” Same 40: 8. Ko koya sa lomana na vunau ena lomana talega nai tukutuku vinaka, ni rau sa vaka na iloilo sa ilova ruarua nai valavala dina ni Kalou.

Ena gauna oqo era lewe vuqa vei ira nai talatala era sa kaya ni sa vakaotia na vunau ko Jisu ena nona mate, ka sega ni vauci keda tale. Era kaya talega ni sai vua bibi na vunau ka da sereki ena vuku ni kosipeli. Era sa cala ena nodra vosa ni sa vakatoka ko Jemesa na vunau me, “vunau vinaka sara, na vunau ni veisereki, “na vunau vakaturaga” kei na “vunau ni veisereki.” Sa kaya talega ko Tevita, “Au na lako lalaga voli: ni’u sa qarava na nomuni vunau.” Same 119: 45. Sa sega sara ni loma i Jisu me vakaotia na vunau i Tamana. Ke rawa vua e dua me vakaotia se vakatanitaka na vunau, sa sega ni yaga vua me mate me vakabulai ira na tamata mai nai sau ni valavala ca. Ia na nona mate na Turaga sa vakaraitaka deivaki kina ni sa sega sara ni rawa me vakaotia na vunau. Sa lako mai ko koya “me vakalevulevuya na vunau, ka vakarokorokotaka.” Aisea 42: 21. Sa kaya talega ko koya, “Dou kakua ni vakasama. Ni’u sa lako mai Me’u vakaotia na vunau … Ena takali mada ko lomalagi kei vuravura, ia ena sega ni takali mai na vunau e dua na mata-ni-vola lailai se dua na tikina lailai sara.” Maciu 5:17, 18.

Sa kaya ko Paula ni “sa savasava na vunau, sa savasava talega nai vakaro, sa dodonu talega, ka vinaka.” Kevaka ena kaya e dua na turaga, “Mo biuta” e baleta e dua na lawa ni matanitu sa vakatovolei dede ka sa kune ni sa savasava, ka dodonu, ka vinaka; eda na kaya kecega ni sa lialia na turaga koya ni kaya, “Mo biuta.” Sa kaya na Kalou, “Koi au ko Jiova, ka’u sa sega ni veivukiyaki.” Malakai 3: 6. Ke sega ni veivukiyaki na Kalou ena dei ga na nona lewa a ya na nona vunau, ka na tiko ka tawa mudu me vaka sa tawa mudu talega na Kalou.

Ke sega na vunau sa sega talega nai valavala ca “ni sai koya na vunau sa kilai kina nai valavala ca.” Roma 3:20. Ena sega ni vakabulai keda na vunau, e segai; ena vakaraitaka walega vei keda na veika eda sa cala kina, eda na qai veivutuni ka vakatusa nai valavala ca ka vakabauti Jisu nai Vakabula. “Keitou sa qai vakatawayagataka na vunau ena vakabauta, se segai? E segai sara: Keitou sa vakataudeitaka ga na vunau.” Roma 3: 31. Sa macala ni rau sa veivuke vata na vunau kei nai tukutuku vinaka ka rau sa sega ni veimecaki ni sa volai, “Sa vinaka sara na vunau i Jiova, ka sa saumaka na yalo.” Same 19: 7. Ni sa sucu vou na tamata sa lako vata na lomana kei na loma ni Kalou, ka sa sega ni bibi vua na vunau ni sa lomana sara kina. “Ni sai koya oqo na loloma vua na Kalou, me da muria na nona vunau: a sa sega ni ka bibi na nona vunau.” 1 Joni 5: 3. “A ka vakaidina na noqu loloma ki na nomuni vunau! Au sa vakanananu kina ena siga taucoko ka bogi.” Same 119:97.

Sa noda i vakarau ko Jisu ka sa kaya ko koya me baleti Tamana, “Niu sa kitaka tikoga na ka sa vinakata ko koya me vaka ka’u sa talairawarawa ki na vunau nei Tamaqu.”Joni 8: 29; Joni 15: 10. Sa dua dina nai vakarau cecere nai vakarau oqo a ya na nona i valavala ko Jisu, ia sa rawa walega vei keda ena loloma ni Kalou kei na kaukauwa ni Kalou ka yalataki. E dua nai kabakaba sa vakatakilai mai meda muria, “Dou gumatua vakalevu sara kina, mo dou vakaikuritaka na nomudou vakabauta enai valavala vinaka; kei nai valavala vinaka ena vuku: kei na vuku enai valavala malua; kei nai valavala malua ena vosota; kei na vosota ena daulotu; kei na daulotu ena veilomani vakaveitacini; kei na veilomani vakaveitacini ena yalo loloma …. Ia dou na sega sara ni bale, kevaka dou sa kitaka na veika oqo.” 2 Pita 1: 5-7, 10.

Sa loma ni Kalou me da yalosavasava ka me vakatabui me vaka sa vola, “Mo dou yalosavasava”; “Ia me vakasavasavataki kemudou sara na Kalou ni veivakacegui”; “Ni vakatabui ira ena nomuni vakavuvuli dina; sa ka dina na nomuni vosa”; “Ia ka’u sa vakatabui au ena vukudra, me ra vakatabui talega enai vakavuvuli dina.” I Cesa. 4: 3; 5: 23; Joni 17: 17, 19. Ia ko ira era sa vakatabui, era na sega ni viavialevu kina ka kaya, “Au sa savasava sara ka sega sara vei au nai valavala ca.” E segai sara; era na vakataki Aisea ni sa raica ko koya na serau i Jiova ka kaya kina, “Isa koi au! ni’u sa ca.” Aisea 6: 3-5. Era na vakataki Jope talega ni kaya, “Kau sa beci au sara kina, ka veivutuni ena kuvu-ni-soso kei na dravusa.” Sa vakatalega kina ko Taniela kei Paula, kei Joni, ko ira kecega oqo ni ra sa torova na Kalou, era sa raica na nodra malumalumu kei na nodra tawa yaga ka ra dui vakarorogo vua na Kalou me ra toro tikoga ki liu.

E na kaukauwa ni Kalou me da valuta tikoga nai valavala ca ka kaya kina ko Pita kei Paula, “Mo dou tarovi kemudou mai na gagadre ca ni yago, sa veivala kei na yalo; “Me da vakasavasavataki keda mai na dukadukali kecega ni yago kei na yalo, me da ia sara na ka savasava ena rere vua na Kalou.” 1 Pita 2:11; 2 Kor. 7: 1. Era lewe vuqa na tamata era sa cavuti ira me ra nei Karisito ka ra dau talaidredre ki na vosa ni vakaro oqo, ni ra dau kana sivia, ka gunu yaqona kei na veika sa dau vakamalumalumutaka na yago kei na yalo. Era lewe vuqa talega vei ira nai talatala kei ira tale eso era dau cavuta na yaca talei sara i Jisu ena tebe ni gusudra, ka ra dukadukali ena tapako a ya na ka gaga ka boi ca kina na nodra i cegu. Ke tiko na tapako ena nodra gauna nai apositolo, ke ra na cavuta ni “sa vakavuravura ga, sa vakayalomakawa ka vakatevoro.” Jemesa 3: 15. Era sa sega ni lewe lailai ko ira na lewe ni lotu era sa dau vakayalia e levu cake na nodrai lavo ena nodra volia na tapako kei na yaqona kei na veika tale eso sa tawa yaga ka ca; ka lailai sobu nai lavo era dau solia ki na cakacaka ni Kalou. Ena siga ni lewa levu, ni ra na tarogi kina, a cava ena nodra ulubale? Era na galu ga.

Kevaka eda sa vakabauta dina na vosa sa volai eda na maroroya na yagoda me vaka eda sa dau maroroya na noda veika talei, “Dou sa sega beka ni kila ni sa vale ni Yalo Tabu na yagomudou, o koya ka curumi kemudou, o koya dou sa rawata mai vua na Kalou, ia dou sa sega ni nomudou? Ni dou sa voli enai voli; o koya oqo mo dou qai vakarokorokotaka na Kalou, ena yagomudou.” 1 Kor. 6: 19, 20.

“Na gagadre ca ni yago, na gagadre ca ni mata, kei na dokadokai keda ena ka ni bula oqo” sa lewai ira ka vakabobulataki ira na lewe vuqa; ia sa kaya na Kalou, “Mo dou qai lako tani mai vei ira, ia dou tawasei kemudou, ka kaya na Turaga, ka dou kakua ni tara na ka sa sega ni savasava; Au na qai vakabauti kemudou. Ia ka’u na yaco me Tamamudou, ka dou na yaco me luvequ tagane kei na luvequ yalewa, sa kaya na Turaga kaukauwa sara.” 2 Kor. 6: 17, 18. Sa dodonu me da taleitaka nai lesilesi uasivi oqo ni sa rawa ga ena vuku i Jisu na Luve ni Kalou o koya sa wili me luve ni tamata me da wili rawa kina me luve ni Kalou. E dua dina na veisau uasivi sara oqo!

E dua nai vakarau cecere sa tiko e matada ka me da toro tikoga kina ki liu; “Ia na nodra sala na yalododonu sa vaka na rarama sa cila tu, sa levu cake tiko na kena rarama ka yacova na sigalevu.” Vakaibalebale 4: 18; “Me vakaukauwataki kemudou ena yalona me dou kaukauwa e loma; . . . Mo dou vakawakana ka tauyavutaki ena loloma, ka rawata kina mo dou kila vata kei ira kecega era sa lotu, se cava na kena raraba, kei na kena balavu, kei na kena titobu, kei na kena cecere; ka mo dou kila na loloma i Karisito; . . . . mo dou sinai ena ka kecega sa sinai kina na Kalou.” Efeso 3: 16-19. Ni rai talega ki na Roma 8: 1; 32; Iperiu 2: 11; Kolosa 1:9-11.

Sa dodonu me da ia tikoga vua na Kalou yalo loloma na noda vakavinavinaka ena vuku ni nona Vosa ni yalayala e vuqa sa dau vakaukauwataki keda, ka vakamarautaki keda, ka dauvakacegui keda talega; ka me da nanuma tiko na vosa, “ni sa vu ni nomuni kaukauwa me marautaki Jiova .” “Dou reki tikoga vua na Turaga: au sa kaya tale, Dou reki.” “Dou reki tikoga, dou masu tikoga ka kua ni mudu. Dou ia na vakavinavinaka ena vuku ni ka kecega; ni sa loma ni Kalou oqo vei kemudou ena vuku i Karisito Jisu.” Niemaia 8: 10; Filipai 4: 4; I Cesalonaika 5: 16-18.

Ia ena vosa oqo sa vakaraitaki kina vua na parofita na siga levu ka vakurabuitaki ko ya, ena ia kina na veilewai. Ia ena veilewai oqo era na vakatovolei kina ko ira na tamata. Ko koya sa mai liu sara sa tiko me Turaga ni lewa. Ia ko ira na agilosi kecega era sa qaravi koya ena veilewai ko ya.

Ia sa kaya ko Taniela, “Au a vakaraica ena raivotu ni bogi, ka raica, sa lako mai ena o kei lomalagi e dua sa vaka e dua na luveni tamata ka sa lako mai vei koya sa dede sara na nona bula, ka ra sa kauti koya sara vua.” Tikina e 13.

Ia na nona lako mai na Luve ni tamata sa tukuni ena wase oqo, sa sega ni nona lako mai ki vuravura enai vakataotioti kei vuravura, e sega; sa baleta oqo na nona lako vua na Tamana ena mataveilewai. Ia sa torovi Tamana ko koya me taura vua na nona matanitu, a ya ena soli vua ni sa oti na nona cakacaka vakabete. Taniela 7: 14. Na nona lako mai ko ya sa yaco ena yabaki 1844 ni sa lako ko Karisito ki na i karua ni loqi ni vale tabu mai lomalagi, me vakaotia na nona cakacaka vakabete ena vukudra era sa volai enai “Vola ni Lami”.

Ena gauna e liu, ko ira ga era sa vakatusa na nodra i valavala ca ka sa kau ki loma ni vale tabu na nodra i valavala ca ena i soro, ko ira ga sa vakabulai ena siga ni veibuluti sa cakava vei ira na Isireli na bete levu. Ia sa vakatalega kina ena gauna oqo, ko ira ga era sa veivutuni ka vakatusa na nodra i valavala ca, era na vakabulai ena cakacaka ni nodra bete levu ko Jisu. Ia ena gauna oqo na yacadra ga na tamata lotu era kacivi ena mataveilewai oqo. Na veilewai sa baleti ira na tamata i valavala ca sa dua tani ka dua tani na veilewai sa baleti ira na tamata lotu. Sa kaya ko Pita, “Ni sa yaco na gauna me vakatekivu na veicudruvi vei ira na mataqali ni Kalou: ka kevaka ena vakatekivu vei keda, a cava ena kena i vakataotioti vei ira era sa sega ni talairawarawa ki nai tukutuku vinaka ni Kalou?” 1 Pita 4: 17

Ia nai vola sa volai kina na yacadra kei na nodra i valavala ca na tamata ena vakayagataki ena veilewai me kilai kina se ko cei sa vakarau tu. Sa kaya ko Taniela, “Sa tiko na mataveilewai, a sa tevuki nai vola.” Sa kaya talega ko Joni e Nai Vakatakila, “Ia ka’u a raici ira era a mate, na tamata lalai, kei na turaga, era sa tu ena mata ni Kalou; a sa tevuki nai vola eso; e duatani tale nai vola sa tevuki, ai vola ni bula; ia na mate era sa lewai mai na ka sa volai enai vola, me vaka na nodra i valavala.” Nai Vakatakila 20: 12.

E nai vola ni bula sa volai kina na yacadra na tamata lotu kecega era sa veivutuni ena dua na gauna. “Sa kaya ko Jisu, “Oqo ga mo dou reki kina, ni sa volai na yacamudou mai lomalagi.” Luke 10: 20. Ko Paula sa tukuni ira na tamata lotu eso era sa cakacaka vata enai tukutuku vinaka, “Sa tu na yacadra ena i vola ni bula.” Filipai 4: 3. Ko Taniela ni sa rai ki na gauna ki muri oqo sa raica e dua na gauna ni rarawa sara, ia sa kaya ena i vola nai Vakatakila, sa kaya, ni ra na curu ki loma ni koro tabu ko ira era sa “volai ena nona i vola ni bula na Lami.”

Sa kaya ko Malakai, “A sa volai e dua nai vola ni veivakananumi e matana ena vukudra era rerevaki Jiova, ka vakananuma na yacana.” Malakai 3: 16. Na nodra cakacaka ena vakabauta, na nodra cakacaka loloma, sa volai ena i vola ko ya mai lomalagi. Sa kaya kina ko Nemaia, “Mo ni nanumi au, na noqu Kalou, ena vuku ni ka oqo, ka mo Ni kakua ni qusia laivi na noqu cakacaka vinaka ka’u sa cakava ki na vale ni noqu Kalou, kei na kena cakacaka. Nemaia 13: 14. Ena i vola ni veivakananumi sa sega ni guilecavi e dua na cakacaka vinaka, sa volai kecega kina. Sa kaya ko Tevita, “O ni sa wilika na noqu veiseyaki: mo ni vakataloca na wai ni mataqu ki na nomuni tavaya: ni sa sega beka ni volai oti ena nomuni vola.” Same 56: 8

Sa tu talega e dua nai vola sa volai kina na nodrai valavala ca na tamata. Sa kaya ko Paula, “Ni da na rairai koi keda kecega e na mata ni tikotiko ni veilewai nei Karisito; me da rawata yadua nai sau ni veika sa caka e na yagona, me vaka na veika sa cakava ko koya, se vinaka se ca.” 2 Kori 5:10. Ia sa kaya ko Jisu, “Ia ka’u sa kaya vei kemudou, a vosa ca vakaaduaga era na cavuta na tamata, era na tarogi kina e na siga ni lewa; ni ko na vakadonui e na vuku ni nomu vosa, ka ko na cudruvi e na vuku ni nomu vosa.” Maciu 12:36, 37. Ia sa volai e nai vola ko ya na nodra i valavala ca kecega.

Na vunau ni Kalou sa i koya nai vola era na vakatovolei kina ko ira na tamata kecega. Sa kaya na tamata vuku, “Mo rerevaka na Kalou, ka muria na nona vunau ni sa i koya ga oqo nai tavi taucoko ni tamata. Ni na lewa na cakacaka kecega na Kalou, kei na ka vuni kecega, se vinaka, se ca!” Dauvunau 12:13, 14. Sa kaya talega ko Jemesa, “Dou vosa vaka kina, kai valavala vaka kina, me vakataki ira era na lewai me vaka na vunau ni veisereki.” Jemesa 2:12.

Ko ira “era vakabau me ra yaga me nodra na bula ko ya, kei na tucake tale mai na mate… sa tautauvata kei ira na agilose: a ra sa luve ni Kalou, ni ra sa luve ni tucake tale mai na mate.” Luke 20: 35, 36. Ko ira na tamata dodonu era sa na tucake e nai matai ni tucake tale ni ra sa lewai oti tu ka sa kune ni ra sa yaga me ra tucake mai na mate e nai matai ni tucake tale. Ko ira na tamata vinaka era sa mate tu era na sega ni tu dina sara e na mataveilewai sa caka tiko e na gauna oqo, sa na rairai na nodra bula e nai vola ni veivakananumi kei nai vola ni bula.

Na cakacaka kecega ni noda bula sa volai e nai vola mai lomalagi. Na noda vosa kei na noda nanuma ena tarogi e na mataveilewai. Me vaka era sa tabaki ko ira na tamata e na ka ni taba yaloyalo, ka sa rairai kina nai tovo ni matadra, ena vakatalega kina nai tovo ni lomada ena i vola mai lomalagi na nodai tovo kecega. Ia ena rairai e na mataveilewai na ka kecega—se vinaka, se ca. Ke sa vivigi na kenai lati ka sa rairai vei keda na nodra volavola tiko ko ira na agilose e na noda vosa kecega kei na noda cakacaka kecega, eda na qai sega beka ni cakava na ka sa sega ni dodonu.

Sa tekivu na cakacaka ni veilewai oqo e na yabaki e 1844. Ko ira kecega era sa lotu vei Karisito sa na kacivi na yacadra e na mata veilewai. Ia era na lewai mai na ka sa volai e nai vola.

Sa dua na ka levu! E na noda veisiga oqo, sa ia tiko mai lomalagi na veilewai. Sa tekivu vei ira mai nai vakatekivu kei vuravura, ia ni sa oti vei ira na mate ena qai tekivu vei keda sa bula tiko e na gauna oqo. Ia sa sega ni macala na gauna ena tekivu kina vei keda. Na ka kecega eda sa cakava oti sa volai ka sa sega ni yali. Ko ira na agilosi era sa vola na noda vosa kecega, na ka eda sa guilecava sa volai.

Sa sivia e dua na drau na kena yabaki na kena ia tiko mai lomalagi na veilewai vakatovolei. Sa voleka na gauna ena oti kina—o cei na tamata sa kila na gauna ena oti kina? Sa kilikili me da nanuma na vosa i Jisu ni sa kaya ko koya, “Dou vakatawa ka masu: ni dou sa sega ni kila na kena siga.”

Ni oti na veilewai oqo sa sega ni vuki na kena lewa, sa oti vakadua. Sa kaya ko Karisito e nai Vakatakila, “O koya sa tawa dodonu, me tawa dodonu tikoga; kei koya sa dukadukali, me dukadukali tikoga; kei koya sa dodonu, me dodonu tikoga; kei koya sa yalosavasava, me yalosavasava tiko.” Ai Vakatakila 22:11. Ia sa qai kaya ko Jisu, “Ka raica, au sa lako kusarawa mai; a sa tu ga vei au na ka me’u solia vei koya na tamata yadua me vaka na nona i valavala.” Tikina e 12.

Ko ira na tamata vinaka kei ira na tamata i valavala ca, era na tiko vata e vuravura – ko ira na tamata era ia tiko e vuravura na nodra cakacaka ka sega ni kila sa oti mai lomalagi na veilewai sa baleti ira, ia ka sa sega ni vuki rawa na kena lewa. Ni se bera na waluvu sa curu ki loma ni waqa ko Noa kei iratou na luvena, ia sa sogota na waqa na Kalou, ia sa vitu na siga era sa sega ni kila ko ira na tamatai valavala ca ni sa lewai oti na nodra bula; o koya era ia ga na marau kei na nodra cakacaka me vaka eliu, ka ra vakalialiai iratou ka curu ki waqa. “Ena vakatalega kina e na nona lako mai na luve ni tamata.” Vakavuni, ka vaka na nona lako mai na daubutako e na bogi, ena yaco vakakina na siga ni veilewai, ena wili kina na yacada eda sa bula tiko.

“O koya mo dou qai vakatawa; de lako vakasauri mai, ka kunei kemudou ni dou sa moce ga.” Marika 13:35, 36. Sa ka rerevaki dina sara na nodrai tikotiko era sa oca e na vakatawa, ka qai gole ki na veika vakavuravura, ki na kena marau kei na kena cakacaka. Ni ra sa tiko e na nodra cakacaka me rawata nai yau, ia ni ra sa vakasaqara na marau ko ira tale eso, se e na gauna era sa vakaisulu e na nodrai sulu vinaka ko ira na marama, ia ena gauna beka ko ya ko koya na Turaga ni Lewa levu mai lomalagi ena kaya, “O sa vakatovolei e nai vakarau ni bibi, a sa kune me mamada.” Taniela 5:27.

Sa sega ni rawa me vakamacalataki sara na vu ni valavala ca me kilai sara na vuna. Ia eso kina na ka sa macala, na kenai vakatekivu kei na kenai vakataotioti sa vakaraitaki, me rairai kina na nona lewa dodonu na Kalou kei na nona loloma. Sa macala e nai Vola Tabu ni sa sega sara ni bale vua na Kalou na kena i tekivu ni valavala ca. Sa curu vakatani nai valavala ca, ka sa sega ni tukuni rawa se cava na vuna. Sa ka vuni ka sega ni macala rawa nai valavala ca; ke sa vakaulubaletaki nai valavala ca, sa qai totaki ka vakadonui. Ke sa kune e dua na kena ulubale dina sara, se sa kune rawa e dua na ka dodonu e curu rawa kina, sa qai sega tale nai valavala ca. Sa dua bauga na kenai vakamacala ni valavala ca sa tukuni e nai Vola Tabu; sai koya “nai valavala ca, oqo na talaidredre ki na vunau.” 1 Joni 3:4.

Ni sa bera nai valavala ca, sa tu na vakacegu kei na reki mai lomalagi kei vuravura talega. Sa lomavata kei na nona lewa na Kalou na ka kecega. Na loloma vua na Kalou sa liu, ka sa dina talega na veilomani vakatamata. Ko Karisito na Vosa, na Luvena e dua bauga na Kalou, e rau sa tiko vata kei Tamana, ia ko Koya duaduaga ko Karisito a rawa vua me rau bose e na veika va-Kalou. Ia ko Karisito, sa cakava kina na ka kecega ko Tamana. “Ni sa cakava na ka kecega ko koya… se na veitikotiko vakaturaga, se ra veimatanitu, se ra turaga liu, se ra turaga kaukauwa; sa cakava na ka kecega ko koya ka me nona talega.” Kolosa 1:16. Ia ko ira mai lomalagi, era sa vakarokorokotaki Karisito vata kei Tamana.

Ia na vunau ni loloma sai koya na kena yavu ni matanitu vakalomalagi, ia na nodra tiko vinaka na veimataqali sa buli sa yaco e na nodra talairawarawa ki na vunau ko ya. Sa vinakata na Kalou me ra qaravi koya e na loloma ko ira na ka buli kecega – me ra vakarokorokotaki koya ni ra sa kila ni sa Kalou dina ka loloma ko koya. Sa sega ni vinakata ko koya me vakasaurarataki ira me ra qaravi koya, ia sa soli vei ira yadua me ra dui lewa, me ra ia vua na veiqaravi e na lomadra dina.

Ia ko Lusefa o koya ko Setani, sa tovolea me vakatanitaka na lewa vinaka ko ya. Sa vu vei koya nai valavala ca, ia ko koya sa taravi Karisito, ka sa vinakati koya na Kalou, ka sa liu ko koya vei ira na ka buli kecega mai lomalagi. Ni sa tiko mai lomalagi ko Lusefa [na kenai balebale na yacana na kalokalo ni vola siga], sa dua na agilosi jerupi sa vakaruru e na kato ni veiyalayalati; oqo nai tavi dokai. Ia e na gauna ko ya sa savasava ko koya. “Sa vosa vakaoqo na Turaga ko Jiova; sai iko sa vakaotia sara na kenai vakarau, ko sa vutu ni vuku, ka lagilagi duaduaga. Mai Iteni na were ni Kalou ko a tiko kina; na vatu talei kecega sa kemui ubi.” “Sai iko na jerupi sa vakaruru; ia ka’u a vakatokori iko, ko a tiko e na ulul-ni-vanua tabu ni Kalou; ko a veilakoyaki tu e loma ni vatu buka. Sa dodonu sara ko iko e na nomui valavala mai na siga ko a buli kina, ni sa bera ni kune vei iko na caka cala.” Isikeli 28:12–15.

Sa rawa me vinakati tikoga vua na Kalou ko Lusefa e na gauna ko ya, ka lomani vei ira na kai lomalagi kecega ka dokai vei ira kecega ka me vakarokorokotaka talega na Kalou. Ia sa kaya na parofita. “Sa laveti cake na lomamu e na vuku ni nomu lagilagi, o sa vakacacataka na nomu vuku ni ko sa mata vinaka.” Tikina e 17. Sa tubu cake vakamalua na nona vinakati koya kei na nona vakalevulevui koya vakataki koya. “Ko sa vakatura na lomamu me vaka na loma ni Kalou.” “Ko a kaya e lomamu. Ka’u na cabe ki lomalagi, ka’u na vakaceceretaka na noqui tikotiko me cecere ka lolovira na kalokalo ni Kalou; ka’u na tiko talega mai na dela ni ulu-ni-vanua ni soqoni. “Ka’u na cabe ki na yasana ki cake me no ki ra na o; ka’u na tautauvata kaya sa Cecere sara.” Aisea 14:13, 14. Ia ko Lusefa oqo, sa sega ni segata me liu na Kalou me ra vinakati koya eliu ko ira kecega na agilosi sa veitaravi; sa segata ga ko koya me ra vinakati koya ka dokai koya ka qaravi koya talega. Ia ni sa kocova ko koya na vakarokoroko sa vakarokorokotaki koya kina na luvena ko Tamana, sa macala ni sa gadreva ko koya me nona ga nai tovo va-Kalou sa lewa na Kalou me nona duadua ga na Luvena.

Ni sa bera ni tubu kina nai valavala ca, sa sinai ko lomalagi e na marau kei na veivakacegui. Ia ka sa qai dua sa ia nai valavala ca. Sa lako vua na luve ni Kalou ka vakaraitaka vua ni sa tawa vuki rawa na vunau ni Kalou, ia sa vakaraitaka vua na loloma ni Kalou. Sa tukuna vua ni sa cakava na ka kecega na Kalou, ka sa nona na lewa kecega, o koya, sa dodonu me vakarorogo e na ka kecega oqo ko Setani. Ia ni sa vakasalataki vakavinaka ko koya, sa sega ni tubu cake e na lomana na loloma Vua na Kalou, sa tubu ga na cudru. Sa yalo viavialevu mai ko koya. Sa vinakata ko koya me liu. Sa sega ni nanuma me rauti koya nai tavi dokai sa soli makawa vua. Sa nanumi koya vakaikoya ni sa kaukauwa ka dokai vakalevu vei ira na agilosi kecega mai lomalagi. Ia ni sa kaya na Kalou me ra vakarokorokotaki Jisu ko ira na agilosi kecega sa qai cakacaka vakavuni ko Setani me ra muri koya ko ira na agilosi. Sa kaya vei ira na agilosi ni sa tawa dodonu na lawa eso sa baleti ira na agilosi. Sa kaya talega vei ira ko koya me kakua ni liutaki ira ko Karisito. Ia ni sa segata ko koya me liu, sa kaya vei ira ni sa sega ni tovolea ko koya me liu e na vukuna, sa segata na tikina ko ya e na vukudra na agilosi kecega me ra tiko vinaka kina. Ia sa lawakitaki ira kina ko koya.

Sa vosoti koya vakadede na Kalou, ni sa lomani koya. Eso sa vakaraitaka vua ke sa veivutuni ka vakarorogo sa rawa me tiko tale ko koya e na nonai tikotiko. Ia sa sega ni kila eliu ko Setani ni sa lako tiko e na sala ki na rusa. Ia ni sa vakamacalataka vei Setani na Kalou na nonai valavala ca, sa raica ko koya, ka sa macala vua ni sa sega ni dodonu vakalailai na ka sa kitaka ko koya. Sa qai nanuma ko koya me veivutuni, ia ka sa tarovi koya na nona madua kei na nona viavialevu. O koya sa vakadonui koya tale kina ka ia tiko na nona cakacaka ca. Sa kaya vei ira na agilosi ni sa tawa dodonu na ka sa caka vua. Sa kaya ko koya ni ra sa sega ni gumatua ko ira kecega na agilosi era sa sega ni totaki koya, sa kaya ni ra sa sega ni vinakata me vinaka mai ko lomalagi me ra lalaga vinaka kina. Ia ni sa dua na agilosi cecere ko koya sa levu vei ira sa vakarorogo vua, ia ni sa cakacaka vakavuni era sa sega ni raica na kena ca ni nona cakacaka.

Ia sa solia vei Setani na Kalou me vakaotia vakavinaka na nona cakacaka me ra qai kila vinaka ko ira na agilosi sa vinaka se ca. Ko ira na agilosi era sa sega ni tiko vata kei Setani, era sa sega ni kila vinaka na cakacaka sa kitaka ko koya. Sa ka vuni dina sara na nona cakacaka e na gauna ko ya.

Ia sa ka dredre e na gauna ko ya me vakamacalataki na kena ca ni valavala ca, ni sa bera ni raici na vanua. Era sa sega ni rawata e na gauna ko ya, ko ira na agilosi, me ra kila na ca me yaco kina. Sa sega ni raici eliu nai valavala ca, ni sa sega eliu mai lomalagi nai valavala ca. sa vakaraitaka ko Setani ni sa segata na nona cakacaka me ra vinaka kina ko ira na lewe i lomalagi. Ni sa kaya ko koya me vakatanitaki na vunau ni Kalou, ka me ra tiko vinaka kina ko ira na agilosi. Ia sa sega ni dina na ka sa kaya ko koya, sa vinakata ga me vakalevulevui koya vakaikoya.

Ia sa yaga me sa solia na Kalou e dua na gauna me sa vakaraitaka na kena vinaka se na kena ca na lewa i Setani. Ke sa vakarusai koya sara, era na sega ni kila, ko ira na agilose, na kena ca ni lewa i Setani, ia de qai rairai tawa dodonu vei ira na lewa ni Kalou. Ia na Kalou sa dau cakacaka e na loloma. Sa qai yaga me sa vakaraitaka ko Setani vei ira na agilose kecega na ka sa na yaco e na nona lewa.

Sa nanuma na Kalou me sa vakatavulici ira na kai lomalagi kei ira na tamata kecega e vuravura na kena ca ni nona vuki tani ko Setani. Sa vakaraitaka kina na kena dina kei na kena savasava na vunau i Jiova. Ia ni ra na raica na lewa ca i Setani ko ira kecega oqo, era sa maroroi kina me ra kakua ni lewa vakakina.

Ia ni sa rogoca ko Setani ni sa lewa ko Jiova me sa sivo, sa sinai e na cudru, ka sa tovolea me rawai ira na agilosi me ra totaki koya. Sa beitaki Jisu ko koya, ka kaya ni sa baleti koya na nona vakasivoi. Sa kaya ke sa sega ni vunauci koya ko Karisito, sa sega ni yaco na nona vuki tani. Ia sa qai vakasavi koya mai lomalagi na Kalou vata kei ira na agilose era totaki koya.

Ia na cakacaka sa vakatekivuna mai lomalagi ko Setani sa cakava tikoga e vuravura, ko koya. Me vaka era sa vakarorogo vua ko ira na agilose e lewe vuqa e na gauna ko ya, sa vakatalega kina e na gauna oqo e vuravura, ni sa levu na tamata era muri koya. Ia ni ra vunauci ko ira na tamata era sa vakataki Setani ni sa vunauci ko koya, a ya, sa tubu e lomadra na cudru. Ia era sa qai tovolea me ra vakacacani koya sa vunauci ira. Ia mai na gauna i Epeli me yacova na gauna e daidai, sai koya na yalo sa tuberi ira era sa vunauci.

Ia ena gauna i Jisu sa cakacaka vakaukauwa ko Setani me vakarusa na nona cakacaka. Sa tovolea ko koya me veretaki Jisu. Sa kaya vua me soro vua ko Jisu. Sa kauti koya ki na taba ni vale ni soro e cake a kaya vua me rika sobu. Ia sa tuberi ira na tamata ca ko Setani me ra vakoti Jisu ki na kauveilatai. Ia ni sa mate ko Jisu e na nona lewa ko Setani era sa qai raica ko ira na kai lomalagi ni sa ka dodonu me sa mate ko Setani ni sa tawa dodonu na nonai valavala ca e na veigauna kecega.

Sa nonai naki ca ko Setani me rawai ira na tamata kecega ni vuravura oqo me vaka sa rawai ira oti na agilosi e vuqa, me ra qai to vata kaya me ra vala kei lomalagi. Ia ni sa rogoca ko koya ni na butuqaqia na uluna na kawa ni yalewa, sa qai macala vua ni na tarovi na nonai naki ca ko ya. Kevaka sa sega na veivuke mai vua na Kalou, sa sega ni rawa vei ira na tamata me ra vorati Setani; ia ni liatamata mai ko Jisu, sa kaya ko Paula, “Ni sa sega na noda bete levu ko koya sa sega ni lomani keda rawa ni da sa malumalumu; ia sa dauveretaki vakatautauvata e na ka kecega ko koya, ia ka sega na nona cala.” Iperiu 4: 15. Sa gumatua ko Jisu ni sa tamata, ka sa gumatua e na vukuda, ka sa yalataka vei keda na kaukauwa ko ya me da vorati Setani rawa kina.

Sa cati ira na tamata ko Setani ni sa lomani ira na Kalou e na vuku i Jisu. Sa lomana me tarova ko koya na sala e rau sa lewa na Kalou kei Jisu me ra tarovi Setani rawa ko ira na tamata, ka me ra rawata na bula tawa mudu. Sa gu ko Setani me rawai ira na tamata ka me vakasinaiti vuravura e na veika ca e vuqa ka me qai kaya ni sa bale vua na Kalou, ni sa buli vuravura ko koya.

Na yalo i Setani kei na yalo i Jisu sa duidui sara. Ni sa tiko ko Jisu e vuravura era sa cati koya ka beci koya ko ira na bete kei ira na turaga ni sa tiko vei ira na yalo i Setani a ya na yalo ni viavialevu kei na yalokaukauwa, ka sa tiko vei Jisu na yalomalua, kei na yaloloma, kei na yalomalumalumu, kei na yalosavasava, kei na yalodina. Ke tiko vei keda na yalo i Jisu era na cati keda ko ira na tamata vakavuravura me vaka era sa cati Jisu. Sa kaya ko Paula, “Io, ko ira kecega era na via lotu dina vei Karisito Jisu, era na vakacacataki.” 2 Timoci 3:12. Me da kakua ni yalolailai kina ni sa vosota na noda Turaga e vuqa na ka ca ka bibi e na vukuda, ka sa kaya talega, “Dou na kunea e vuravura na rarawa; ia mo dou vakacegu; au sa vakamalumalumutaki vuravura.” Joni 16:33.

E na vuku ni cava era sa sega ni dauvorati Setani kina ko ira na lewe ni lotu? Sa bale ni ra sa sega ni dau torovi Karisito e na masu kei na wili Vola Tabu, a ya ni ra sa sega ni daubeca ka cata nai valavala ca me vaka sa daucata na Turaga. Era sa sega ni raica se kila na kena cati, kei na kena ca, kei na kena duka nai valavala ca.

Sa gu sara ko Setani me rawai ira na na tamata me vakatanitaka na lewa dodonu, me vakaisini ira, ka me vakataqayataki ira, ka vakaleqai ira, ka vakacalai ira, ka vakatubu veiba kei na veileti kei na veisei vakamatavuvale, kei na veika ca tale e vuqa.

Sa dau gu talega ko Setani me basuka na bai sa dodonu me tawasei ira kina na tamata lotu kei vuravura. Ko ira era sa sega ni nona dina na Kalou era sa nei Setani. Sa kaya ko Joni, “Dou kakua ni lomani vuravura, se na veika sa vakavuravura, kevaka sa lomani vuravura e dua, sa sega e na lomani na loloma vua na tamada.” 1 Joni 2:15. Ni ra sa tovata kei ira sa vakavuravura, ko ira na lewe ni lotu, sa marau kina ko Setani ni sa lomani kina ka sai koya na nona baca me rawai ira kina.

E na gauna sa dauvakararavi kina ko Solomoni vua na Kalou, sa daumasu vagumatua talega e na veisiga; sa yaco kina me tamata vuku ka kila ka, ka ra kidroa ko ira na turaga ni veimatanitu. Ia ni sa vakanadakui koya na Kalou ko Solomoni, ka sa vakararavi ki na nona vuku vakaikoya, sa bale sara ki nai valavala ca ka sa vakarogocataki na lotu, ka ra muri koya kina ko ira na lewe vuqa.

Me ra kakua ni beca na kaukauwa i Setani, ko ira na tamata ni Kalou, ia me ra nanuma tikoga, “ni da sega ni veivala walega kei ira na tamata, eda veivala talega kei ira era sa liu, kei ira era sa kaukauwa, kei ira era sa veitaliataka na butobuto kei vuravura oqo, kei ira na veivavakoso yalo ca e na veiyasana vakalomalagi.” Efeso 6:12. “Dou yalomatua, dou vakatawa; sa veilakoyaki voli na nomudou meca na tevoro, me vaka na laioni sa tagi, a sa vakasaqara eso me tiloma.” 1 Pita 5:8. “Dou vakayaragi e nai yaragi ni Kalou mo dou tu dei rawa ka vorata nai lawaki ni tevoro.” Efeso 6:11.

Sa vakatovolei Jisu vakaukauwa ko Setani me rawai koya, ia sa sega ni rawa vua me vakamalumalumutaki koya. Sa vala ko Jisu e na vukuda, me noda kina na nona gumatua. Ena vakaukauwataki ira kecega na Kalou, ko ira era sa vakasaqara. Sa sega ni rawa vua me vakasaurarataki keda, ka sega ni vakadukadukalitaki keda rawa ke sega ni lomada kina. Ni sa gumatua ko Karisito sa rawa kina vei keda me da kaukauwa me vorata rawa nai valavala ca kecega kei Setani talega.

E levu na veika sa volai e nai Vola Tabu e baleti ira na agilosi, a kedra wiliwili, kei na nodrai tovo, kei na nodra cakacaka me vaka sa volai: “Na nona agilose; sa uasivi e na kaukauwa, ka sa cakava na nonai vakaro, ni dou sa vakarorogo tiko ki na nona vosa.” “Ka ra sa udolu vakaudolu sa qaravi koya, ka oba vakaoba sa wavu tu e matana.” “Na agilosi sa sega ni wili rawa.” “A sa vaka na livaliva na matana, a sa vulavula na nona i sulu.” “A ra sa sautaninini na sotia……a ra sa yaco me vakataki ira na mate.” A ra mataqali kaukauwa talega ko ira na agilosi ni sa volai: “Ia e na bogi ko ya, sa lako yani na agilosi i Jiova ka vakamatea e na nodrai tikotiko ni valu e le tinikawalu na oba ka lima na udolu na kai Asiria.”

Era sa vakatalai yani ki Sotoma, na agilosi, me ra vakabulai Loti; era sa vakani Ilaijia mai na vanua liwa, ka ra vakavolivoliti Ilaisa na parofita mai Tocani. E ra sa vakatalai yani vei Taniela me ra vakavukui koya mai Papiloni; ka ra vakabulai koya talega e na qara ni laioni. Era sa vukei Pita kei Paula ka vuqa na gauna sa dau talai ira na agilosi na Kalou vei ira na nona tamata me vakacegui ira se vakabulai ira mai na nodra leqa. “Na agilosi i Jiova, sa tiko vakavoliti ira era sa rerevaki koya a sa vakabulai ira.” Same 34:7. Ko ira na tamata ni Kalou era sa vakacegu rawa ni ra sa kila ni sa daunanumi ira na Kalou ka lesi e yadua na agilosi me ra vakatawani ira ka maroroi ira.

Ko ira na agilosi ca era sa oba vakaoba, ka milioni vakamilioni talega. Era a tiko mai lomalagi eliu ka ra vakatalai mai kina vata kei Setani, ni ra a talaidredre ki na lewa ni Kalou. Era sa lomavata kaya tiko ka ra cakacaka vaqaseqase, ka ra tovolea tiko me ra rawai ira na tamata, me ra vakaisini ira. Era sa mataqali kaukauwa ka ra daucurumi ira na tamata ka vakararawataki ira, ka lewa na nodrai valavala kei na nodra vosa, ka ra sa vaka na tamata bobula ka sega ni rawa me ra lewa e dua na ka, ni sa vauci ira vakaukauwa na yalo velavela.

E na Marika 5: 1 – 17 sa volai kina nai tukutuku kei na dua na tamata sa curumi koya e dua na yalo velavela. Ni sa raici Jisu ko koya sa cici yani ka cuva vua ka kerea na veivuke a ya me lomani koya ko Jisu ka me sereki koya mai nai vesu kaukauwa ni yalo ca ko ya. Ia ni sa tovolea me vosa ko koya sa sega ni cavuta rawa na ka sa bibi kina na lomana, ka sa kaya walega vei Jisu na ka sa lewa kina na yalo velavela a ya, “Mo kakua ni vakararawataki au.” Ia sa kila ko Jisu na lomana dina na tamata bobula ko ya ka sa sereki koya mai nai vesu kaukauwa ko ya. Ia ni sa kerea ko koya vei Jisu me lako vata kaya, sa tukuna vei koya ko Jisu, “Mo lako ki na nomudou, vei ira na wekamu, ka tukuna vei ira na levu ni veika sa cakava vei iko na Turaga, ka ni sa lomani iko.” Ia na yalo velavela ko ya sa ra lewe vuqa ka ra kerea vei Jisu me ra curumi ira na qele ni vuaka, a sa vakatara ko koya. A ra sa qai lako tani na yalo velavela, ka curumi ira na vuaka: a ra sa cici na qele ni vuaka e na baba ki na wasawasa, era sa rua beka na udolu; a ra sa ora kina.” Ni ra raica na ka levu oqo, ko ira nai taukei ni qele ni vuaka, kei ira na lewe ni vanua, era sa vakamasuti Jisu me lako tani e nodra vanua. Ni sa lewa ko Jisu me ra curu ki na qele ni vuaka ko ira na yalo velavela ko ya, sa vaka ni sa vunauci ira kina na Jiu ko koya ni sa sega ni dodonu vei ira me ra susu vuaka me tubu kina na nodrai lavo ni sa manumanu vakasisila na vuaka.

Sa vuqa tale na gauna sa vakatalai yani na yalo velavela me vaka sa volai e na Marika 7:26-30; Marika 9;17-27. E na Luke 4:33-36 sa vosa vei Jisu na yalo velavela ka kaya, ‘Au sa kilai iko, na nona le dua yalosavasava na Kalou.’ Ni sa kaya ko koya, ‘Au sa kilai iko’ sa kilai Jisu vakacava ko koya? Sa macala ni ra agilosi vinaka eliu ko ira kecega na yalo velavela ka sa nodra Turaga mai lomalagi ko Jisu; ka ni sa kaya na yalo velavela e na Marika 5:7 “ Mo kakua ni vakararawataki au” sa kilai ko koya ni ra na vakararawataki ka cudruvi ka vakarusai ko ira kecega na agilosi ca vata kei na nodrai liuliu ko Setani me vaka sa volai, “Ia raica, sa lako mai na siga ko ya, ena waqa me vaka na lovo; ia ko ira kece era viavialevu kei ira kece sa caka ca , era na vaka na vu-ni-sila; ia ena vakamai ira na siga ko ya sa lako mai, sa kaya ko Jiova ni lewe vuqa, me kakua kina ni vo vei ira na wakana se tabana.” Malakai 4:1. Na wekana , sai koya ko Setani; na tabana sai ira kece na agilosi ca kei ira talega na tamata ca.

E dua nai vakavuvuli tawa dodonu sa rogo e baleti ira na yalo ca se yalo curumi, a ya ni sai ira ga na wekada se na noda meca sa mate yani. Sa macala ni sa sega sara ni rawa me ra lesu mai nai bulubulu me vakaraitaka ira vei keda ni ra sa mate tu ka ra sa sega ni kila e dua na ka mai na gauna era sa mate kina me yacova na gauna era na rogoca na domo ni luve ni tamata me vaka sa volai, “Ni na lako mai na gauna era na rogoca kina na domona ko ira kecega e nai bulubulu, a ra na lako mai kina; ko ira sai valavala vinaka, era na tucake mai me ra bula; ia ko ira sai valavala ca era na tucake tale me ra cudruvi.” Joni 5: 28, 29.

E dua na ka sa rere kina ko Setani kei ira na nona agilosi ca, a ya ni sa vakamacalataki na nodra i valavala kei na nodrai tovo kei na nodrai lawaki ca. E dua tale, ni ra raici ira na tamata ni Kalou ni ra sa masu. E na ka eso sa marau kina ko Setani, a ya ni ra beci koya ko ira na tamata ka cavuta wale na yacana e na nodra qito, se na nodra meke, ka sa rawai ira kina ko koya.

Sa dodonu vei ira na tamata ni Kalou me ra ia tikoga vei koya na nodra vakavinavinaka ni ra sa dau lesi ko ira na agilosi vinaka, me ra maroroya na nona tamata de ra rawai ira ko ira na agilosi ca, ni ra sa daumarau kina ka lasa kina ni ra sa vakararawataka na lomadra na tamata kei na yalodra ka vakarusa na nodrai yau kei na nodra bula.

Sa dauveitaliataki ira ko Setani, ko ira era sa wele e na lotu; ia ka yavavala ko koya ni ra taroga na tamata. “A cava me’u kitaka me’u bula kina?” se “A cava na dina?” Sa qaseqase sara ko koya ka sa dauraici ira na tamata ni ra rai ki nai Vola Tabu me ra vuli kina, ka me ra vakarautaka na nodra vunau. Ia sa raica ko koya na lewe ni vunau ni na yaga vakalevu vua e dua na qase se marama se cei tale; sa dau vakaogai ira e na veika eso ko koya, se vakatubura vei ira na viamoce se na vucesa me ra kakua ni lako ki na vale ni lotu me rogo vunau de ra vakasalataki kina. E na dua tale na gauna ena vakatovolei ira na tamata ko koya me ra kana sivia se gunu sivia me ra qai moce kina ka sega ni rogo vunau rawa.

E dua na nona i valavala ko Setani, a ya, “sa daubeitaki ira na wekada,” ka sa marau kina ko koya ni ra muria na nonai valavala ca oqo, ka ra yalolailai kina ko ira nai talatala kei ira na tamata dina. Sa rawarawa talega vua me rawai ira na tamata ke ra vakawaletaka na masu kei na wili Vola Tabu se me vakaogai ira e na veika tawa yaga se me ra dau yadra sivia se qito sivia se me ra cakacaka sivia e na veisiga me ra qai rui oca e na Siga Tabu ka ra moce ga e na siga sa lewa na Kalou me ra soqoni vata kei ira na tamata ni Kalou me ra katakata vakayalo kina.

E dua tale na nonai lawaki ni sa vakabau me ra wili me lewe ni lotu ko ira sa sega ni saumaki mai, ka tikoga vei ira na yalo vakavuravura. E dua tale na gauna ena vakatubura vei ira na tamata ko koya me ra vakabekataka na Vosa ni Kalou ka vakabauta na nodrai tukutuku na tamata ni ra kaya sa sega ni veika ka volai e nai Vakatekivu 1-3 ni volai kina nai tukutuku dina e baleta na veibuli, kei nai tekivu ni valavala ca e vuravura. Ko ira na tamata, era sa cavuti ira me ra tamata vuku, era sa vakaraitaka kina na nodra lialia ni ra vakabauta na nodra nanuma ga na tamata ka biuta na Nonai tukutuku dina na Kalou e baleta na veibuli. Sa bulia na veika kecega na Kalou ni sa tiko kina ko koya ka lewa me vola ko Mosese na kenai tukutuku me da kila deivaki kina na vu ni ka kecega. Sa vosa talega kina ko Tevita ni kaya ko koya, “Sa ka mai liu sara na nomuni Vosa.”

Era sa kaya talega na tamata eso ni a sega e dua na waluvu me vaka ka volai e nai Vola Tabu ni a yaco e na gauna i Noa. Ia sa parofisaitaki ira ko Pita ni ra kaya. “Ni ra sa moce ga na qase, a sa tu dei tiko vakakina na ka kecega me vaka ni sa buli e nai vakatekivu.” Sa sega ni tu dei tiko na ka kecega me vaka ni sa buli e nai vakatekivu. Era sa sega ni vakabauta na waluvu kei na kena vukici na vuravura e na gauna rerevaki ko ya. Sa vosa tikoga ko Pita e baleti ira, “Ia na ka oqo era sa vinakata me ra lecava, ni sa vosa ni Kalou ka tu kina na lomalagi e liu, kei na vuravura sa wase mai na wai, a sa tu e na ruku ni wai; a sa vakarusai kina na vuravura sa tu e na gauna ko ya, e na waluvu.” 2 Pita 3:4-6. Sa vosataki Noa kei na waluvu ko Jisu. Maciu 24:37-39.

Ko ira na tamata era biuta na Vosa ni Kalou ka vakabauta na vosa ga ni tamata, era sa vaka na waqa sa yali kina na kenai kelekele ka ciri vaka ka vaka me vaka sa lewa kina na cagi. Era sa vakabauta nai vakavuvuli tawadodonu eso, “E na vuku ni ka oqo, sa tala tiko na veivakacalai mana vei ira na Kalou, me ra vakadinata kina na ka lasu; me cudruvi kina ko ira kecega era sa sega ni vakabauta na ka dina, a ra sa vinakata ka na ka e sega ni dodonu.” 2 Cesa. 2:11, 12. E na vuku ni veika oqo kei na vosa ni veivakasalataki, sa dodonu me da qarauni keda de da rawai e nai vakavuvuli sa duidui kei na Vosa dina ni Kalou.

E dua tale na ka sa rawai ira kina ko Setani a ya na veika vakatevoro. Sa so na yalo era sa vakaraitaki ira vei ira na tamata eso ka ra kaya kina ni ra sa yalo ni wekadra sa mate. Nai rairai ni matadra kei na yagodra sa tautauvata kei ira era sa moce yani ka rawarawa vei ira me ra talanoataka na veika a yaco e vuravura eliu ni ra sa bula tiko. Era sa rawai vakarawarawa kina ko ira na lewe vuqa ni ra kaya era sa vakacegui e na nodra vosa na wekadra era sa moce yani. Ko cei beka ko ira na yalo oqo? Sai ira li na wekadra sa mate se segai? Sa sega sara ni rawa vei ira na mate me ra lesu mai vei keda ni ra sega ni kila e dua na ka. Era sa sega ni vosa rawa, sa sega na nodra vakasama, ka ra sega ni kila na veika sa yaco tiko e vuravura. Jope 14:10-12, 21; Wase 17:13; Same 146:3, 4; Na Dauvunau 9:10.

Ke sega ni rawa vei ira na mate me ra lesu mai vei keda, ko cei beka sa vakaraitaka ira mai? Sai ira ga na agilose ca era sa liatamata mai ka ra kaya ni ra sa wekada, ka ra sa lasu ga ka sega ni dodonu vei keda me da vakarorogo vei ira se vakabauti ira.

E dua tale na nonai cori ko Setani, a ya, ni ra kaya eso ni sa sega ni va-Kalou ko Jisu, ka sa sega ni bula ko Koya ni bera ni sucu mai Peciliema. E na Joni 1:1-3 sa vakatokai Jisu me ‘Vosa’ ka sa va-Kalou ko koya ka cakava na ka kecega. Rai talega ki na Joni 17:5, 24. Sa kaya talega ko Jisu, “Ni sa bera ni sucu ko Eparama, Au sa bula.” Joni 8:58. Ni sa parofisaitaka ko Maika ni na sucu ko Jisu mai Peceliema sa kaya kina, “Na nona lako mai sa ka mai liu sara, mai na gauna makawa dina.” Maika 5:2. E levu talega na ka sa cavuta ko Solomoni e baleta na nona bula vata kei na Kalou ni sa bera ni buli ko vuravura. Vakaibalebale 8: 22-31. E vuqa tale na tikina sa volai me da kila deivaki sara kina ni sa va-Kalou ko Jisu ka sa bula mai liu sara ko Koya ni sa bera ni buli ko vuravura.

E dua tale nai vakavuvuli tawadodonu era sa rawai kina eso ni ra kaya e baleta na Nona lako mai ko Jisu ni sa dau lako mai ko koya vei ira na tamata e na gauna era sa mate kina! Sa macala vakasigalevu ni ra na raica na Nona lako vakarua mai na Turaga ko ira kecega na tamata era bula tiko e vuravura, ka na sega ni lako vakavuni mai ko Koya. Ai Vakatakila 1:7; Cakacaka 1:9-11; 1 Cesa. 4:16, 17.

E dua tale nai vakavuvuli sa dau rogo a ya ni ra dau kaya ko ira eso e na veilotu ni ra na vakararawataki tikoga ka tawa mudu ko ira na tamata i valavala ca. Ia sa kaya na Vosa ni Kalou, “Ni sa kenai sau ni valavala ca NA MATE.” Ia ni sa mate na tamata sa sega ni kila e dua na ka ni sa mate ka sega ni bula tiko e na dua na vanua se ra vakararawataki. E na vuku ni vakavuvuli tawa dodonu oqo era sa lewe levu kina na tamata era kaya ni ra sega ni vakabauta rawa nai Vola Tabu ke sa vakaoqo a kenai vakavuvuli. Ia sa kaya nai Vola Tabu ni sa loloma na Kalou ka sa macala sa sega ni rawa Vua na Kalou yalololoma me vakararawataki ira na tamata ca ka tawa mudu. Era na vakarusai ka na qai savasava tale ko vuravura, “ ena sega ni tubu vakarua na ka rarawa. ” Neumi 1:9. “Ia ka’u a rogoca na aka bula kece mai lomalagi, kei vuravura, kei na ruku i vuravura, kei na wasawasa, kei na ka kecega a sa tu kina, ni ra kaya, Me ia vua sa tiko e nai tikotiko vakaturaga vei koya talega na lami, na vakavinavinaka, kei na vakarokoroko, kei nai ukuuku, kei na kaukauwa, ka sega ni mudu.” Nai Vakatakila 5:13

“A ka sa vuni tu sa nei Jiova na noda Kalou; ia na ka sa tukuni mai sa noda kei nodra na luvena ka tawa mudu.” Nai Vakarua 29:29. E levu sara na ka sa tukuni mai ka da kila kina ni sa loloma na Kalou, ka sa vakaraitaka mai na nona loloma e na nonai valavala me vaka sa volai “Ko Jiova na Kalou sa yalololoma ka daulomasoli, sa vosovoso vakadede, ka levu na nona yalovinaka kei na dina, sa dauyalovinaka tiko vei ira na veiudolu, sa sega ni cudruvaka na caka ca kei na talaidredre kei nai valavala ca, ia sa sega ga ni vakadonui ira na cala.” Lako Yani 34:6-7. Ni solia talega mai na luvena duabau ga na Kalou sa vakaraitaka mai vei keda ni sa na sega ni bureitaka e dua na nona ka talei ni sa gu sara ko koya me vakatakila vei keda na nona lomani keda.

Ni sa yalani na lomada kei na noda vakasama eda sa sega ni kila rawa na ka kecega va-Kalou ni sa sega ni yalani na lomana se na nona vuku se na nona loloma. Sa vosa kina ko Paula ni kaya “A ka vakaidina na kena titobu ni nona vutu ni vuku kei na nona yalomatua na Kalou! sa sega ni kilai rawa na nona lewa, a sa sega ni kunei na nonai valavala!” Roma 11:33

Ena sega ni yacova rawa na tamata na Nona vuku na Kalou, ia e levu sa vakatakilai mai, me da vakavinvinaka kina ka me da kakua ni tovolea me kila na ka vuni eso sa nona ga na Kalou. Me da vakararavi ki na nona vosa ni yalayala ka me da kakua ni vakabekataka na nona loloma kei na nonai valavala savasava ni sa kaya ko koya, “Ni sa wanonovi ira na tamata yalododonu na mata ni Turaga ka sa qara tu na daligana ki na nodra masu: . . . Ia ko cei ena vakacacani kemudou, kevaka dou gumatua e na ka vinaka?” 1 Pita 3:12, 13.

Sa na laivi keda na Kalou me da veretaki ni sa yaga vei keda na ka rarawa eso ka sa lomana me da gumatua kina. Sa sega nai valavala ca na veretaki se ni da sa vakatovolei; na ca ni da sa sega ni vorata ka da bale kina. Sa rawa me da gumatua ka vorata na vere kecega e sega e na noda kaukauwa, “sa segai e na qaqa, se na kaukauwa, e na yaloqu ga, sa kaya ko Jiova ni lewe vuqa.” Sakaraia 4:6.

Sa macala vei Setani ni sa sega ni rawa vua me rawai keda ke da tu vei Karisito. Ke da wele e na masu eda na rawai; me da masu tikoga ka nanuma tiko na noda malumalumu kei na nona kaukauwa o koya sa yalataka me vukei keda ka totaki keda ka vakaukauwataki keda. E na yalomalumalumu talega me da vuli e na Vosa ni Kalou ka na vakavukui keda kina ko koya.

Ia ni sa rairai vei Atama kei Ivi sa sega ni rairai ko Setani e na nona rairai dina. Sa vakasalataki rau ko Jiova ni sa dua na agilosi levu sa lutu mai lomalagi, ia ke sa lako mai vei rau ko Setani e nona rairai vakagilosi, e rau na kila sara ni sai koya sa tukuna na Kalou. O koya sa qai vakayagataka kina ko Setani e dua na gata. Ia sa vaka sa vosa na gata vei Ivi ka tarogi koya vakaoqo, “Oi, sa kaya bagi na Kalou mo drau kakua ni kania na vua ni kau kecega e na were?” Ke sa sega ni veileti vata kei na dauvere ko Ivi, ke a sega ni bale, ia ka sa doudou ko koya me rau veivosaki vata, o koya sa bale kina ko koya.

Sa qai kaya na yalewa vua, “Sa tara me keirau kania na vua ni veikau e na were; ia na vua ni kau ga sa tu eloma ni were, sa kaya kina na Kalou, “Drau kakua talega ni tara, de drau mate.” A sa kaya na gata vua na yalewa, “Drau na sega dina ni mate; ni sa kila na Kalou e na siga drau na kana kina ena qai yadra dina na matamudrau; ia drau na vaka na Kalou, ni drau na kila na ka vinaka kei na ka ca.” Ai Vakatekivu 3:2-5. Sa kaya na tevoro vua, ni na qai vinaka kina ko koya me kila na ka vinaka kei na ka ca, ia sa kaya ko koya me yaco kina me rau vaka na Kalou. Sa qai soli koya kina ko Ivi, ia e na vuku ni nonai valavala sa bale talega ko Atama. Ia e rau a vakabauta na tevoro ka tawa vakabauta na Kalou.

E loma ni were ko Iteni sa tiko kina na kau ni bula, ia na vuana sa yaga vei ira na tamata me ra bula tikoga kina. Ke sa talairawarawa vua na Kalou ko Atama, sa qai rawa vua me kana tikoga ena kau ni bula, me sa tawamudu na nona bula. Ia ni sa kania ko koya na vua ni kau sa kaya na Kalou me rau kakua ni kana kina, sa qai curumi koya na mate, ia na vosa ni Kalou sa yaco, “Ni ko sa kuvu ni qele ga, ia ko na suka tale me kuvu ni qele.”

Ia sa yalataka vei Atama ko Setani me bula rawa ko koya ena nona talaidredre ki na vosa i Jiova. Sa kaya ko koya, “Drau na sega dina ni mate.” Ia sai koya nai matai ni vunau sa vunautaki e vuravura sa baleta na tawa mudu rawa ni yaloda. Ia sa taka mai vei Setani nai tukutuku ko ya, ia ka sa dau tukuni voli ena gauna oqo ena veivalenilotu eso ni sa sega ni mate rawa na tamata. Sa kaya na Kalou, “Na yalo sa i valavala ca, ia era sa kaya na tamata eso ni na sega ni mate rawa na tamata, ena bula tikoga ka tawa mudu.”

Ia sa kainaki tu ni ra na biu ki na buka waqa na tamata ca me ra kama kina ka tawa mudu. Ia ka sa tiko evei na kenai vakadinadina e nai Vola Tabu? Sa sega ni vu mai nai Vola Tabu nai vakavuvuli tawa dodonu oqo. Sa vakacuruma na lotu na tikina oqo, ia ka sa taka maivei Setani na kenai vakavuvuli. Ia sa vakabauta e na lotu vaka-Roma me vaka nai matai ni siga ni wiki ni ra daukaya ni sa Siga Tabu. O koya era sa vakabauta kina na tikina oqo ko ira na veilotu tale eso. Sa dina ga ni sa vakabauta kina na tikina oqo ko ira na veilotu tale eso. Sa dina ga ni sa levu na tamata vuku era sa vunautaka nai vakavuvuli oqo, ia ka sa sega ni dina nai tukutuku oqo. Sa sega ni tukuni e nai Vola Tabu me ra tiko e na buka waqa ka tawa mudu ko ira na tamata i valavala ca.

Sa kaya nai Vola Tabu, “Ni sa kenai sau ni valavala ca na mate.” Roma 6:23. Ia sa qai tukuni emuri, “Ia sai solisoli walega ni Kalou na bula tawa mudu, e na vuku i Jisu Karisito na noda Turaga.” Ia ko ira na tamata vinaka sa soli vei ira na bula tawa mudu, ia vei ira na tamata ca, sa soli vei ira na mate, me vaka sa kaya ko Mosese vei ira na Isireli, “Raica, ka’u sa tauca e matamu e daidai na bula kei na ka vinaka, na mate talega kei na ka ca.” Ai Vakarua 30: 15. Ia na mate sa tukuni ena veitikina oqo sa sega ni mate sa dau yacovi ira na kai vuravura kecega, e segai, ni ra sa rawata na mate ko ya ko ira na tamata kecega, sa baleta ga nai karua ni mate.

Ia ena vuku ni valavala ca i Atama, sa qai vakayacori kina vei ira na tamata kecetga na mate. Era sa lako kecega ki nai bulubulu. Ia me vaka sa tukuni ena vosa ni Kalou era na tucake mai na mate ko ira na tamata kecega. “Ni na tucake ko ira na mate, ko ira na yalododonu kei ira na sega ni yalododonu.” Cakacaka 24: 15. “Ni sa qai mate kecega ena vuku i Atama ena vakabulai kece talega ena vuku i Karisito.” 1 Kori. 15: 22. “Dou kakua ni kurabui ena ka oqo; ni sa lako mai na gauna era na rogoca kina na domona ko ira kecega ena i bulubulu, a ra na lako mai kina; ko ira sa i valavala vinaka era na tucake tale mai me ra bula; ia ko ira sa i valavala ca, era na tucake tale, me ra cudruvi.” Joni 5: 28, 29. Ia ko ira ga era sa wili me ra yaga ena tucake ena i matai ni tucake mai na mate; o koya na tucake era sa kalougata kina. “Ena sega ni kaukauwa vei ira nai karua ni mate.” Ai Vakatakila 20: 6. Ia ko ira kecega era sega ni lako mai Vua na Kalou ena veivutuni, era na vosota ga ni lako mai vua na Kalou, ena veivutuni, era na vosota ga nai “sau ni valavala ca”. Sa sega ni tautauvata na kedra i sau, sa na vaka ga na na nodra i valavala, ia era sa na mate kecega ena i karua ni mate. Ni sa sega ni rawa vua na Kalou me solia vei ira na bulu tawamudu ena vuku ni nodra i valavala ca, sa kauta tani vei ira na nodra bula ni ra sa sega ni vakarokorokotaka na Kalou ena nodra bula vakatovolei sa soli vei ira. Sa kaya ko Tevita, “Malua mada vakalailai, ena qai takali na tamata ca; io, ko na vakananuma na nona yasana, ia sa yali kina ko koya.” Same 37: 10. Sa kaya e dua tale na parofita, “Ka ra na yaco me vaka era a sega ga.” Opetaia 16.

Ia sa vakakina na kena i lakolako, era sa vakarusai ko ira na tamata i valavala ca me ra sega ga. Sa tukuni ena Same, “Ko ni sa vakarusa na tamata ca; Ko ni sa bokoca laivi sara na yacadra ka sega ni mudu. Ko iko na meca, sa mudu sara na veivakarusai. Same 9: 5, 6. Ia ko Joni e Na i Vakatakila ni sa rai ki liu ko koya ki na gauna sa na oti sara na i valavala ca, sa rogoca na domodra na kai lomalagi kei na domodra na kai vuravura kecega. Ai Vakatakila 5: 13. Sa macala ni sa sega ni dua na bukawaqa me ra tiko kina ka tawa mudu, ni sa dua na gauna e muri era na kawaboko sara ko ira nai valavala ca. Era sa nanuma eso ni ra mate na tamata era sa sega dina ni mate sara era sa bula tikoga ka vakananuma rawa tiko. A cava sa kaya ena i Vola Tabu e baleti ira na mate? “Sa lako tani na nonai cegu, a sa suka ko koya ki na kena qele; e na siga dina ko ya sa oti na ka e vakanananu kina.” Same 146:4. Sa vakatalega kina na vosa i Solomoni, “Ni ra sa kila ko ira na bula ni ra na mate; ia ko ira na mate era sa sega ni kila e dua na ka, a sega tale na kedrai voli; ni sa yali sara na kedrai vakananumi. Ia na nodra loloma, kei na nodra veicati, kei na nodra vuvu, sa qai yali; a sa sega tale na nodrai votavota e na dua na ka sa caka e ruku ni mata ni siga…………ni sa sega na cakacaka, se na vakasama, se na kila ka, se na vuku, e nai bulubulu, o koya ko sa lako kina.” Dauvunau 9:5, 6, 10.

Ko Pita e na siga ni Penitiko sa vosa e na vuku i Tevita vaka oqo: “Ni sa mate ko koya ka bulu, ka sa tu ga vei keda na nonai bulubulu ka yacova na siga oqo… Ni sa sega ni lako cake ki lomalagi ko Tevita.” Cakacaka 2:29, 34. Ia ni ra na tiko e na nodrai bulubulu ko ira na tamata vinaka kecega, ka ra sa bera ni lako cake ki lomalagi. Ia ko ira talega na tamata ca, era sa waraka na tucake tale era na qai mate e nai karua ni mate.

Ia sa kaya ko Paula, “Io, kevaka sa sega ni tucake ko ira na mate, sa qai sega ni vakaturi cake tale ko Karisito: ia kevaka sa sega ni vakaturi cake tale ko Karisito, sa sega ni yaga na nomudou vakabauta; sa tu vei kemudou e daidai na nomudou i valavala ca: era sa rusa talega ko ira era sa nei Karisito, ka sa moce tu. 1 Kori. 15:16, 18. Kevaka mai nai vakatekivu me yacova na gauna i Paula, a ya e va na udolu na yabaki, era sa lako ki lomalagi na tamata vinaka, sa qai kaya rawa vakacava ko Paula, “Era sa rusa talega ko ira era sa nei Karisito, ka sa moce tu?” Sa qai sega ni yaga na tucake tale mai na mate.

Sa sega ni vakabauta na nodra lako sara ki lomalagi ko Misi Tinitale (Mr. Tindale), nai talatala mai Peritania e na gauna eliu. Sa kaya talega ko Misi Atama Kalaka (Dr. Adam Clark), e dua nai talatala ni lotu Wesele, ni ra sa dau vunau vakalevu ko ira na tamata lotu e na gauna eliu, e na vuku ni tucake tale, ka lailai e na gauna oqo. Era sa vosa vakalevu kina ko ira nai apositolo. Ia sa macala na tikina oqo sa vosa kina ko Misi Kalaka. Ko ira nai talatala e na gauna oqo, era sa kaya ni ra sa lako sara ki eli na tamata ca, o koya oqo sa macala kina ni sa sega ni yaga na tucake tale mai na mate. Sa vakacacana nai tukutuku-vinaka na nodra vosa nai talatala ni ra sa kaya ni ra sa sega ni tiko e nai bulubulu na tamata yalododonu me yacova na nona lako mai na Turaga. Sa kaya ko Jisu ni sa lako ko koya me vakarautaka na tikina me noda, ena qai lesu tale mai vei keda ko koya. Ia sa kaya ko Paula ni na lako tale mai na Turaga era na qai tucake mai na mate ko ira na tamata vinaka. 1 Cesa. 4:16. Ia ni sa bera ni lako mai na Turaga, sa ia mai lomalagi na veilewai vakatovolei sa baleti ira na tamata sa volai na yacadra e nai Vola ni bula ni Lami. Ia ko ira kecega era sa kune ni ra sa vakatusa na nodrai valavala ca, era na bula. Sa kaya ko Paula ni sa lesi na siga me ia kina na veilewai. Cakacaka 17:31.

Ia ko Matini Luca [Martin Luther], nai talatala vinaka ko ya mai Jamani, sa sega ni vakabauta nai vakavuvuli ni lotu vaka-Roma, a ya ni ra sa lako sara ki lomalagi ko ira na tamata vinaka. Sa kaya ko koya ni sa dua nai tukutuku lasulasu. Sa kaya ko Luca e na nonai vola sa vakamacalataka Na Dauvunau, “Ko ira na mate era sa sega ni kila e dua na ka. Me vaka sa kaya ko Solomoni era sa moce ga, ka sa sega na kedrai vakananumi. Ia era sa koto ka ni ra na yadra mai na mate ena sega ni vaka e dua na gauna dede na nodra moce, ena vaka e dua na gauna lekaleka walega.”

Sa sega e nai Vola Tabu e dua na tikina sa tukuni kina me ra lako ki lomalagi ko ira na tamata vinaka ni ra sa qai mate. Io ko Misi Wesele sa sega ni vakabauti talega nai vakavuvuli oqo.

Nai vakavuvuli ko ya ni sega ni tiko e nai bulubulu na tamata ni ra sa mate, ka ra lako voli na yalo, sai koya na ka sa vakayagataka ko Setani me vakaisini ira kina na tamata. Kevaka era sa lako ki lomalagi ko ira na tamata ni ra sa mate, ka tiko vata kei ira na agilosi kei na Kalou, a cava sa tarovi ira me ra kakua ni lesu mai ki vuravura me ra tiko vata kei keda na tamata eda sa bula tiko? E na vuku ni vakavuvuli oqo, sa vakarautaki kina ko vuravura me ra vakabauta nai lawaki i Setani. Ko ira na agilosi ca era sa vakarorogo ki na lewa i Setani, ka ra sa dau rairai mai vei ira na tamata me vaka na yalo vinaka, ia ko ira na tamata era sa vakarautaki e nai vakavuvuli sa dau vunautaka, me ra vakabauta na agilosi ca i Setani. Era sa dau rairai mai ka kaya ni sai ira ga na tamata sa mate eliu; ia ka sa sega ni vaka kina, sa ira ga na agilosi ca sa lako voli me ra vakaisini ira na tamata. Sa tu vei Setani na kaukauwa me vakamataliataki koya me vaka na wekada sa mate ia ko ira na agilosi ca, sa tu talega vei ira na kaukauwa me ra cakava vakakina; sa caka oti na ka oqo e na veivanua eso. Sa dua nai lawaki kaukauwa oqo ka levu na tamata era sa vakaisini kina. Sa tautauvata nai tovo ni vosa kei na kedrai rairai, ia sa vakataki ira dina na mate. Era sa kaya vei ira ni ra sa qai lako mai lomalagi, ia ko ira na tamata era na vakabauta na nodra vosa lasulasu.

E na vuku ni ka oqo era sa nanuma na tamata ni sa sega so ni yaga me ra muria nai valavala dodonu, ni sa yaco rawa ki lomalagi ko ira era sa tamata ca eliu e vuravura. Ni vakasamataka nai lawaki ca levu oqo i Setani. Sa dina ga ni sa levu na ka dina era sa tukuna ko ira na agilosi ca oqo, me ra rawai ira kina na tamata. Era sa dauvunauci ira na tamata ca ka ra vakacaucautaka nai valavala vinaka talega.

Sa levu na tiki ni Vola Tabu sa tukuni kina na cakacaka i Setan oqo. Sa parofisaitaki me ra rairai mai na yalo ni tevoro me vakaisini ira na tamata, ka vakalevu sara e na gauna kimuri oqo.

Sa tukuni e nai vola i Aisea me da kakua ni lako vei ira sa mate me da vakasaqara kina na vuku. Aisea 8:19, 20. Ena yaco mai na gauna era na vakatovolei kina ko ira na tamata kecega. Ko ira ga era sa vakararavi e na vosa dina ena tiko vinaka e na gauna ko ya. Ai Vakatakila 3:10.

E na gauna ki muri sara, sa tukuni e nai Vola Tabu ni na cakacaka e na nona kaukauwa kecega ko Setani me vakaisini ira na tamata. 2 Cesa. 2:8-12. Sa raica na parofita na yalo ni tevoro era sa lako voli me vakarautaki ira na veimatanitu e na vuku ni valu levu ni siga levu i Jiova. Ai Vakatakila 16:13, 14.

Na veivakararawataki sa caka oti e na veigauna butobuto eliu, sa sega ni kaya na lotu Katolika ni sa sega ni dodonu ko ya; sa kaya ga ko koya ni sa ka dodonu sara na veivakararawataki ko ya. E na yabaki A.D 1870, sa tukuni e na nodra bose levu ni sa sega ni cala rawa e na dua na nona lewa na Popi. Kevaka sa sega ni cala rawa ko koya, era sa vakadonuya kina na lewa kecega era sa cakava na Popi e na veigauna sa oti yani.

Ko ira kecega na bete levu kei ira na pikapo kei ira sa liutaki ira e na lotu ko ya, era sa vosa bubului me ra vakarorogo sara vua na Popi, ka kaya vakaoqo: “Au na segata me’u vakararawataki ira kecega e na veilotu tale eso era sa vorata na nona lewa na Popi.”

Sa dina ga ni sa levu na tamata dina e na lotu Katolika, sa udolu vakaudolu vei ira era sa qarava na Kalou me vaka na rarama ka tu vei ira. Ia ni na cilavi ira na dina era na vakabauta me vaka sa vakamacalataki e nai Vola Tabu. Sa sega ni vuki me vinaka mai na lotu Katolika. Era sa moce vakayalo ko ira na veilotu, ka ra sega ni kila ni sa cakacaka vakavuni tiko na lotu vaka-Roma me sa kaukauwa tale ko koya. Sa qai tubu cake me ra lewe levu na lotu Katolika e na veivanua sa kaukauwa kina na veilotu tale eso e na veigauna eliu; era sa tara kina na veivale ni lotu lelevu ka lagilagi. Era sa curu ki na nodra vuli na luvedra na tamata mai na veilotu tale eso. E levu nai tovo ni lotu vaka-Roma sa tiko e na lotu vaka-Peritania.

Ko ira e na lotu Katolika era sa kurubui ni ra sa raici ira e na veilotu ni ra sa veivinakati kei na nodra lotu. Sa vaka sa bobo na matadra me ra sega ni raica na veika sa caka e na veigauna sa oti yani. Sa yaga vakalevu me sa tukuni vei ira na tamata na veika oqo.

Sa dua na ka era sa kitaka e na lotu vaka-Roma me rawai ira kina na tamata. Era sa dau cakava na vale ni lotu lelevu ka rairai vinaka ka sa levu kina nai vakatakarakara. Ia nai valavala ni lotu sai koya ga era sa vinakata na tamata ni sa levu kina na sere rogo vinaka kei nai vakatakarakara. Ia ko ira era sa sega ni kila na lotu, era sa nanuma ni sai koya nai vakadinadina ni lotu. Sa vinakata ko Setani me levu na ka vakarairai walega, me kakua ni kilai ni sai Vakabula duadua ga ko Jisu Karisito.

Sa ka levu nai vakavuvuli ni lotu Katolika sa taka mai na lotu vaka- Pekani a ya na lotu vakatevoro sa tiko e na gauna makawa. E na gauna e liu sa tovolea na lotu Katolika me vakalotutaki ira na veimataqali sa lotu vaka- Pekani. Ia me vakarawarawataka na nodra curu ki na lotu vaka-Roma era sa vakayagataka nai valavala ni lotu vaka- Pekani me ra vinakata kina na lotu ko ira sa tiko ki sau.

Ia me vaka sa ia na veivakararawataki na lotu vaka-Pekani, sa vaka talega kina emuri era sa ia na lotu Katolika na veivakararawataki. Ia e nai vola eso ni lotu Katolika, sa vakadonui kina na veivakararawataki sa ia e na gauna eliu. Sa tukuni kina ni sa soli vei ira me ra lewa e na ka vakayalo. Ia sa ka dredre na veivakararawataki sa ia e na gauna eliu. Sa levu na tamata era sa visa e na buka waqa e na nodra lewa na bete, sa ia talega mai na veivanua na veiraravui e na vuku ni nodra lewa. Ia sa sega ni tukuni rawa na kena levu na veivakararawataki sa ia e na veigauna.

E dua nai valavala ni lotu Katolika sa rairai levu e na veigauna. Sa levu na tamata sa dauvunautaki ira e na veivale sa vakarautaki me ra qarava na ka vaka lotu ka kakua tale tiko na vakavuravura. Sa tu na vale me ra curu kina na tagane me ra tiko ga vakaira, ia sa tiko talega na veivale me ra curu kina na yalewa. Ia sa dina ni sa so na ka sa rairai vinaka kina, ia ni da sa qai vakasamataka vakalailai eda sa kila ni sa sega ni vaka na lewa i Karisito. E vei na tikina sa tukuni kina me vinakata na ka vaka ko ya ko Jisu? Sa sega ni vinakata ko koya me ra tiko vakavuni na tamata. Sa buli na tamata me ra marau ka tiko vakamataqali, me kakua ni vunitaki ira ka ia na vakararawataki ni yagodra me vaka era sa kitaka ko ira oqo.

Sa sega ni tukuna ko Karisito me vakamatea na tamata ca e na vuku ni nona tawa lotu. Ni rau sa vinakata ko Jemesa kei Joni me kaciva mai na lomalagi na buka waqa me vakamai ira na kai Samaria, ni ra sa sega ni vakacegui Jisu, sa vunauci rau ko koya ka kaya, “ Ni sega ni lako mai na Luve ni tamata me vakamatei ira na tamata, me vakabulai ira ga.” Luke 9:54-56. Sa sega ni vakaoqo na lewa ni Popi mai Roma, o koya ni sai sosomi i Jisu e vuravura.

Nai valavala ni lotu Katolika edaidai sa vaka sa vakasulumi ko koya e nai sulu va-Karisito: ia ka sa tautauvata ko Roma edaidai kei na veigauna sa oti yani. Ke sa tiko vei ira e na gauna oqo na kaukauwa vakavuravura me vaka e na gauna sa oti yani, sa na qai caka tale na veivakararawataki sa ia e na gauna eliu.

Ni da sa wilika nai Vola Tabu e na veiparofisai sa baleta na lotu Katolika, sa macala kina na nodrai tovo eso sa duidui kei na vosa ni Kalou. Na vuki tani sa tukuni e nai vola i Paula vei ira na Cesalonaika, sai koya na “ tamata ni valavala ca” sa tiko e na vale ni Kalou ka sa kaya ni sa Kalou ko koya. II Cesalonaika 2:3-7. Sa sinai na nodra veivale ni lotu e nai vakatakarakara ni lotu kei na matakau kei Meri kei na kauvelatai, ia sa ubi e nai valavala ni lotu dina, o koya na lotu sa ia kina nai valavala savasava.

Ia ni raica nai valavala ni lotu Katolika e na ka sa baleta na vunau i Jiova. Sa tu na vunau ni Kalou, sa dodonu me ra muria na vunau ko ya ko ira na tamata kecega, ia ka sa vakatanitaka na vunau ko ya ko ira sa liu e na lotu vaka-Roma. Na Siga Tabu dina era sa vukica. Nai matai ni siga ni wiki sa taka mai vei ira na Pekani. E nodrai vola na vuku sa tukuni vakamacala kina ni sa kena siga ni mata-ni-siga nai matai ni siga ni wiki a ya na Sade. Ni oti e rua na drau na yabaki mai na gauna i Jisu sa qai levu na tamata e na lotu era sa vuki mai na lotu vaka-Pekani, era sa taura tiko eso nai valavala makawa ka ra sega ni biuta nai matai ni siga ni wiki. E dua tale; ko ira na bete e na gauna ko ya, e na nodra segata mera lotu ko ira na Pekani, era sa kaya me sa vakayagataki na siga Sade me siga ni vakananumi na tu cake i Jisu, me rawarawa kina na nodra vuki na Pekani. Ia sa vakabau talega e na gauna ko ya nai kavitu ni siga.

Ni sa yaco mai me tui Roma ko Konisitaini, sa qai tubu me kaukauwa na lotu ia sa vaka-Pekani ga ko koya, ka sa tu talega vua eso nai valavala ni lotu va-Karisito. Sa cakava na lawa eso e baleta na lotu ko koya, e dua e na yabaki A.D 321, sai koya na lawa e baleta na siga Sade. Sa tukuna ko koya me sa lesi na siga ko ya me kakua kina na cakacaka e na veikoro; me ra vakacegui na tamata e na siga ni mata-ni-siga a ya na siga Sade.

Ko Usibiusi e dua na bete levu e rau veikilai vinaka sara kei na tui, sa vosa vaka oqo ko koya, “Ia na ka kecega sa dodonu me caka ena Siga ni Vakacegu [ai ka vitu ni siga] keimami sa vukica me sa caka e na Siga ni Turaga (ai matai ni siga).

Ia ni raica, sa kaya na pikapo ko ya ni ra sa vukica vakaira na Siga Tabu. O cei sa solia vei ira me ra vukica na vunau i Jiova sa volai e na vatu raraba e rua? Sa rawa li vei ira na tamata me ra vukica na vosa ni Kalou kaukauwa? Ia sa sega ni biu sara na Siga Tabu dina; era sa muria ruarua e na gauna ko ya; ia sa lutu sobu tiko na Siga Tabu dina., ka sa toro cake tiko na siga Sade. Na lawa sa cakava ko Konisitani e baleti ira na tamata e loma ni veikoro, sa sega ni vakatabuya na cakacaka e na veiwere. Ia emuri sa caka tale na lawa eso sa vakatabuya sara na cakacaka e nai matai ni siga ni wiki , ka sa tukuna talega me ra kakua ni vakabauta nai kavitu ni siga me vakabau walega na siga Sade.

Ko ira na Walitenisi e na gauna eliu era sa vakatabuya nai kavitu ni siga ka ra sa vakararawataki kina. Mai Aferika talega sa so na mataqali tamata era sa vakatabuya nai kavitu ni siga me yacova sara na gauna oqo.

E na nona segata ko Setani me vakarusa na vunau ni Kalou, sa vakatanitaka ko koya nai vakavuvuli ni Vola Tabu me ra sese kina na tamata ni Kalou. I a nai valu levu e na ka vakayalo sa ia e na gauna oqo, ena yacova sara nai vakataotioti ka sa baleta na vunau i Jiova nai valu ko ya. Sa vinakata ko Setani me ra muria na vunau ni tamata ko ira sa lotu, ni sa vakavuna ko koya na noda lawa vakatamata eso.

Ko ira na tamata lotu e vuqa era sa sega ni taleitaka nai Vola Tabu e na gauna oqo. Sa levu na tamata e na lotu era sa sega ni vakabauta nai tukutuku sa tukuni e Nai Vakatekivu e baleta na cakacaka ni Kalou e na veibuli; ka levu talega era sa sega ni vakabauta na ka e baleta na vu ni valavala ca. Eso tale era sa sega ni vakabauta ni da bula walega e na cakacaka i Jisu e na vukuda. E levu talega nai talatala era sa kaya ni sa sega ni vauci keda e na gauna oqo na vunau e tini.

Ni ra sa biuta na dina ko ira na tamata era sa biuti Koya talega sa vakavuna na dina. Ni ra sa buturaka sobu na vunau e tini, era sa buturaka sobu kina na lewa i Jiova. Sa vuqa na tamata era sa muria nai valavala ni lotu e so era sa kaya sa ka dina, ia ka sega ni vaka kina ni sa sega ni kunei ena i Vola Tabu. Ia oqo sai ko ya na lewa i Setani.

Sa vunautaki vakalevu ena gauna oqo ni sa sega ni yaga na vunau e tini. E sega ni yaga li na vunau i Jiova? Kevaka era sa vunautaka na tikina oqo ko ira nai talatala, era sa vunautaka talega ni sa sega ni yaga na lawa ni matanitu. Ia ni ra sa vunautaka ni sega ni yaga na vunau, era sa vakabauta na tikina oqo ko ira na lewe levu.

Ni sa biu na vunau i Jiova, sa rawarawa me ra vakabauta na siga Sade, nai matai ni siga ni wiki me Siga Tabu. Sa vunautaki e vuravura ni sa lesia na siga ko ya ko Karisito. Ia sa sega ni rairai ena Vola Tabu taucoko e dua na tikina me sa vakadinadinataka na tikina oqo. Sa dina ga ni sa levu nai vakavuvuli vinaka sa tiko vata kei na tikina tawa dodonu oqo, ia ka sega ni vinaka rawa kina na siga Sade. Sa tu na kakana vinaka, ka sa vakacurumi kina e dua na ka gaga me ra mate kina na manumanu, ia na ka gaga ko ya sa vakacacana na kakana vinaka. Sa nona i lawaki ko Setani me solia nai vakavuvuli ca vata kei nai vakavuvuli vinaka me ra vakaisini kina ko ira na tamata.

E dua tale nai vakavuvuli sa vakayagataka vakalevu ko Setani, sai koya na vakabauta ni ra sa lako ki lomalagi ko ira na tamata vinaka ni ra sa mate. Sa vunautaki ena lotu Wesele na tikina oqo ia sa sega ni vakabauta ko Misi Wesele. Ia ni ra sa vakabauta nai vakavuvuli ko ya, era sa vakarautaki kina, ko ira na tamata, me ra vakabauta ni sa lako rawa voli na yalo ni mate me vaka era sa dau vakabauta ko ira na qase e Viti ni se bera mai na lotu. Sa dua talega na lawaki levu i Setani na tikina oqo. Na nona agilosi era sa vakarautaki me ra vakaisini ira kecega era sa vakabauta nai vakavuvuli lasulasu ko ya. Kevaka eda sa vakabauta nai Vola Tabu ni sa tukuni kina na ka dina me baleti ira na mate, sa qai sega ni rawa me da vakaisini e na yalo sa rairai mai ka kaya ni ra yalo ni wekada sa mate, ia eda sa kila sara sai lawaki i Setani oqo.

E na gauna ki muri oqo ena cakacaka vakaukauwa kina ko Setani. Ko ira na tamata sa curumi ira na yalo e so era na caka mana, ka vakabulai ira na tauvimate. Era sa na nanuma kina ko ira na tamata ni sa vinaka na nodra cakacaka na curumi, ka levu na tamata era na vakaisini kina.

E na gauna oqo sa tuberi ira na tamata ko Setani me ra ia nai valu. Sa marautaka nai valu ko koya, ka vinakata me vakaogai ira ena i valu ka vagolea kina na lomadra mai na ka vakayalo.

E dua tale na ka sa kitaka ko Setani ena gauna oqo, sai koya na nona cakacaka e na cava kei na loka, kei na waluvu, kei na via kana. Sa cakava talega ko koya na dau siga rerevaki e vuqa, kei na veivakararawataki e na veisaqa ni waqa mai na wasawasa kei na motoka e vanua talega. E na levu cake na mate dau veitauvi ka ra na mate kina na lewe vuqa. Aisea 24: 4 – 5. Ena vakaisini ira na tamata ko Setani me ra kaya ni sa bale vei ira na tamata ni Kalou na veika lelevu oqo.

Era na vosa vakacacataki ka vakalialiai ko ira era sa via muria vakadodonu na vunau i Jiova, ka ra na tu rawa walega e na kaukauwa mai vua na Kalou. Sa kaya ko Paula, “Ni na yaco na gauna era na sega ni vosota kina nai vakavuvuli dodonu.” Sa dusivaka na gauna oqo ko koya ni da sa kunea nai vakavuvuli tani e vuqa era kaya na tamata me da muria, a ya na nodra nanuma vakai ira ga na tamata vuku eso, se na nodra lewa vakavuravura e na bose vaka lotu, se na nodra lewa na lewe vuqa era sa sega ni vakabauta nai Vola Tabu. Ni da sa bera ni vakabauta na nodra lewa sa vakaoqo, me da dikeva taumada na vosa ni Kalou de ra sega ni vosa me vaka na kenai vakavuvuli savasava.

Ni sa tiko e vuravura ko Jisu, era sa sinai e na reki ko ira na tamata lalai, ni ra sa rogoci koya. Ia ko ira na bete lelevu kei ira nai liuliu ni matanitu, era sa vakaukauwataka na yalodra ka’ra bese sara me ra vakabauta ni sai koya na Mesaia sa parofisaitaki. E na dua na siga era sa taroga, “Sa vakabauti koya e dua vei ira na turaga se vei ira na Farisi, se segai?” Sa volai nai tukutuku oqo me yaga vei keda ni ra dau kaya ko ira eso mei vakadinadina ni nodra lotu, “Ni raica na keimami lewe levu ka vakamilioni na lewe ni neimami lotu! Ni raici ira na turaga e vuqa, kei ira talega na tamata vuku e na neimami lotu! Ni raici ira na neimami talatala rogo levu, ka mo kila ni sa dede sara na neimami lotu; oqo nai vakadinadina ni sa dina na neimami lotu!”

Oqo na vosa vakavuravura walega ka tawa yaga; qara mada, kevaka era sa sega ni vosa me vaka ni Vola Tabu, sa ka ga ni sa sega dina vei ira na rarama. Eda na kila nai vakavuvuli dina kei na lotu dina e na dua ga na ka, a ya kevaka sa tauyavutaki e na vosa ni Kalou. Era sa cala rawa ko ira nai talatala; era sa sese rawa ko ira na turaga se ira na lewe vuqa, ni ra sa tamata ga; ia sa duidui nai Vola Tabu ni sa vosa ni Kalou bula, dina, ka kaukauwa.

Ni sa tiko vei keda nai Vola Tabu sa sega ni dodonu me da vakararavi ki na nodra vosa na vuku, se na nodra vosa na bete, se i talatala. Me da wilika vakai keda nai Vola mai vua na Kalou ka me da torovi koya ena yalomalua, kei na yalo ni via vuli, kei na yalo ni masu.Sa kaya kina ko Jisu, “Kevaka e dua na tamata sa via cakava na loma i koya, ena kila se sa ka mai vua na Kalou nai vakavuvuli, se’u vosa vakai au ga.” Ni da sa wilika nai Vola Tabu e na yalodina ka da via cakava ka muria na loma ni Kalou ka volai kina, ena vakarawarawataka vei keda na Kalou nai balebale ni vosa. Ko ira talega na nona agilosi era na vakatavulici keda kina me da kila na kena vinaka kei na kena kamikamica; me yaga talega vei keda na kena vosa ni vakaro ka me da vakaukauwataki e na vosa ni valavala sa volai kina. Me da vakayagataka na kerekere i Tevita o ya, “Mo ni vakamatarautaki au, me’u kunea na ka e veivakurabuitaki e na nomuni vunau.” Same 119:18

Ko ira na tamata era sa dau bale ki nai valavala ca e na vuku ni nodra sega ni masu ka wilika na vosa ni Kalou e na yalodina. Ni sa veretaki vakaukauwa ko Jisu, sa sauma vakatotolo ko koya, “Sa volai,” ka sega ni rawa vei Setani me vakamalumalumutaki koya. Oqo sai vakarau vinaka vei keda, ka sa vakatala ko koya na nona agilosi e na gauna eda sa veretaki kina, ka rairai viavia bale kina; era na qai vakananumi keda me da kila rawa na tiki ni vosa me da cavuta me vakamalumalumutaki Setani rawa, ka me da kaukauwa kina ka reki kina ka vakavinavinaka kina e na vuku ni vosa ni yalayala sa volai, a ya, “Ni sa lako vakawaluvu mai na meca, ena vakaduria na Yalo i Jiova na kuila me tarovi koya.” Aisea 59:19

Sa kaya ko Jisu vei ira na tisaipeli, “Ia na Dauveivakacegui, na Yalo Tabu, ko koya ena tala mai ko Tamaqu e na yacaqu, ena vakavulici kemudou e na ka kecega, ka vakananumi kemudou e na ka kecega ka’u vosataka vei kemudou.” Joni 14:26. Ia kevaka eda sa sega ni dauwilika na Vosa ni Kalou ka maroroya e lomada, sa sega ni rawa vua na Yalo Tabu me “vakananumi” keda kina. Kevaka eda sa vuli tiko mai na yava i Jisu e na veisiga, ka sa yaco vakasauri mai na nona vere na meca, ena vakayacora na Yalo Tabu na ka sa yalataki kina, a ya ena vakananumi keda kina ka da na saumi koya kina me vaka sa saumi koya kina ko Jisu a ya, “Sa volai,” ka na dro tani yani na meca. Sai koya na sala ni marau kei na reki kei na gumatua me vaka sa kaya ko Tevita, “Au sa tugana oti na nomuni vosa ki lomaqu, me’u kakua kina ni cala vei kemuni.” Same 119:11.

Na gauna oqo sa gauna bibi duadua e nai tukutuku ni veigauna ni vuravura oqo ni sa voleka na gauna ni na oti kina na vuravura oqo.

Sa voleka ni lesu mai ki vuravura na Turaga ni Lewa levu me taroga vei ira na tamata yadua se ra vakayagataka vakavinaka se segai na taledi a solia vei ira ko koya. Sa dodonu vei keda me da dui taroga me vaka ka taroga ko Saula, “Kemuni na Turaga,a cava ko ni sa vinakata me’u cakava?” Me da vakaukauwataki keda e na masu kei na wilivola ka me da vakasamataka na ka eda dauwilika e nai Vola Tabu. Me da kakua ni wele, se vucesa, se moce, me da nanuma tiko ni sa yadra tiko ko Setani ka gu ko koya me rawai keda; “O iko sa moce mo yadra mai, ka tu cake mai na mate, ena qai vakararamataki iko na Karisito. O koya mo dou qai raici kemudou vinaka mo dou i valavala yalomatua… mo dou volia me nomudou na gauna, ni ca na veisiga oqo.”

Na gauna ni veivakatovolei sa voleka mai oqo, ena qai macala kina ko ira era sa maroroya e lomadra na vosa ni Kalou, ka vakararavi vei koya na kaukauwa, ni na vaka na kau sa tei ena bati ni wai, ia sa vakateteva na wakana ki na bati ni uciwai, ena sega ni kila ni sa yaco mai na katakata, na drauna talega ena drokadroka tu: ia e na yabaki ni dausiga ena sega ni nui-qawaqawa kina, ena sega talega ni mudu ni vuavuai.” Jeremaia 17:8

Sa dodonu me da vakacaucautaka na Kalou ko Tamada kei koya talega na Kalou na Luvena e na vuku ni sala ni veivakabulai e rau sa lewa kina me ra gumatua na tamata sa sinai eliu e nai valavala ca, ka me ra vakabau me ra luve ni Kalou me ra taukena na vanua ka yalataki.

“Sa oti na veika oqo, ka’u raica e dua tani tale na agilosi sa lako sobu mai lomalagi, sa levu na nona kaukauwa; a sa rarama ko vuravura e na nonai ukuuku. A sa kaci e na domo levu sara ko koya ka kaya, Sa bale ko Papiloni na koro levu, sa bale, a sa yaco me nodrai tikotiko na tevoro, kei na qara ni yalo velavela kecega, kei na qara ni manumanu vuka kecega sa tawa-savasava ka sevaki.” “Ia ka’u a rogoca e dua tani tale na vosa mai lomalagi, sa kaya, Dou lako tani mai vua, oi kemudou na noqu tamata, mo dou kakua ni cala vata kaya, ka me kakua ni tauvi kemudou na nona mate ca.” Ai Vakatakila 18:1, 2, 4.

Na kaci oqo sa baleta na gauna ena tukuni vakarua kina nai tukutuku ni karua ni agilosi. Ai Vakatakila 14:8. Ni ra sa sega ni vakabauta nai tukutuku ni nona lako vakarua mai na Turaga, ko ira e na veilotu, ena qai ca sara ko ira e na vuku ni nodra talaidredre. Era sa biuta nai kava ni vunau, ia era na vakararawataki ira era sa muria na vunau ko ya. Era sa vakabauta nai vakavuvuli ko ya e baleti ira era sa mate, o koya era sa vakarautaki me ra vakabauta na yalo ni tevoro.

Sa tukuni e nai Vola Tabu ni sa yaco ki lomalagi na nonai valavala ca ko Papiloni. Ai Vakatakila 18:5. Sa sinai na nonai vakarau ni valavala ca, ka sa vakarau lutuki koya na veivakarusai. Sa tiko mai Papiloni ko ira eso na tamata ni Kalou o koya oqo sa rogo voli kina nai tukutuku, “Dou lako tani mai vua oi kemudou na noqu tamata.” Ia nai tukutuku oqo vata kei nai tukutuku ni katolu ni agilosi (Ai Vakatakila 14:9-12), sai koya nai tukutuku sa baleta na gauna ki muri, ia ena sega tale e dua nai tukutuku me rogo emuri.

Ia na Siga Tabu sai koya nai vakavuvuli ena vakatovolei ira kina na Kalou. Sa vakatalega kina e na gauna eliu. Lako Yani 16:4,22-28. Ena kilai kina se ko cei e qaravi Jiova duadua. Ko ira na lewe vuqa era na muria nai matai ni siga ni wiki. Ena cakava na matanitu e dua na lawa me totaki kina na siga Sade. Ia ena dredre sara na gauna ko ya vei ira na tamata dina. Ko ira era sa vakarorogo vei Jiova, era na dregati me ra nona na Kalou. Ko ira era sa vakarorogo ki na vunau ni tamata ena volai e na yadredra se e na ligadra i matau na vakatakilakila ni manumanu.

E na gauna ena vunautaki kina, e na kaukauwa ni Yalo Tabu, nai katolu ni tukutuku sa tukuni e nai Vakatakila wase 14, ena yavavala kina ko ira na lewe vuqa. Era sa kidacala ni ra sa rogoca ni sa yaco me Papiloni ko ira na veilotu ni ra sa sega ni vakabauta nai tukutuku sa rogo vei ira eliu. E ra sa qai lako vei ira na nodrai talatala ka taroga vei ira se sa dina na veika era sa rogaca se segai. Era sa vosa vei ira nai talatala ka kaya me ra kakua ni yavavala. Era sa kaya vei ira ni sa nona cakacaka ko Setani na ka era sa rogoca. Ia sa vakataki ira na Farisi e na gauna i Jisu, era sa sinai e na cudru ka ra vakalialiai ira era sa vakabauta nai tukutuku dina ni Vola Tabu. Ia ko ira nai talatala eso era sa cakacaka vakaukauwa me ra vakarusa na cakacaka ni lotu dina. Era na kaya me so na lawa ni matanitu me caka me tarova kina na cakacaka ni lotu dina. Ia ni ra sa kau ki na mataveilewai ka tarogi kina, ko ira na tamata era sa vakabauta nai tukutuku ni Vakatakila; era na kaya vei ira sa beitaki “Mo vakaraitaka mai vei keitou, mai nai Vola Tabu, na tikina keitou sa cala kina.” Ia na nodra vosa oqo sa tautauvata kei na nodra vosa na tamata dina e na gauna i Luca. Ia ni ra rogoca na vosa dina, era na vakabauta ko ira na lewe vuqa.

Ena dredre sara na gauna e muri. Ena tubu cake kina na veisei e na veimataqali. Ko ira na gone ni ra sa vakabauta nai tukutuku oqo era na vakasavi mai vei ira na nodra qase. Ia ko ira kecega era sa ia nai valavala dodonu, era na vakararawataki. Ena biu ki na vale-ni-veivesu ko ira eso; ena kau eso ki na veivanua tani; eso ena vakabobulataki. Ni sa tukuni vei ira na tamata e na gauna oqo na veika oqo era na kaya, e sega sara ni rawa me yaco na ka oqo e na noda gauna. Era sa sega ni nanuma ni na kau tani na Yalo Tabu mai vei ira na tamata, ena qai tuberi ira ko Setani me ra cakava na veika tani oqo. Ni sa sega ni tuberi ira ko Jiova, ena qai yaco me butobuto sara na lomadra.

Sa levu na tamata ni ra sa vakararawataki, era sa qai biuta na nodra lotu. Eso vei ira era sa vunautaka nai tukutuku oqo, era qai biuta tale ka ia na veivakararawataki vei ira era sa tiko vata e na gauna eliu. Ni ra sa kau ki na mataveilewai ko ira na tamata dina, ena beitaki ira ko ira era sa vuki tani, ka ra na tukuna na veika eso sa sega ni dina.

Na veivakararawataki era sa vosota ko ira nai talatala e na gauna sa oti yani, ena yacovi ira talega na lotu dina e na gauna ki muri. Me vaka e na nodra veigauna ko Wakilefi, kei Use, kei Luca, kei Tinitali, kei Wesele, era sa kaya kecega oqo me sa kenai vakarau ni lotu nai Vola Tabu, me qai vakatovolei kina nai vakavuvuli kecega. Ni sa caka vei ira na veivakararawataki era sa loma dei ga me ra vunautaka na dina. E na veigauna sa dau solia na Kalou nai tukutuku me rauta na gauna ko ya. Ia ni sa tukuni e dua na ka vou, sa dau tubu kina na veicati kei na veivakararawataki; ia ko ira era sa vunautaka era sa vakatovolei me vaka sa vakatovolei na koula e na buka waqa. Ni sa solia na tukutuku na Kalou me vunautaki, ena sega li ni vunautaki? Eda sa sega ni galu rawa de sa rusa kina na yaloda.

Ni sa tubu cake na veivakararawataki, ena tubu talega kina na kaukauwa kei na vakabauta kei na gumatua. Era sa vakararavi vua na Kalou kaukauwa, ka vunautaka nai tukutuku dina sa soli vei ira. Ni sa noda bete levu mai lomalagi ko Jisu, sa cakacaka e na lomadra na tamata na Yalo Tabu. Ia ke sa sega ni cakacaka na YaloTabu, e levu na lawa dredre sara ena caka me ra vakararawataki kina ko ira era sa muria na dina.

Ena tautauvata kei na cakacaka e na siga ni Penitiko. Ni sa soli na Yalo Tabu e na gauna ko ya sai koya na “uca taumada,” ia ena yaco talega mai na “uca taumuri.” “Eda qai kila, kevaka eda sa gumatua me kilai Jiova: sa vakarau tu na nona lako mai me vaka na mataka; io, ena lako mai vei keda me vaka na uca, me vaka sa tau na uca, io, na uca taumuri sa vakasuasuataka na vuravura.” Osea 6:3. “Ni sa solia vakavinaka vei kemudou na uca taumada, ena vakatauca vei kemudou na uca taumada, ena vakatauca vei kemudou na uca taubi, na uca taumada, kei na uca taumuri me vaka e liu.” Joeli 2:23. “Ia sa kaya na Kalou, Ena yaco e na gauna mai muri, ka’u na sovaraka na Yaloqu kivei ira na tamata kecega… Ia ena yaco, ko koya yadua ena masuta na yaca i Jiova, ena bula.” Cakacaka 2:17, 21. Me vaka sa cakacaka vata kei nai tukutuku vinaka na Yalo Tabu e na gauna sa tekivu kina, ena vakatalega kina e nai vakataotioti.

Ko ira nai talatala era na veilakoyaki me ra tukuna nai tukutuku dina e na veiyasana. Ena qai udolu na domo ni tamata e na veivanua ena soli kina nai tukutuku oqo. Ena cakacaka vata kei ira na dau caka mana. Ena vakabulai ko ira na tauvimate , ia nai vakatakilakila kei na veika veivakurabui ena yaco ni sa vunautaki nai tukutuku oqo. Ena cakacaka talega ko Setani e na nona cakacaka veivakakurabuitaki, ka na lako sobu mai lomalagi na buka waqa me vaka na nona lewa. Ai Vakatakila 13:13.

Ia na veivola sa tiko makawa vei ira na tamata sa tukuni kina nai tukutuku dina, ena vaka na sore ni kau sa qai tubu cake ka vua. Sa qai cila e na veiyasana na rarama dina, ia ni ra sa raica ko ira na tamata lotu era sa vakabauta. Ena sega ni vauci ira e dua na ka vakavuravura me vaka e na gauna eliu. Sa ka talei sara na dina, ka ka wale na veika eso.

Ni sa vunautaki oti nai katolu ni tukutuku e nai Vakatakila 14 a ya sa vunautaki tiko e na gauna e daidai; ena sega ni cakacaka e muri e na lomadra na tamata na loloma ni Kalou. Sa qai oti na cakacaka ni tukutuku vinaka e vuravura. Sa soli oti na “uca taumuri”, ia era sa vakarautaki kina ko ira na tamata dina me ra vosota na gauna ni rarawa levu. Sa veilakoyaki tiko na agilosi i Jiova. E dua na agilosi levu sa tukuna ni sa oti na cakacaka, a ya na cakacaka ni tukutuku-vinaka, ia sa tukuni ni sa tu vei ira na tamata era sa vakabauta nai katolu ni tukutuku, nai “vakatakilakila ni Kalou.” Sa qai vakaotia sara ko Jisu na nona cakacaka e na vale tabu mai lomalagi. Sa qai laveta cake na ligana ka kaya e na domo levu, “Sa caka oti;” ia ko ira na agilosi kecega; era sa qai biuta sobu na nodrai sala vakaturaga ni sa vosa tale ko Jisu ka kaya, “O koya sa tawa dodonu, me tawa dodonu tikoga: kei koya sa dukadukali, me dukadukali tikoga: kei koya sa dodonu, me dodonu tikoga; kei koya sa yalosavasava me yalosavasava tikoga.” Ai Vakatakila 22:11. Era sa lewai na tamata kecega me ra mate ka tawa mudu se me ra bula ka tawa mudu. Sa cakava oti na veisorovaki ko Karisito ka sa bokoci nai valavala ca kecega ni nona digitaki. Ia na kedra levu na tamata yalododonu sa qai okati, ka sa voleka ni soli vei ira na matanitu, me qai lewa kina ko Karisito me nodra Tui na tui kei na nodra Turaga na turaga.

Ni sa biuta na vale tabu mai lomalagi ko Karisito, sa qai ubi ko vuravura e na butobuto levu. E na gauna rerevaki ko ya sa yaga me ra tiko vakadodonu e na mata ni Kalou ko ira na tamata lotu, ni sa sega na nodra Dautataro. Sa qai oti na nona cakacaka loloma na Kalou vei ira na tamata i valavala ca, ia sa qai tikoga vei ira na loma i Setani. Na nona loloma levu na Kalou vei ira na tamatai valavala ca sa qai mudu. Ko ira oqo era sa cata na nona loloma, ka buturaka sobu na nona i vunau.

Ni sa sega ni tarovi Setani tale na Kalou e na nona cakacaka ca, ena qai levu dina sara na rarawa e vuravura. Sa tu na kaukauwa levu i Setani kei na nona agilosi. Ia e na gauna oqo kei na veigauna sa oti yani, sa tarovi ko Setani me kakua ni cakacaka me vaka na nona veitalia. E na gauna eso sa solia na Kalou me cakacaka ko koya. Ia ni na cakacaka sara ko Setani sa sega tale ni tarovi ira na tamata ca na Yalo Tabu, ena qai dua na gauna rarawa dina sara.

Ko ira na tamata dodonu era sa muria na vunau i Jiova, era beitaki e na gauna ko ya ni sai ira era sa vu ni rarawa levu sa qai yacovi vuravura. E na vuku ni kaukauwa ni Yalo Tabu sa cakacaka vata kei na nodra lotu na tamata dina e na gauna sa vunautaki kina, era sa cudru vakalevu kina ko ira na tamata i valavala ca.

Ia me vaka e na gauna sa mate kina ko Jisu e vuravura, sa tuberi ira na bete ko Setani, ia ko ira na Jiu era sa lotu tikoga ka cakava nai valavala ni lotu. Era sa sega ni kila ko ira ni sa sega ni cakacaka tale vei ira na Kalou. Era sa qai biu, ia ka sa ia tiko nai valavala ni lotu. Ia ena vakatalega kina e na gauna ki muri sara. Ni sa oti na cakacaka i Jisu e na vale tabu, ka sa vosa oti na Kalou me ra tawa dodonu tikoga ko ira na tamata ca; ka me ra yalosavasava tikoga ko ira na tamata vinaka, ia ko ira na tamata era sa sega ni kila ni sa yaco na ka oqo, era na ia tikoga na nodra lotu me vaka e liu, ia ka sa sega kina na Kalou. Sa ka rerevaki na tikina oqo.

Ia ni sa rogo levu na Siga Tabu, era sa qai to vata ko ira e na veilotu me ra cakava na lawa e na vuku ni siga Sade. Ia ni ra sa sega ni talairawarawa kina ko ira na lewe lailai sa tiko e na lotu dina, sa tubu cake kina na nodra cudru nai talatala kei ira era sa tiko e na veilotu. Era na kaya ko ira sa liu e na lotu ni sa sega ni vinaka me ra vosoti ko ira era sa sega ni muria nai matai ni siga ni wiki; era na kaya ni sa sega ni dodonu me tiko vakaca na matanitu e na vuku ni lewe lailai. Me vaka era sa kaya e na gauna makawa e na vuku i Karisito, ena vaka talega kina e na gauna ki muri. Sa kaya ko Kaiafa, “Dou sa sega ni kila e dua na ka, se vakananuma ni sa yaga vei keda me mate e dua na tamata e na vukudra na tamata, ka me kakua ni rusa na matanitu taucoko.” Joni 11:49, 50. Ena rairai dodonu tale vei ira na tamata na vosa sa vaka ko ya: ia ena caka e dua na lawa dredre e na vukudra na lewe lailai era sa muria na Siga Tabu dina ka sega ni muria na siga tabu sa lesia na tamata a ya na siga Sade. Na lawa era na cakava na tamata ena tukuni kina ni sa dodonu me ra totogi bibi sara ko ira era sa talaidredre ki nai matai ni siga ni wiki. Sa tukuni talega kina ke ra sa bese ni vakarorogo me ra qai vakamatei.

Na nodra rarawa e na gauna ko ya ena vaka na rarawa i Jekope ni sa lako mai na tuakana ko Iso me vakamatei koya. Nai Vakatekivu 32:24-30. Sa tukuna ko Jeremaia na parofita, “Ni sa kaya vakaoqo ko Jiova; Na domo ni sautaninini keitou sa rogoca, sa yaco na rere, ka sega ni vakacegu………ka sa mataca mai na matadra kecega. Ulei! Sa qai dua tani na siga ko ya, sa sega e dua me vakakina: io, sa kena gauna ni rarawa i Jekope.” Jeremaia 30:5-7. Sa dua nai valavala ca levu sa cakava ko Jekope, o koya sa kaya kina ko Setani ni sa nona ko Jekope, ka sa dodonu me mate ko koya, ia sa tuberi Iso ko Setani me vakamatei koya ni sa qai lesu tale ki na nona vanua ko Jekope. Ia e na bogi ko ya e rau sa veimoqetaki kei na agilosi ko Jekope; sa vakaraitaka mai vua na nonai valavala ca kecega, ia sa rarawa sara kina na lomana, ka sa taura matua na agilosi ko koya me sa vakalougatataki. Sa vakatusa na nonai valavala ca ka kerea na loloma ka sa gumatua ko koya. Osea 12:4.

E na gauna ki muri sara sa na ia na veibeitaki ko Setani. Sa na kaya vei ira na tamata lotu dina ni sa sega ni bula rawa ko ira e na vuku ni nodrai valavala ca. Era sa vakatovolei dina sara se ra tamata dina se segai. Ni ra sa nanuma na veigauna sa oti, era sa yalolailai sara kina ni ra sa kila na nodra malumalumu kei na nodra tawa yaga. Sa tovolea ko Setani me vakarerei ira ka kaya ni ra na sega ni curu rawa ki lomalagi ni ra sa tamata ca. Sa vinakata ko Setani me ra yalolailai mai ka me ra rusa e na nodra tawa vakabauta.

Ena vakavolivoliti ira talega na nodra meca me vakamatei ira, era na sega ni rerevaka na mate se na veivakararawataki, era sa rere ga de sa kune vei ira e dua nai valavala ca sa sega ni vakatusai me ra sega ni curu rawa kina ki lomalagi. Era sa vakamalumalumutaki ira e na mata i Jiova ka tukuna Vua ni ra sa vakatusa oti na nodrai valavala ca kecega, ia me vakataki Jekope era sa gumatua sara e na nodra masu, era sa dui kaya talega, “Au na sega ni laivi kemuni, kevaka ko ni sa sega ni vosavakalougatataki au mada.” Nai Vakatekivu 32:26.

E dua na caka mana levu ena kitaka ko Setani me ra qai vakabauti koya kina me Karisito. Ni sa dede sara na gauna era sa vakabauta kina na nona lako vakarua mai na Turaga, sa qai tovolea ko koya me vakaisini ira kina na kai vuravura me ra qai vakabauti koya me Karisito. Ena rairai mai ko koya me vaka e dua na agilosi levu ka vakaiukuuku; ia na kenai rairai ena voleka ni tautauvata kei nai ukuuku i Karisito sa tukuni e nai Vakatakila 1:13-15. Ia era sa sega ni raica eliu e dua nai ukuuku me vakakina, ko ira na kai vuravura. O koya oqo era na qai kaya kina ko ira na tamata “Sa lako mai ko Karisito! Sa lako mai ko Karisito!” Era na qai cuva sobu ko ira na tamata ka vakarokorokotaki koya. Ena qai vosa vakalougatataki ira na tamata ko Setani ka vosa vinaka vei ira. Ena vakabulai ira eso na tauvimate ko koya. Ena kaya vei ira na tamata ni sai koya sa vukica na Siga Tabu me qai vakabau e na gauna oqo nai matai ni siga ni wiki. Ena kaya talega vei ira ni ra sa beci koya ni ra sa sega ni muria na nona siga. Sa dua na lawaki kaukauwa dina sara oqo. Ia ko ira na tamata dina era na kila na dina, era na sega ni vakaisini kina. Sa tukuna vakamacala ko Jisu nai valavala ni nona lako tale mai. Sa kaya ko koya ni na tubu cake na Karisito vakailasu eso. Ia sa kaya ko Jisu ena vaka na livaliva na nona lako mai; ena rarama kina na lomalagi taucoko. Ena raici koya na tamata kecega e na veiyasana kei vuravura taucoko. Maciu 24:24-27.

Ia ko ira na tamata lotu dina eso, era sa tiko e na vale-ni-veisau, ka so tale e na veiulu-ni-vanua, era sa tagi vua na Kalou me ra maroroi, ni sa tuberi ira na tamata ca ko ira na tevoro, me ra vakamatei ira na tamata lotu dina. Ia e na gauna ko ya ena vakabulai ira na nona tamata na Kalou.

Ia e na gauna ko ya era sa vakalialiai ka vosavakacacataki ko ira na tamata dina; ia ko ira na meca era sa vakarau me ra cici yani vei ira na tamata lotu me ra vakamatei ira, ia ka raica, e dua na butobuto levu sa qai ubi vuravura. Sa qai rairai mai e dua na drodrolagi ka cila mai nai tikotiko vakaturaga mai lomalagi, ia sa vaka sa vakavolivoliti ira kecega era sa masu. Ko ira na tamata dau cudru kecega era sa qai kurabui sara. Sa qai sega ni rogo tale na nodra vosa na tamata ca. Era sa sega ni nanumi ira tale na tamata lotu dina. Era sa sinai e na rere ni ra sa raica na rarama sa cila mai cake, ia era sa qai nanuma me ra dro.

Ia ko ira na tamata dina era sa tacake ka raica na drodrolagi, ia sai vakatakilakila ko ya ni sa totaki ira na Kalou. Sa soli vei ira me ra rai ki lomalagi ka raica nai tikotiko vakaturaga, ka raici Jisu me vaka sa raici koya ko Sitiveni. Sa rogo talega mai na vosa, “Au sa vinakata me ra tiko talega kei au e na vanua ka’u sa tiko kina.”

Sa lomaloma ni bogi na vanua ni sa vakaraitaka mai na nona kaukauwa na Kalou me vakabulai ira na nona tamata. Sa rairai mai na mata-ni-siga ka cila vakaukauwa sara. Sa qai levu na veivakatakilakila sa rairai mai. Ko ira na tamata ca era sa rere ka sautaninini, ia ko ira na tamata lotu dina era sa marau vakalevu kina. Na ka kecega e vuravura sa qai dua tani na kenai tovo. Sa sega ni drodro na veiuciwai, ka sa cila mai na mata-ni-siga e na bogi levu. Sa qai rogo mai lomalagi na domo ni Kalou, mai nai ukuuku levu ka kaya, “Sa qai oti.”

Ia na domo ko ya sa yavavala kina ko vuravura taucoko kei lomalagi e cake. Ia sa qai yaco e dua na tavuki ni vanua ka sega ni vakakina eliu mai na gauna ka buli kina ko vuravura. Ai Vakatakila 16:18; Iperiu 12:25-27.

Sa qai dua tani sara na cava e na siga ko ya. Sa rogo levu dina sara na cava oqo, ia ka sa vaka na vosa ni veitevoro sa rogo tiko, sa ka rerevaki dina sara, ka sa sega ni vakakina e na dua na gauna eliu. Sa yavavala na vanua me vaka na biau ni wasa liwa; sa lutu sobu na veiulu-ni-vanua, ia na veiyanuyanu eso e vuravura sa lutu dromu vata kei na lewena. Sa qai tau sobu na uca cevata bibi sara, ka ra rusa kina na tamata vata kei na nodra cakacaka e na veikoro lelevu ka vinaka. Sa qai dolavi na veivale-ni-veivesu, ka ra sa sereki ko ira na tamata lotu dina era sa tiko kina.

Ia sa qai tucake mai na mate ko ira eso. Ko ira sa vakabauta dina sara nai tukutuku ni katolu ni agilosi, era sa qai tucake mai na mate me ra raici Jisu e na nona lako mai. Taniela 12:2. Ia ko ira talega era sa vakamatei Jisu era na tucake me ra raici koya me vaka na nona vosa. Ai Vakatakila 1:7; Maciu 26:64.

Sa qai dua na gauna rerevaki dina sara ka sega ni vaka e liu. Sa tukuni ena nodra vosa na parofita na kena rerevaki na siga ko ya. Aisea 13:6; 2:10-12, 20, 21.

Mai na dua na yasana e na vei o, sa cila mai kina e dua na kalokalo levu, ia ka sa levu na kena rarama e na vuku ni butobuto levu ni se bera ni cila na veikalokalo. Ko ira na tamata ni Kalou ni ra sa raica e ra sa marau tale vakalevu kina. Ia ko ira era sa rarawa vakalevu e liu, sa qa kaukauwa na nodra vakabauta kei na nodra loloma. Ia era sa kaya e na vosa ni Vola Tabu, “A nodai drodro kei na noda kaukauwa na Kalou, sa voleka sara me vukei keda ni da sa rarawa. O koya oqo eda na sega kina ni rere, kevaka sa kau tani ko vuravura, ka sa kau yani ki na loma ni wasa liwa na veiulu-ni-vanua; ka sa vadugu na kena wai ka vakatubu ua ka yavala na veiulu-ni-vanua ni sa tubu na kena biau.” Same 46:1-3.

Ni sa lako cake vua na Kalou na nodra sere vinaka oqo, sa takali yani na o kei lomalagi, ka sa rairai tale na veikalokalo. Sa cila mai nai tikotiko vakaturaga mai lomalagi nai ukuuku va-Kalou. Sa qai rairai e dua na liga sa taura tiko na vatu raraba e rua ka volai kina na vunau e tini. Sa kaya na parofita, “Ia na lomalagi ena tukuna na nonai valavala dodonu; ni sa lewa na Kalou vakataki Koya ga.” Same 50:6.

Ia na vunau ko ya, o koya sa soli mai Saineai e na kurukuru kei na tavuki ni vanua, ena rairai tale vei ira na tamata e na gauna ki muri sara, me ra kila ni sai koya na vunau era na lewai kina. Sa rairai levu na vunau ko ya, ka sa vaka sa volai e na peni buka waqa. Era sa wilika rawa na vosa ni vunau ko ira na tamata kecega. Sa qai yavavala kina na lomadra na tamata ni ra sa wilika na vunau lekaleka ko ya, o koya na vunau e tini.

Sa sega ni tukuni na nodra rarawa na tamata era sa talaidredre ki na vunau ko ya e na nodra bula, ni ra sa qai raica na vunau me vaka ena rairai e na nona lako mai na Turaga. Sa solia vei ira na vunau na Kalou, ia sa solia talega vei ira na gauna me ra muria nai vunau ko ya, ia era sa cata ga ka kaya ni sa sega ni vauci ira na vunau. Era sa sega ni muria na Siga Tabu dina, ka ra vakasaurarataki ira era sa muria me ra vakacacataki. Era sa qai raica ni sega sara na nodra ulubale e na siga ko ya. “Ia dou na qai kunea sara ni sa duatani na yalododonu ka duatani na tamata ca, ni sa duatani ko koya sa qaravi na Kalou ka duatani ko koya sa sega ni qaravi koya.” Malakai 3:18.

Ko ira kecega na meca ni vunau e tini, ka tekivu vei ira nai talatala me lako sobu vei ira na tamata lailai, era sa qai raica kecega ni sa dina na vunau, ia ka ra sa sega ni veivutuni rawa e na gauna ko ya e dua na tamata ni sa sivi na kena gauna. Sa qai rerevaki e na gauna ko ya na vosa ena rogo vei ira nai talatala, “Dou lako tani vei au, oi kemudou kecega sa daukitaka nai valavala ca.”

Ena qai rogo mai lomalagi na domo ni Kalou, ni sa tukuni na siga kei na aua ni nona lako mai ki vuravura na Turaga. Me vaka na kurukuru sa rogo yani e na veiulu-ni-vanua, ena vakatalega kina na domo kaukauwa ni Kalou. Ko ira na Isireli dina era sa tacake ka marau vakalevu, ia na serau ni matadra era sa sega ni vosota rawa ko ira na tamata i valavala ca. Ia ni ra rogoca na vosa ni veivakalougatataki mai Vua na Kalou, era sa marau vakalevu kina ko ira na nona tamata.

Sa qai rairai, mai Natuicake, e dua na o loaloa lailai sara vaka e dua na veimama ni liga ni tamata na kena levu. Sai koya na o sa vakavolivolita nai Vakabula e na nona lako mai; ka sai vakatakilakila ni Luve ni tamata. Era sa vakaraica tiko ni sa toro tiko mai na o ko ya, ni sa toro voleka mai, sa qai rairai levu ka rarama sara ka sa yaco me vulavula, ia na rukuna sa vaka e dua na buka waqa na kenai ukuuku, ka sa rairai e cake e dua na drodrolagi ni veiyalayalati. Sa lako mai ko Jisu me vaka na turaga levu sara ka sega “na tamata daurarawa” me vaka e na gauna ka tiko kina ko koya e vuravura. Sa qai lako mai me Turaga levu kei lomalagi kei vuravura me lewai ira na tamata era sa mate. Ia ko ira na mataivalu mai lomalagi era sa muri koya. Ai Vakatakila 19:11, 14. Ko ira na agilosi era sa lako mai, “oba vakaoba, ka vuqa tale yani na udolu.” Sa sega e dua na tamata me vakamacalataka rawa na siga ko ya; sa sega ni curu rawa ki na lomada na kena levu nai ukuuku e ni siga ko ya. Ni sa toro voleka mai na o, sa raici Jisu na matada kecega. Sa sega ni toka e uluna e dua nai sala votavotoa, ia sa toka e uluna e dua nai sala vakaturaga vakaiukuuku. Na rarama ni Matana ena vakaremoremotaka na matadra na tamata, ia sa lailai na rarama ni mata-ni-siga ni sa cila levu. Sa volai e na sagana kei na nonai sulu, “A nodra Tui na tui, kei na nodra Turaga na turaga.” Ai Vakatakila 19:16

“Ia ko ira na tui kei vuravura, kei na tamata era kena turaga, kei na tamata vutuniyau, kei ira na vu ni valu, kei ira na tamata qaqa, kei ira kece na bobula, kei ira kecega nai taukei, era na vunitaki ira ena veiqara kei na veiuluvatu e na veiulu-ni-vanua; a ra sa kaya ki na veiulunivanua kei na veiuluvatu, Lutuki keimami, ka vunitaki keimami mai na mata i koya sa tiko e nai tikotiko vakaturaga, mai na nona cudru talega na Lami; ni sa qai yaco mai na siga dina ni nona cudru ; ia ko cei ena yatedei me na tu dei rawa?” Ai Vakatakila 6:15-17.

Sa oti na vosa ca, sa oti na vosa ni veivakalialiai, sa oti na vosa lasu. Sa oti talega nai valu. Sa rogo walega na domo ni masu, kei na domo ni tagi yaso. Era sa masu na tamata ca me ra ubi e na qele me kakua ni rairai vei ira nai ukuuku i Jisu.

Na domo sa rogo ki na daligadra na mate, era sa kila talega na tamata ca. e na veigauna eliu sa rogo vei ira na domo ko ya ni sa kacivi ira me ra veivutuni, ia era sa sega ni talairawarawa kina. Sa vaka na domo ni wekadra eliu, ia sa qai rerevaki dina sara vei ira ni ra sa qai rogoca emuri. Sa kaya vei ira ko Jisu “Ni ka’u a daukaci, ia a dou bese ga; Au a dodoka yani na ligaqu, ka sega e dua sa goleva; is dou a vakawaletaka kecega na noqui vakavuvuli, ka sega ni vinakata na noqu vunau.” Vakaibalebale 1:24, 25.

Ni sa ia tiko na tavuki ni vanua, kei na tibi ni livaliva, kei na vadugu ni kurukuru, sa rogo mai na domo ni Kalou ni sa kacivi ira na nona tamata me ra lako mai na nodrai bulubulu. Sa kaya vei ira ko Jisu, “Ni yadra, ni yadra, ni yadra oi kemuni sa moce e na kuvu ni soso, ka mo ni tucake tale mai.” Ia e na veivanua kecega e vuravura ena rogo kina na domo ko ya, ia era na tucake ko ira na tamata dina kece kecega. Ia ko ira na tamata dina era sa bula tiko e na gauna ko ya, era na laveta cake na domodra ka kaila e na marau vata kei ira na tamata vinaka era sa tucake tale mai na mate.

Ni ra sa lako mai nai bulubulu era sa tautauvata ena kena levu ni yagodra kei na gauna era sa mate kina. Ko Atama sa tamata balavu ko koya, ia sa sega ni tautauvata kaya ko ira na tamata era sa sucu e na veitabatamata emuri, ka ra sa tucake kecega e na bula vinaka. Era sa qai tucake me ra kania na vua-ni-kau ni bula. Ia era sa qai “tubu cake me vaka na luve ni pulumokau.” Malakai 4:2. Ia era na yaco me ra qai vakataki Atama e na yagodra.

Ia e na vosa i Jisu era na vakamataliataki, ia ena tawa vuca rawa na yagodra. Ko ira na agilosi era sa vakasoqoni ira na tamata vinaka mai na veiyasana kecega e vuravura. Ko ira na gone lailai sa mate era sa kau bula mai ki na ligadra na nodra qase. Sa qai rogo levu na vosa, “Aleluya.” Era sa qai lako cake ki Jerusalemi Vou, ka sa dolava na matamata-ni-koro ko Jisu ka kaya vei ira na tamata dina me ra curu kina. Sa rogo na vosa, “Ni lako mai, oi kemuni sa vakalougatataki vei Tamaqu, mo ni rawata na matanitu sa vakarautaki me nomuni mai nai vakatekivu kei vuravura.” Maciu 25:34.

Sa vakaevei ko ira na tamata i valavala ca era sa bula tiko ni lako mai ki vuravura ko Jisu, a cava beka ena yacovi ira? Me da rai ki nai Vola Tabu ena qai macala kina: “Ena qai vakaraitaki na Vu-ni-ca ko ya, o koya ena vakarusa na Turaga e na cegu ni gusuna, ka vakaotia e na nona lako vakarairai mai.” 2 Cesalonaika 2:8; 2 Cesalonaika 1:7-10. Ko cei ena buluti ira na vuqa na milioni na tamata i valavala ca oqo? Sa vaka macalataka na tikina oqo ko Jeremaia ka kaya, “Ia na vuetaki kei Jiova era davo tu yani e na siga ko ya mai nai yalayala vei vuravura kadua; era na sega ni tagicaki, se kau vata mai, se buluti; era na vaka na de-ni- manumanu e na dela ni vanua.” Jeremaia 25:33.

Sa vakaraitaki talega e nai Vola Tabu na ka eso e baleti vuravura e na yabaki e 1000 ko ya ni sa volai kina, “Raica sa vakalalataka na vanua ko Jiova, sa vakatoboicutaka , ka sa dui vakasevi ira era tiko kina. . . . .Ena vakalalataki sara na vanua, ka vakacacani sara: ni sa cavuta na vosa oqo ko Jiova. Sa vakadukadukalitaki talega ko vuravura e na vuku ni lewena: ni a sa talaidredre ki na vunau, era sa vakatanitaka nai lesilesi, era sa vakacataka na veiyalayalati tawa mudu.” Aisea 24:1, 3, 5.

Ena rairai ca sara ko vuravura; e na tavuki ni vanua levu sa na bale sara na veikoro lelevu ka kama sara na veivale era kaya e liu ni sa sega sara ni kama rawa; na veiwere bulabula ena yaco me lekutu, ka dua na kenai rairai na vuravura taucoko.

Ena qai yaco na ka sa vakatakarakarataki e na siga ni veibuluti. Ni sa oti na cakacaka levu ena loqi tabu kei na loqi tabu sara, ka sa kau tani yani kina nodrai valavala ca kecega na Isireli e na vuku ni dra ni matai ni me, sai koya nai vakatakarakara ni dra talei i Jisu, ia sa kau ki na mata ni Kalou na me, kadua sa bula, “ me qai tabaka na ulu ni me bula ko Eroni e na ligana ruarua, ka vakatusa kina na nodra caka ca kecega na Isireli, kei na caka cala kecega, io na nodrai valavala ca kecega, ka tauca ki na ulu ni me, ka vakatala tani ki na vanua liwa.” Vunau ni Soro 16:21. Sa vakatalega kina na nodrai valavala ca na tamata ni Kalou ni sa oti na nona cakacaka vakabete levu ko Jisu mai na vale tabu mai lomalagi; ena vakatauca vei Setani na nodrai valavala ca, ena qai vakatalai yani ko koya ki na vanua liwa, ia na vuravura sa vakacacataki ka sega sara kina e dua na tamata.

Sa raica ko Joni na tikina oqo ni vola ko koya, “Ia ka’u raica e dua na agilosi sa lako sobu mai lomalagi ka taura e na ligana nai dola kei bulubulu sa sega ni vakabotona ka dua na sinucodo levu. A sa la’ki taura na gata levu, na gata makawa, o koya oqo na Tevoro, kei Setani, a sa vesuki koya me oti mada e dua na udolu na yabaki, a sa biuti koya ki nai bulubulu sa sega ni vakabotona, a sa sogolati koya e loma, a sa dregata nai sogo vei koya, me kakua ni temaki ira tale na veivanua ko ya, ka me oti mada na yabaki e dua na udolu; ia ni sa oti oqo, ena qai sereki vakalailai tale.” Ai Vakatakila 20:1-4.

Sa vakaraitaka vei Jeremaia na kenai rairai ni vuravura oqo e na yabaki e dua na udolu ko ya ni vesu tiko kina ko Setani kei ira talega na nona agilosi, “Au a raici vuravura, ka raica, sa sega ni vakarautaki, ka sa lala tu, kei na lomalagi, ka sa sega na kena rarama. Au a raica na veiulu-ni-vanua, ka raica, era sa sautaninini, a sa yavavala na veiulu-ni-koro kecega me vaka na ka walega. Au a vakaraica, ka sa sega na tamata, ka sa dro na manumanu vuka kecega. Au a vakarairai, ka sa lekutu na veiwere bulabula, ia na kena veikoro kecega sa basubasuki sobu e na mata i Jiova, e na mata ni nona cudru waqawaqa; ni sa kaya vakaoqo ko Jiova, “Ena lala na vanua taucoko: ia ka’u na sega ni vakaotia sara.” Jeremaia 4: 23-27.

Sa volai ni sa vesuki ko Setani e na vuravura oqo ni sa vukici ka vakacacani ka butobuto tu. Ena sega ni biuti vuravura rawa ko koya ni a rawa vua eliu. Jope 1-6. Sa sega ni temaki ira rawa na tamata ko koya ni sa sega e dua na tamata sa vo e vuravura, ni ra sa tiko mai lomalagi ko ira na tamata i valavala dodonu, ka ra mate tu ko ira kecega na tamata ca.

Sa vakaraitaki vei Aisea na nona tiko vakaca ko Setani, na yacana eliu ko Lusefa, ni kaya, “Isa na nomu lutu mai lomalagi, ko iko Lusefa na kalokalo i vola siga! Na nomu tavakabalei sobu ki na qele, ko iko ka dauvakasaurarataka na veimatanitu! Ia ko a kaya e lomamu, ka’u na cabe ni lomalagi, Ka’u na vakaceceretaka na noqui tikotiko me Cecere ka lolovira na kalokalo ni Kalou……ka’u na tautauvata kaya sa cecere sara. Ia ko na biu sobu ga ki etesi, ki na tikina ki yasa ni bulubulu. Ko ira era raici iko era na dikevi iko, era na vakananumi iko, ka kaya, Oqo li na tamata sa sautaninini kina ko vuravura, ka vakayavalata na veimatanitu; ka cakava na vuravura me lekutu, ka dauvakarusa na kena veikoro, ka sega ni vakasukai ira tale na nona bobula ki nodratou?” Aisea 14:12-17.

E ono na udolu na yabaki sa vakasautanininitaki vuravura kina ko Setani ka vakarusa na kena veikoro ka sega ni vakasukai ira tale na nona bobula ki nodratou. A ‘nona bobula’ sai ira kecega era sa curu ki nai bulubulu, ka bese ko Setani me ‘vakasukai ira tale,’ ia sa kaukauwa cake kina ko Jisu ka basuka na kaukauwa ni bulubulu ka sereki ira kecega na nona tamata.

E na yabaki e 1000 ko ya ena veilakoyaki ko Setani e na dela ni vuravura oqo ka na raica na vua ni nona cakacaka ca a ya na yagodra na mate, milioni vakamilioni vei ira era sega ni buluti. Ena raica talega na veikoro lelevu ka vakarusai, kei na ka tale e vuqa me macala kina vua ni sa duadua na nona lewa. Sa rarawa vakalevu ko koya e na gauna balavu ko ya, ka na sautaninini ni sa vakasamataka na nonai tinitini, ni oti na yabaki e 1000 ko ya, ni na vakararawataki ko koya e na vuku ni nonai valavala ca, ka cudruvi talega e na vuku ni valavala ca e vuqa a vakavuna ko koya.

Ko ira na tamata yalododonu mai lomalagi e na yabaki 1000 ko ya era na reki ka marau ni na sega ni rawa vei Setani me vakatovolei ira tale se lawakitaki ira tale se vakaisini ira tale. Sa vosa kina na parofita ni kaya, “ia ena yaco e na siga sa vakacegui iko kina ko Jiova mai na nomu rarawa, kei na nomu rere, kei na oca dredre ka lavaki vei iko, ko na qai taurivaka nai bole kei na tui Papiloni [ko Setani] ka kaya, Sa qai mudu ko koya ka ia na dauveivakasaurarataki!..........Sa musuka ko Jiova na nodra laciu na tamata ca, na nodrai titoko na mataveilewai. Ko koya ka dauyaviti ira na veimataqali e na yalo ca ni sa ia tiko na veiyaviyaviti, ko koya ka daulewa na veimatanitu e na cudru, sa qai cudruvi ka sega e dua me tarova.” Aisea 14:3-6.

E na yabaki 1000 ni ra na tiko na tamata yalosavasava mai lomalagi ena caka kina a nodra veilewai na tamata ca. Sa macala vei Paula ni na muria na nona lako mai na Turaga na veilewai ko ya, ni sa kaya ko koya. “O koya mo dou kakua ni lewa e dua na ka ni sa bera na kena gauna, dou wawa mada me lako mai na Turaga, o koya ena vakaraitaka na veika ni butobuto sa vuni tu, ena vakavotuya talega na nanuma ni yalodra.” 1Kori. 4:5. Na ka oqo sa vosa talega kina ko Taniela ni na lako mai ko koya sa dede sara na nona bula: “ka na qai solia na lewa vei ira na yalosavasava.” Taniela 7:22. E na gauna ko ya ko ira na yalosavasava era na tui ka bete vua na Kalou. Sa kaya talega ko Joni. “Ia era na bete ni Kalou kei Karisito, ka ra na lewa vata kaya ka dua na udolu na yabaki.” Ai Vakatakila 20:6. Sai koya na gauna ka vosataka talega kina ko Paula ka kaya, “Dou sa sega beka ni kila ni na lewai ira na kai vuravura ko ira era sa lotu?” 1 Kori. 6:2.

Ko ira na yalododonu vata kei Jisu, era na lewai ira na tamata ca ka na cereki kina nai vola, ka ra na lewa me ra saumi na tamata yadua me vaka na nonai valavala e na yago; na lewa oqo ena volai e nai vola ni mate. Ko Setani talega kei ira na nona agilosi ca, era na lewai kina me vaka sa kaya ko Paula, “Dou sa sega beka ni kila ni da na lewai ira na agilosi?” sai ira na agilosi ca. Na vosa i Juta talega sa lako vata kei na vosa oqo ni kaya ko koya, “Ko ira talega na agilosi era sa sega ni tudei e na nodrai tutu vakaturaga, a ra sa biuta na nodrai tikotiko, sa tauri ira ko koya e na sinucodo tawa mudu, e na butobuto me yaco mada na siga ni lewa.” Juta 6.

Ni oti na yabaki e 1000 ena yaco mai nai karua ni bula tale mai na mate, a ya na nodra bula tale na tamata ca kecega, na kedra levu sa sega ni tukuni rawa, me ra tu e na mata ni Kalou ena qai “vakayacora vei ira na lewa sa volai.” Same 149:9.

Ko ira na tamata yalosavasava era sa tucake e nai tekivu ni yabaki e 1000, “Oqo na matai ni bula tale mai na mate. Sa kalougata ka yalosavasava ko koya sa vakaturi cake e nai matai ni bula tale mai na mate.” Ai Vakatakila 20:5, 6.

“Ia na kena vo ni mate era sa sega ni bula tale ka me oti mada na yabaki 1000.” Oqo na nodra bula tale mai na mate ko ira na tamata ca, ka ra na tucake ga me ra cudruvi. Sa macala kina na vosa i Jisu, “Dou kakua ni kura bui e na ka oqo; ni sa lako mai na gauna era na rogoca kina na domona ko ira kecega e nai bulubulu, a ra na lako mai kina; ko ira sai valavala vinaka, era na tucake tale me ra bula; ia ko ira sai valavala ca, era na tucake tale me ra cudruvi.” Joni 5:28, 29. Sa kaya talega ko Paula, “Ka’u sa vakanuinui vua na Kalou, ni na tucake tale ko ira na mate, ko ira na yalododonu kei ira na sega ni yalododonu.” Cakacaka 24:15.

Sa lomani keda na Kalou ni sa vakaraitaka vei keda na veika sa bera ni yaco e na vuku ni veilewai kei na bula tale mai na mate, me da vakasalataki kina, me da tu rawa e na siga ni Turaga ka me da sota kaya e na marau kei na reki kei na vakavinavinaka.

Ia na mata kecega e nai soqosoqo levu ko ya, ena raici Jisu, ia ni ra sa raici koya era kaya kecega, “Sa kalougata ko koya sa lako mai e na yacai Jiova!” Sa sega e na nodra loloma vua era sa kaya kina na vosa oqo. Sa sega ni soli vei ira e dua tale na gauna me ra veivutuni kina, e segai; ke sa soli vei ira e dua tale na gauna, era na sega ni vakayagataka vakavinaka me vaka era sa sega ni vakayagataka eliu.

Ni sa lako sobu ko Karisito, ena tu ko koya e na ulu-ni-vanua ni Veiolive, me vaka sa tukuna na parofita. Sakaraia 14:4, 5, 9. Ia e na buca levu ka savasava ko ya ena tiko na koro ko Jerusalemi Vou, o koya ena lako sobu mai vua na Kalou.

Ia ena tovolea ko Setani me vala vakadua tale kei Jisu Karisito. Sa yalolailai eliu ko koya ni ra sa mate kecega na tamata ca ka ra tiko mai lomalagi na tamata vinaka; ia e na gauna ko ya sa tiko vakavesu e vuravura ko koya. Ia ni ra sa qai tu cake mai na mate ko ira kecega na tamata ca, ni sa qai oti na yabaki e dua na udolu ko ya, sa qai nanuma ko koya ni sa rawata tale na veivala. Ena qai vakadonui ira kecega na tamata ca ko Setani me ra muria na nona lewa. Ia sa vakaisini ira ko koya; ni sa sega ni vakaraitaki koya me Setani; sa kaya ni sa Karisito dina. Sa qai vakabulai ira era sa tauvimate ka cakava na cakacaka mana eso me ra nanuma kina ko ira ni sa Karisito ko koya. Sa qai kaya ko Setani vei ira na tamata ni sai koya sa vakabulai ira mai na bulubulu. Ia ni ra sa vakabauti koya sa vakaisini ira ka kaya me ra tovolea me ra kabata na koro ko Jerusalemi Vou.

Era sa lewe vuqa dina sara ko ira na tamata ca ni ra tiko kina ko ira kecega mai nai vakatekivu kei vuravura. Ko ira kecega na tamata yago levu mai na veigauna eliu, kei ira na tamata i valu, kei ira na tui ni veimatanitu, era sa tiko kecega ka vakarorogo vei Setani. Era sa cakava nai yaragi ni valu me ra vala rawa kina. Ia ni ra sa raica ni ra sa lewe vuqa, ka lewe lailai era tiko e loma ni koro, era kaya ni sa rawarawa vei ira me ra kabata na koro me ra rawata na kena i yau levu ka talei.

Sa qai rairai ko Jisu e na dua nai tikotiko vakaturaga sa rewa ki cake, me ra raici Koya kina ko ira na tamata ca kecega. Sa levu dina sara na kenai ukuuku e na gauna ko ya. Ia sa qai rogo mai na koro na nodra sere ni vakavinavinaka ko ira era sa vakabulai. Era sa raici Jisu na nodrai Vakabula, ia era sa raica talega na cudru i Setani ka sa macala vei ira na mate era sa vakabulai mai kina. O koya oqo sa levu kina na nodra vakavinavinaka vua na Kalou. Ia e na gauna ko ya sa vakaisalataki ko Jisu e na nonai sala vakaturaga, ia era sa raica ko ira na tamata vinaka e loma ni koro kei ira na tamata ca era sa tiko e taudaku. Ia ni sa qai tu vua na kaukauwa kei nai ukuuku kecega, sa tukuna ko koya na nodra mate na tamata ca. E na ligana sa rairai tiko na vunau e tini sa talaidredre kina ko ira na tamata ca, ia ni ra sa raica era sa vakadinadina kina ni sa macala vei ira ni ra a sega ni muria na vunau ko ya.

Ia sa qai rairai e dua nai vakatakarakara levu me ra raica kina ko ira na tamata kecega, na veivala vakayalo sa caka mai nai vakatekivu me yacova nai vakaotioti. Sa rairai kina nai valavala ca i Atama kei na veika eso sa yaco mai na gauna ko ya me yacova na gauna i Jisu Karisito. Sa rairai kina na nona tiko e vuravura e na nona bula savasava; nona papitaisotaki e na uciwai; Na nona veretaki mai na lekutu; Na nona masu e na veiulu-ni-vanua; Na nona cakacaka vei ira na tamata ni sa dau vakabulai ira ko koya; Na nona mate ki na kauveilatai, kei na nodra vakalialiai koya ka cokai koya. Ia ko ira era sa cakava na ka oqo vua, era sa qai raica nai vakatakarakara sa vakaraitaka kina na nodrai valavala ca. E rau na tiko ko Eroti kei Pailato kei ira kecega e na veigauna era sa vakararawataki ira na tamata dina. Sa tiko ko Niro na tui ca ko ya sa vakararawataki ira na tamata dina e na nodra gauna nai apositolo; sa tiko talega kina na tinana ka raica na kena ca ni sa sega ni vakatavulici koya e nai valavala dodonu ni sa gone.

Ia ko ira talega na bete, kei ira na pikapo era na tiko kina me ra raica na ka era a cakava e na nodra vakararawataki ira na tamata dina. Sa tiko talega kina ko ira na Popi viavialevu eso era sa vakalevulevui ira me ra turaga lelevu. Era sa qai raica kecega ni ra sa laveti cake ko ira sa yalomalumalumu ka muria vakadodonu na vunau i Jiova.

Sa raica ko Setani na ka sa bale mai kina ko koya. Sa raica ni dua tale na agilosi sa tiko e na nona i tikotiko e liu, ka sa nanuma ko koya na gauna sa sega vua nai valavala ca. Sa raica talega ko koya na vua ni nona cakacaka – ko ira na tamata ca sa vaka na nuku ni matasawa na kedra levu, ia sa macala vakasigalevu vua ni ra na mate kecega kei koya talega sa vakavuna nai valavala ca. Ia ko ira na tamata i valavala ca, sa qai dredre me ra vakaisini tale; era sa kila ni sa vakavuna nai valavala ca ko Setani. Era sa qai cati koya vakalevu.

Ia ko Setani ni sa kila ko koya na veika sa yaco e na vuku ni valavala ca, ka sa sega ni curu rawa ki lomalagi, sa rarawa vakalevu kina ko koya. Ia sa vakadinadinataka na nona lewa na Kalou. Sa cuva sobu ko koya ka kaya ni sa dodonu na lewa i Jiova.

Ia sa qai lako sobu mai lomalagi na buka waqa ka kani ira kecega na tamata sa ia nai valavala ca, ko Setani kei ira talega na nona agilosi. Ai Vakatakila 20:10. Ia na buka waqa talega mai na loma ni qele sa caudre cake ka coko vata kei na buka waqa sa lako sobu mai lomalagi. Sa dua na ka rerevaki dina sara na siga ko ya.

Ia ena kama yavu ko vuravura e na gauna ko ya ka na yaco me dravusa, ka na vakatalega kina ko ira na tamata ca. Ena sega ni vo e dua na ka ca me sega ni yavu sara. Malakai 4:1-4. Ia na buka waqa ena kama kina na tamata i valavala ca kecega vata kei Setani; ena vakasavasavataki vuravura taucoko. Ena sega ni vo e dua na ka lailai sa baleta nai valavala ca. Ia ka na sega ni yaco me ra tiko e na buka waqa ka tawa mudu, ni ra na yaco me ra dravusa ko ira na tamata ca kecekece sara.

Ia na vuravara oqo sa cakava na Kalou me tawa, sa sega ni cakava me lala. Aisea 45:18. Ia sa dina ga ni sa dua na gauna sa tiko vakaca na vuravura oqo e na vuku ni valavala ca. Ia ni sa oti na tamata ca ena savasava tale ko vuravura ka ra na tiko kina mei taukei ko ira kecega na tamata i valavala dodonu ka savasava. Sa tukuni e nai Vola Tabu ni na dua eke na vuravura savasava. 2 Pita 3:10-13. Sa kaya talega ko Jisu vei ira na tisaipeli, ni sa lako ko koya me vakarautaka na vanua me nodra. Ia sa dina ga ni sa lako ki lomalagi ko koya, ia ka sa tukuni talega ni na lako sobu mai lomalagi na Jerusalemi vou me ra tiko kina ko ira na tamata yalosavasava.

Na koro ko ya kei na vanua ko ya sa raica ko Joni ni sa tiko mai Patimo ko koya. Ai Vakatakila 21 kei na wase 22. Ko Aisea talega sa raica na vanua kei ira na parofita tale eso. Sa na savasava tale na vuravura oqo, ni ra sa mate oti na tamata ca. Same 37:34. “Waraki Jiova, ka muria na nona sala, ena qai laveti iko cake mo taukena na vanua: ni ra sa muduki tani na tamata ca ko na raica.” Rai talega ki na tikina e, 11, 29. Ia e sega ni tukuna rawa na vosa ni tamata na kena vinaka na vanua ko ya. 1 Kori 2:9.

Ko ira na tamata yalosavasava era na tiko vakavinaka sara e na vuravura vou. Ena sega tale kina e dua na ka ni rarawa se dua na ka ni oca. Ena vaka e dua na were levu ko vuravura taucoko. “Ia ko ira na noqu tamata era na tikotikoga e na vanua sa sautu, kei na veivale sa dei, kei nai vakavakacegu vinaka.” Aisea 32:18. “Ena sega ni rogoci tale e na nomu vanua, nai valavala kaukauwa, se na rarawa se na rusa e na nomui yalayala; ia ko na vakatoka na nomu bai me bai ni Bula, kei na nomu matamata-ni-koro ka me matamata-ni-koro ni Vakavinavinaka.” Aisea 60:18.

Ia sa kaya na parofita, “Ena reki e na vuku ni ka oqo na lekutu kei na vanua dravuisiga; ia na vanua liwa lala ena marau, ka se me vaka na rosi, ena se ka beta, ena reki talega, ka na marau ka ia na sere: ena soli kina nai ukuuku vaka-Lepanoni, ka na lagilagi vakataki Kameli ka vakataki Seroni: era na raica nai ukuuku i Jiova, kei na kena vinaka sara ni noda Kalou.” Aisea 35:1, 2. “Ia ena tiko vata na wolifa kei na lami, ka na davo vata na lepate kei na luve ni me; ena tiko vata talega na luvedratou na pulumokau kei na laioni kei na manumanu uro; ia ena tuberi iratou e dua na gone lailai.” Aisea 11:6. Ia na kena koro turaga na vanua ko ya na Jerusalemi Vou. “Ia mai na vula e dua ka yacova na vula kadua, ka mai na siga tabu e dua ka yacova na siga tabu kadua, era na lako mai na tamata kecega me ra mai cuva e mataqu, sa kaya ko Jiova.” Aisea 66:23.

Sa oti sara nai valavala ca, sa oti talega na tamata ca. Sa savasava ko vuravura taucoko. Ia na ka kece sara sa marau ka reki, ia na ka buli kece sa ia tiko, ka ia tikoga na vakarokoroko Vua na Kalou Kaukauwa e na vuku ni nona loloma sa sega ni tukuni rawa.

NAI TINITINI